درویش…انجینئر ظفر محی الدین

صحرا مجھ میں جنگل مجھ میں
اڑتے ہیں کیا بادل مجھ میں
کیسے چھپاوں میں دنیا سے
مہکے اُس کا صندل مجھ میں
باباجی ظفرمحی الدین نال عملی طور تے دو اک ملاقاتاں ای ممکن ہو سکیاں نیں لیکن اوہناں نال محبت’ عقیدت’ چاہت تے معرفت دا رشتہ دن بدن مضبوط توں مضبوط ہوندا چلیا جا رہیا اے۔ مینوں یاد اے اج توں ست اٹھ سال پہلاں ممتاز ملک تے میں دونویں باباجی دے سامنے بیٹھے اوہناں دی گل بات سن رہے ساں گو کہ اوہ آپ جناب نال میری پہلی ملاقات سی لیکن پہلی ملاقات توں باباجی نے ایسا اپنی شخصیت دے سحر وچ گرفتار کر لیا کہ ہن لگدا اے جیویں روز ای اوہناں نال مل رہے آں۔ فیر کوئی ست سال پہلاں ساون دے دناں وچ اک سویرے شدید حبس زدہ ماحول وچ بے چین طبیعت لئی بیٹھیا سی کہ باباجی ظفر محی ا لدین دی فون کال آئی راجہ صاحب! تہاڈے شہر توں گزر ہو رہیا آں تسیں فوراً کھیالی بائی پاس پہنچ جائو۔ اینا وقت نہیں سی کہ فریش ہویا جاندا تے کپڑے تبدیل کیتے جاندے۔ جہڑے حال وچ بیٹھیا سی اوسے حال وچ دو تن منٹ مگروں کھیالی بائی پاس پہنچ گیا۔ کجھ ای لمحیاں مگروں اک چمچاندی کار میرے کول آ کے رکی۔ باباجی گڈی توں باہر آئے۔ میرے موہنڈھے اتے بوسا دتا تے بڑی محبت نال گلے ملے۔ سڑک اتے کھڑے کھڑے اسیں اک دوجے دا حال احوال پچھیا۔ باباجی بولے راجہ صاحب! میں اج کدھرے چھیتی پہنچنا سی لیکن دل نے آکھیا کہ تہاڈے نال اک جھپی پائے بغیر شہروں نہیں لنگھنا۔ایس لئی اسیں اج دو تن منٹ ای ہمکلام ہو سکدے آں۔ کجھ ای دیر مگروں باباجی نے مینوں الوداعی جپھی پائی’اوہناں دی گڈی بڑی تیزی نال میری نظراں توں دور ہوندی چلی گئی تے میں محسوس کیتا کہ میری اکھاں نم ہو چکیاں نیں۔
یہ آنکھوں میں جو پانی ہے ظفر اقبال
یہی اُس کی نشانی ہے ظفر اقبال
ہے رستہ ایک منزل ایک ہے لیکن
دلوں میں بدگمانی ہے ظفر اقبال
ایہدے مگروں سماجی رابطیاں دے ذریعے ای اسیں باباجی کولوں فیض حاصل کرن دی کوشش کردے رہے آں۔ چند دن پہلاں ڈاکیا اک پارسل دین گھر پہنچیا جہدے وچ انجینئر ظفر محی الدین صاحب نے اپنی کتاباں گھلیاں سن۔ اوہناں دی ہر کتاب اپنے اندر دنیا جہان دے کئی رنگ سموئے ہوئے اے لیکن درویش اتے میری نظر پئی تے میں اوہنوں ای پڑھن بیٹھ گیا۔ جیویں جیویں صفحے پلٹدا گیا ۔ انج محسوس ہوندا گیا جیویں میں کسی بابے دے آستانے اتے بیٹھیا واں جو ہر آن والے لئی محبت ای محبت اے۔ ظفر صاحب دے بارے لکھن لئی میرے کول بہت سارے لفظ نیں۔جے لکھنا شروع کر دیاں تے اک چنگی بھلی کتاب لکھی جا سکدی اے لیکن کیہ کراں میں بہت سست واقع ہویا آں لیکن فیر وی کجھ لکھن دی کوشش کر رہیا واں۔ بچپن وچ قصیاں کہانیاں وچ سنیا سی کہ درویش’ صوفی یا بابے ایسے نیک لوک ہوندے نیں جہڑے نہ صرف لوکاں نوں امید دواندے نیں۔ رب نال ملواندے نیں بلکہ لوکاں دے دِلاں وچ دُوجیاں لئی درد’ ہمدردی تے برداشت پیدا کرن دا سبق وی سیندے نیں۔ کتاباں وچ وی ایہناں ہستیاں بارے کجھ پڑھن دا شرف حاصل ہویا لیکن عملی طور تے ایسا بابا’ صوفی یا درویش گھٹ گھٹ ای نظر آیا جہڑا ماں دی لوریاں یا کتاب وچ لکھی افسانوی کہانیاں اتے پورا اُتردا ہووے۔ فیر جدوں باباجی ظفر محی الدین نال اک روحانی تعلق بننا شروع ہویا تے سمجھ آئی کہ درویش کوئی افسانوی کردار نہیں ہویا کردے بلکہ ایہہ ویکھن وچ ساڈے جئے بندے ہوندے نیں لیکن اوہناں اتے رب دا کرم کجھ انج ہوندا اے کہ ایہہ لوکاں نوں اپنی گل بات توں مرعوب کرن دے بجائے اپنے حسن سلوک نال اپنا بنا لیندے نیں۔ ایہہ درویش’ صوفی حقیقت وچ معاشرے وچ تحمل’ برداشت تے احترام انسانیت دے فروغ لئی کم کرن والے خدا دے چنے ہوئے لوک ہوندے نیں۔ اک انسان دوست سماج سیوک ہون دے ناطے میں لوکاں دی گفتار توں ودھ اوہناں دے کردار وچ دلچسپی رکھنا واں۔ بچپن توں ای مینوں کتاب پڑھن دا شوق رہیا اے۔ درسی کتاباں مگروں صوفیاں تے درویشاں دی زندگیاں نوں پڑھن وچ مینوں کجھ بوہتی دلچسپی رہی اے۔ میں اللہ دے اوہناں نیک بندیاں بارے پڑھنا چاہنا واں جہڑے انعام والے کہے گئے نیں تے جہناں دے رستے اتے چلن دا کہیا گیا اے۔ اوہناں لوکاں دی زندگیاں نوں پڑھدے ہوئے میں ایہہ جانیا اے کہ صوفی’ فقیر یا درویش قناعت پسند انسان ہوندے نیں۔ اوہناں نوں ایس حقیقت دا احساس ہو جاندا اے کہ ایس فنا ہو جان والی دنیا وچ بہت سارے لوک حرص دی وجہ نال دکھی رہندے نیں۔ دنیاوی مقام دی خواہش رکھن والے لوک وڈا گھر’ مہنگی کاراں’ وڈے لوکاں نال سلام دعا’ پرتعیش زندگی لئی بہت ساری دولت لئی بے چین رہندے نیں لیکن باباجی ظفر محی الدین جئے درویش ایس نقطے نوں بڑی چھیتی جان جاندے نیں کہ دنیاوی آسائشاں دھوکا نیں۔ جدوں کوئی بندہ اوہناں لئی حریص ہو جاندا اے تے ویلے دے نال نال اوہدی حرص گھٹ ہون دے بجائے ودھدی رہندی اے۔ باباجی ظفر نال ملن مگروں ایہہ احساس پختہ ہو گیا اے کہ درویش واقعی ای سارے انساناں دا احترام کرن والے ہوندے نیں۔ اوہ مندے نیں کہ سارے انسان برابر نیں ایس لئی لوکاں نوں اوہناں دے نام’ خاندان تے دولت دے بجائے اوہناں دے قول و کردار نال پرکھدے نیں۔ درویش رنگ’ نسل’ زبان’ مذہب تے قومیت دے تعصبات توں بالاتر ہوندے نیں۔ درویش لوکاں اتے مولویاں وانگوں فتوے لان دی بجائے اوہناں نوں اوہناں دی خامیاں سنے قبول کردے ہوئے اپنے گلے لا لیندے نیں۔ ایہہ مانیا جاندا اے کہ درویش’ صوفی یا فقیر لوک روایتی مولیاں وانگوں تبلیغ نہیںکردے بلکہ خدمت توں لوکاں دی زندگیاں بدلن دا کم کردے نیں۔ اوہناں دے دِلاں وچ انسانیت لئی ہمدردی ہوندی اے ایس لئی اوہ امیر غریب’ چھوٹے وَڈے دی تمیز کیتے بغیر ساریاں دا بھلا کرن دی کوشش کردے نیں۔ویسے تے اوہناں دی ساری شاعری ای کمال اے لیکن اک غزل مینوں بہت پسند آئی اے اوہ تہاڈے ساریاں دے نام کرنا واں۔باباجی فرماندے نیں کہ
پھول اُن کے لیے ہیں تو سبھی خار ہمارے
کس موڑ پہ لے آئے ہمیں یار ہمارے
اب آنکھ بھی جھپکیں تو بدل جاتی ہے دنیا
منصوبے چلے جاتے ہیں بے کار ہمارے
کشتی کو سنبھالیں بھی تو اب کیسے سنبھالیں
لہروں میں کہیں بہ گئے پتوار ہمارے
دنیا کے جھمیلوں میں کہیں گم ہوئے ورنہ
کچھ دوست ہوا کرتے تھے جی دار ہمارے
چلتی ہیں ہوائیں تو کبھی ہوتی ہے بارش
رستے کبھی رہتے نہیں ہموار ہمارے
ویسے تو ظفر اور کوئی آ نہیں سکتا
شہکار ہے دیکھے کوئی شہکار ہمارے