تحریک آزادی دے مرد مجاہد صوفی غلام محمد بٹؒ

تہاڈے وچوں اکثر ایس درد توں واقف نہیں جہڑا اکلاپے دی اذیت وچ لپٹیا ہویا تہاڈے نال جنم لیندا اے۔ ایہہ سمجھنا بہت اوکھا اے کہ کلیا ہون دا احساس انسان نوں کیویں اندروں وَڈ کے رکھ دیندا اے۔ ماں پیو دی اکلوتی اولاد ہونا خود کسے وڈی اذیت توں گھٹ نہیں اے۔ ایہہ اوہو جان سکدے نیں جہناں نے اپنا بچپن ایس محرومی وچ گزاریا ہووے۔ ایسی حیاتی کہ ایس بھری دنیا وچ کوئی نہیں جہڑا انگلی پھڑے تے حیاتی دے پند وچ گائیڈ بن کے چلدا جاوے۔ایہہ فرض وَڈے بھرا دے سوا کوئی نہیں نبھا سکدا۔ بھراں ایس دنیا دی سب توں قیمتی شے نیں’ اوہ تہاڈی بانہواں وی نیں تے ڈھال وی۔ تہاڈا حوصلہ وی بندے نیں تے غمگسار وی۔ تسیں بھرا دے ہوندے ہوئے کدی کلیاں نہیں ہوندے’ ایہہ رشتہ حیاتی دے ہر قدم تے تہاڈے نال چلدا اے۔ فیر وی جدوں زندگی وچ بیوی تے بچیاں دی ذمہ داریاں آ جان’ بھرا خبر گیری تے دست گیری دونویں طرحاں دا فرض نبھاندے نیں۔ لیکن جدوں تہاڈا کوئی بھراں نہ ہووے تے تسیں حیاتی ایسے ماحول وچ گزارو جتھے قدم قدم ایہہ احساس محرومی وی دوایا جاوے تے دکھ دگنا ہو جاندا اے۔ ایہہ احساس محرومی کیہ اے۔ ایہنوں دنیا دی کسے وی زبان وچ بیان کرنا ممکن نہیں۔ نہ کوئی لہجہ اے’ نہ کوئی تاثر جہڑا ایس غم یا ایس محرومی دا اظہار بنے۔ میں ایسے محرومی دے نال پیدا ہویا واں۔ جدوں شعور نہیں سی تے وی ایہہ شعور سی کہ میرا کوئی بھرا نہیں۔ جدوں کجھ وی بولنا’ سمجھنا نہیں آندا سی فیر وی اپنی بانہواں توں محروم ہون دا احساس سی۔ میں دو بھیناں دا کلا بھرا سی۔ احمد نگر دے جہڑے معاشرے وچ پیدا ہویا اوتھے پتر تے بھرا نوں اپنی قوت سمجھیا جاندا سی۔ جہڑے شخص دے جہنے پتر یا بھرا ہوندے اوہدی اہمیت تے طاقت وی اونھی ای ہوندی۔ میں کلا سی تے کوئی دوست وی نہیں سی۔ ایہدے وچ جہنے میرے درد نوں سمجھیا اوہ میرا پیو سی۔ شاید اوہناں نوں ایس محرومی دی اذیت دا پہلاں توں اندازہ سی جہنے میرے نال جنم لیتا۔ احساس تنہائی دے ایس انھے غار وچ اوہ میرے پہلے دوست ہوئے۔ اوہناں دی ایس عجیب محبت نے مینوں احساس دوایا کہ جہڑی ہستی مینوں ماں توں وی ودھ کے چاہندی اے’ اوہ میرا پیو اے۔ کہنی عجیب گل اے کہ ماں توں وَدھ کے چاہے جان دا دعویٰ کر دینا۔ لیکن یقین منو انج ای سی۔ کیوں جے اباجی’ صوفی غلام محمد بٹ زمانہ شناس وی سن تے زمانہ فہم وی۔ اوہ میرے دل وچ چبھے ایس احساس محرومی دے خار دی تکلیف نوں چنگی طرح سمجھدے سن۔ میں بچہ سی تے اپنے پیو دی محبت نوں سمجھ ای نہیں سکیا۔ ایہہ کنا عجیب تے ڈُونگھا رشتہ سی جہڑا ہر پیو پتر وچ نہیں ہو سکدا۔ پہلاں گود وچ کھیڈیا’ فیر انگلی پھڑ کے چلنا سکھیا تے جدوں چلنا سکھ لیا تے نال کھیڈیا۔ میرے نال بچہ بن کے کھیڈ کُد کردا ایہہ شخص چٹان توں وی طاقتور ہون دے باوجود میرے کولوں ہار جاندا۔
گھر دے صحن وچ لا الہ الا اللہ محمد الرسول اللہ دا ورد کردے کردے جدوں مسجد دا رستہ لیا تے اوہناں دے چہرے اتے میں اوہ احساس تفاخر ویکھیا جیویں اوہ دنیا دے خوش قسمت ترین شخص ہون۔ مینوں اوہ چمک یاد اے جیویں کسے نے ساری دنیا دی خوشیاں اوہناں دی جھولی وچ پا دِتیاں ہون۔ میں پہلاں مسجد تے فیر جدوں سکول جان لگیا تے ساڈی دوستی گھٹ ہون لگی۔ مینوں اندازہ ہویا کہ اوہناں دے اندر وی ویسا ای پیو اے جیویں ساریاں دا پیو ہوندا اے۔ بس صوفی صاحب نے اَجے تک اوہنوں کدھرے لکا کے رکھیا ہویا سی۔
لڑکپن آیا تے جیویں کسے پرندے نے اُڈنا سکھ لیتا ہووے’ دوست بنن لگے تے اوہناں نال گپ شپ وی ہون لگی۔ا وہ پہلا دوست جہڑا سب توں ودھ کے دلجوئی کردا سی’ ہن پس منظر وچ جان لگیا۔ محفل دی گل بات دے زاویے بدلن لگے۔ موضوعات بدلے تے اوہ کہانیاں بے کار نصیحتاں لگن لگیاں جہڑی اباجی بچپن وچ سنایا کردے سن۔ ہن آزادی ودھ رہی سی تے کھیڈ کُد وی گھر دے صحن توں نکل کے میداناں تک پھیل رہیا سی۔ سکول کلا جان لگیا تے واپسی تے سدھے گھر دے بجائے ایدھر اودھر ہون وچ وی مزہ آن لگیا۔ اباجی دوست توں ناصح بن گئے’ گل گل تے نصیحت کردے۔ دنیا تے دین وچ فرق سمجھاندے تے کتاباں پڑھن دی ترغیب دیندے لیکن دل دا وِگڑیا ہویا بے چین بچہ تے ہن نویں افق تلاش کر رہیا سی۔ اوہنوں بھٹکن وچ مزہ آن لگیا سی۔
شرافت جیویں اباجی دے نال سی’ اوہ کول نہ ہوندے تے مزاج ای بدل جاندا۔ جھگڑا کرن تے دوجیاں نوں پھینٹی لا دین وچ مزہ آندا سی۔ گل اکثر باہر ای رہ جاندی لیکن جدوں کدی شکایت گھر پہنچدی تے اباجی مینوں ڈانٹدے’ سختی کردے تے کہندے کہ شریفاں دے ایہہ لچھن نہیں ہوندے۔ خبردار جو آئندہ جھگڑا کیتا۔ مینوں شرمندگی دے بجائے ناراضی ہوندی’ کدی کدی تے غصہ وی آندا کہ فلاں فلاں دا پیو ویکھو کنا چنگا اے۔ پتر کسے نال جھگڑا کرے تے خود اوہدے نال لڑن پہنچ جاندا اے’ کنا خوش قسمت پتر اے جہدا پیو تے بھرا لڑائی دے میدان وچ اوہدے دست و بازو نیں۔ ایہہ وی نہیں ویکھدے کہ غلطی اوہناں دے پتر دی اے۔ اوہدا ساتھ دیندے نیں تے خوب ڈَٹ کے دیندے نیں۔ اک میں آں’ جہنوں دو دو جگہ لڑنا پیندا اے۔ پہلاں باہر تے فیر اپنے گھر وچ اپنے پیو نال۔ ایس توں ودھ کے تکلیف ایہہ کہ باہر لڑائی وچ دو چار کسے نوں رسید وی کر دتیاں لیکن گھر وچ تے چپ چاپ بس ڈانٹ سننی اے۔ اباجی دا غصہ ودھیا تے چپیڑ اںوی سہنی پین گئیاں۔ ایہہ احساس محرومی بہت ودھ جاندا کہ میرا کوئی بھرا نہیں ۔ہوندا تے اباجی نوں سمجھانداتے ہر طرحاں دے جھگڑے وچ میرا دست و بازو وی بندا۔ فیر ویکھدا کہ چٹھے’ چیمے میرے اتے کیویں ٹٹ پیندے نیں’ ایہہ دو ہتھ چار ہوندے تے دس بارہ نوں خاک نہ چٹاندا تے فیر کہندے۔
اباجی دے ایس سلوک نے میری نظر وچ اوہناں نوں جیویں بزدل بنادتا ہووے۔ مینوں لگدا اوہ کمزور نیں تے لڑائی توں ڈردے نیں۔ ایہہ وی سوچدا کہ اوہناں دا سارے دا سارا غصہ میرے اتے نکلدا اے۔ اوہناں دی شبیہ بن رہی سی کہ جنرل الیکشن آ گئے۔ اوہ شخص جہنوں میں بہت کمزور سمجھن لگیا سی اوہدے وچ پتہ نہیں کتھوں ایسی قوت آئی کہ علاقے دے وَڈے جاگیرداراں نوں للکار دتا۔ جہناں دے لنگھن تے لوکی رستہ چھڈ دیندے سن ‘ جہناں دے سامنے کوئی کھڑا نہیں ہوندا سی ‘ جہڑے اپنی آواز توں اُچی آواز نوں قتل کر دیندے سن۔ اوہناں دے سامنے کون کھڑا ہویا’ اوہ کمزور شخص جہنوں میں ہمیشہ ایہو سمجھیا کہ اوہناں دا زور چلدا اے تے صرف میرے اتے۔ اوس دن میرے اتے کھلیا کہ چھٹے ہوئے بدمعاشاں نوں للکارن والا ایہہ شخص صرف اپنے اکلوتے پتر دے معاملے وچ ای کمزور سی’ حقیقت وچ تے چٹان سی جہنوں وڈے وڈے جغادری وی ہلا نہیں سکے۔ بہت دیر وچ سمجھ آیا کہ ایہہ جہڑا جان ہتھیلی اتے لئی غریب تے پسے ہوئے طبقے لئی کھڑا ہویا اے۔اوہدے ورگا تے کوئی دلیر ہے ای نہیں۔ اوہدی کمزوری بدمعاش تے جاگیردار طبقے دا خوف نہیں سی بلکہ میری محبت سی۔ ہن کھلیا کہ اوہ کسے نال پنجہ آزمائی ایس لئی نہیں کردے سن کہ اوہناں دی ہتھیلی وچ جہڑا چھالا سی’ اوہ میں سی۔ اوہ میری تربیت کر رہے سن’ جہدا میں پہلا باضابطہ سبق ایہہ سکھیا کہ کمزور طبقے لئی لڑدے ویلے کدی گھبرانا تے نقصان اتے پچھتانا نہیں۔ اباجی نے ایہہ لڑائی بڑے زور نال لڑی’ اوہناں دے کول کوئی وسائل سی نہ مال و زر۔ بس ہمت’ حوصلہ تے بہادری سی جہنے اوہناں نوںپورے قد نال کھڑا رکھیا۔ اوہ جہناں دے حقوق دی جنگ لڑ رہے سن اوہ تے خود خوفزدہ ہو کے نکرے کھدراں وچ دُبکے بیٹھے سن لیکن صوفی صاحب حکم ازاں دا عزم لئے میدان وچ رہے۔اسیں جہڑے علاقے وچ ساں’ اوتھے الیکشن اک ای طبقہ جتدا اے’ سو اوہو جتیا۔ اباجی الیکشن ہار گئے لیکن میرا دل جت گئے۔ اوہناں نے اینے ووٹ لئے کہ میں اج وی فخر نال کہہ سکنا واں کہ ایہہ اوہ لوک سن جہڑے اوہناں دی آواز اتے اپنے حقوق دی جنگ لڑن لئی اُٹھے تے بدمعاش مافیا دے خلاف گواہی دتی۔ صوفی صاحب ہن میرا مان سن’ پہلی واری سمجھ وچ آیا کہ بہادر تے بدمعاش ہونادو وکھری وکھری گلاں نیں۔ بدمعاش دوجیاں دے حقوق سلب کرن لئی طاقت دا استعمال کردا اے تے بہادر دوجیاں دے تحفظ لئی لڑدا اے۔ صوفی صاحب واقعی بہادر بندے سن۔ اوہناں دے مقابل حامد ناصر چٹھہ دے والد صلاح الدین چٹھہ سنے پوری مشینری سی لیکن ایہہ درویش تے صوفی منش تن تنہا میدان وچ رہیا تے تادم مرگ ایس طبقے لئی لڑدا رہیا جہنوں افسوس کہ ہن وی اپنے حقوق لئی آواز بلند کرنا نہیں آیا۔ میں جدوںعملی زندگی وَل آیا تے میری وراثت وچ ایہو سی کہ اوس طبقے دے حقوق لئی ڈٹ جاواں جہدے کول قوت گویائی وی نہیں۔ جو حرف شکایت توں وی محروم اے۔ جہدی اکھاں وچ خواباں دی تھاں مایوسیاں دے انھیرے نیں۔ اوہ جو غلام ابن غلام اے جہدی بنیاد وچ خوف تے محرومی اے۔ ایس محروم طبقے لئی لڑنا میں صوفی صاحب کولوں سکھیا تے ہن تک لڑ رہیا واں۔ اوہ آکھیا کردے سن کہ ہار منو گے تے مسلسل ہاردے چلے جائو گے’ ڈَٹ جائو گے تے حسین ابن علی وانگوں کدی نہیں ہارو گے۔ میں خلوص نیت نال لڑدا رہیا تے ہمیشہ ناسازحالات وچ وی فتح یاب ہویا۔
صوفی غلام محمد بٹ میرے والد ای نہیں’ مرشد وی سن۔ پیو ہون دے نال نال عمر دے مختلف مرحلیاں وچ اوہناں دے نال رشتے دی نوعیت وی بدلدی رہی۔ پہلاں دوست’ فیر سخت گیر پیو تے اخیر وچ اوہ رہنما جہدی حیاتی دے اصول سفر حیات وچ روشنی بندے نیں۔ اوہ 1996 وچ 5اکتوبر دے دن دنیا توں کنارہ کر کے اپنی ابدی منزلاں وَل رخصت ہو گئے۔ اوہدوں میں صحافت دے میدان وچ اتر چکیا سی۔ لہور دے وڈے مگرمچھاں نال دو دو ہتھ ہو رہے سن۔ میرے قلم دی کاٹ بہت ساریاں نوں بے نقاب کردے ہوئے اوہناں دا ”پوسٹ مارٹم” کر رہی سی۔ لوکی مینوں جانن لگے سن’ میرے قصے وی بن رہے سن تے جھوٹی سچی کہانیاں وی۔ میں شہرت کما رہیا سی۔ ایسی دنیا تخلیق ہو رہی سی جہدے وچ میرا کردار الگ توں اپنی پہچان بن رہیا سی۔ میں ایس شور وچ وی اوہناں دی اوہ سرگوشیاں سن لیندا سی جہڑیاں نصیحت بن کے مینوں بھٹکن نہیں دیندیاں سن۔ میں مسلسل اگے ودھدا رہیا تے کدی ایہہ نہیں سوچیا کہ انجام کیہ ہووے گا۔ کوئی خوف میرے کول وی نہ پھٹکدا۔ فیر اچانک اک دن خبر ملی کہ صوفی صاحب دنیا وچ نہیں رہے۔ اوس دن مینوں پہلی واری احساس ہویا کہ میں کلا واں۔ پہلی واری اندازہ ہویا کہ میرا کوئی بھرا نہیں اے جہدے موہنڈھے اتے سر رکھ کے اپنی محرومی رو دیواں۔ پہلی واری اندازہ ہویا کہ اوہ اک شخص کہنی وڈی انجمن سی’ جہنے کدی مینوں تنہائی دا احساس ہون ای نہیں دتا۔ اوس دن اندازہ ہویا کہ میں کنا کلا واں تے کلے بندے لئی ایس دنیا وچ کنی مشکلاں نیں۔ صوفی صاحب نوں دنیا توں رخصت ہوئے 26 ورھے گزر گئے تے اج سوچ رہیا واں کہ پیو’ پتر دا رشتہ وی کنا عجیب ہوندا اے۔ ایتھے احمد نگر وچ جتھے اوہناں دی آخری منزل اے اوہدے سرہانے کھڑا واں۔ ہتھ چک کے اوہناں دی بخشش لئی دعاگو واں تے سامنے کھڑے اپنے پتر بلال نوں ویکھ رہیا واں۔ صوفی صاحب دی آخری آرام گاہ ساڈے دونواں دے وچ اے۔ میں اوہنوں نظر بھر کے ویکھنا واں تے ویکھیا نہیں جاندا’ خدانخواستہ کدھرے میری نظر نہ لگ جاوے۔ اوہدے وچ اپنی جوانی ویکھ رہیا واں۔ اوہدے لئی دعاگو اں کہ اللہ تعالیٰ اوہنوں ہمیشہ اپنی حفظ و امان وچ رکھے۔ دنیا دی ہر خوشی دیوے تے ہر مصیبت توں بچائے رکھے۔ بلال میرے سامنے اوسے طرح کھڑا اے جیویں میں صوفی صاحب دے سامنے ہویا کردا سی تے اوہ منہ پھیر کے کجھ بڑبڑاندے سن۔ میں کدی نہیں سمجھ پایا’ ہاں اج سمجھ وچ آیا کہ پیو جوان پتراں نوں ویکھ کے دُوجے پاسے منہ کیوں پھیر لیندے نیں۔ جوان اولاد ایہہ کدی نہیں سمجھ سکدی کہ بڈھا پیو اپنے پتر نال کنی محبت کردا اے۔ اوہ لاحول ولاقوة وی دُوجے پاسے منہ پھیر دے پڑھدا اے۔ میں ہن سمجھیا واں کہ کلے پتر دا پیو ہون وچ کیسے جذبات لکے ہوندے نیں۔ بلال اجے نہیں سمجھدا۔ اللہ تعالیٰ اوہنوں اوہ ساری نعمتاں وی عطا کرے جہناں دی اوہنوں تمنا وی نہیں۔ اولاد نرینہ سنے سب عطا کرے جو اوہدے حق وچ بہتر تے باعث برکت ہووے۔ اوہنوں ایہہ سب اوہدوں سمجھ وچ آوے گا جدوں میری عمر نوں پہنچے گا۔ ساڈے دونواں دے وچ صوفی صاحب نیں۔ اللہ تعالیٰ سانوں ساریاں نوں اپنی رحمتاں دے سائے وچ رکھے۔