کامیاب لوگ کون

قاسم علی شاہ

بندا ریسٹورنٹ وچ داخل ہویا۔ دن بھر دے کماں نے اوہنوں تھکا دتا سی۔ موہنڈھے توں بیگ اتار کے اوہ کرسی اتے بیٹھیا’ اپنی ٹائی ڈھلی کیتی’ پانی دا اک گلاس بھریا تے فیر ویٹر نوں کھانا لیان دا آکھیا۔ انتظار کردے کردے اوہ انج ای ریسٹورنٹ دا جائزہ لین لگیا۔ اچانک اوہدی نظر سامنے شیشے دی دیوار اتے پئی۔ جتھے دو اَکھاں ریسٹورنٹ دے اندر گھو رہیاں سن۔ بندے نے پہلاں تے نظر انداز کیتا لیکن کجھ دیر مگروں ویکھیا تے اوہنوں واضح طور تے محسوس ہویا کہ اوہناں اکھاں وچ بھک اے۔ اوہ باہر تے ریسٹورنٹ دی دیوار دے نال کھڑے منڈے نوں اندر آن دا اشارہ کیتا۔ منڈے دے کھبے پاسے اک بچی وی سی جہنے اپنے بھرا دا ہتھ پھڑیا ہویا سی۔ ڈردے ڈردے دونویں بندے دی ٹیبل اتے آئے۔
جہناں لوکاں دا دل سخی ہووے اوہ دین و دنیا دی کامیابیاں سمیٹ لیندے نیں۔ نیکی توں نیکی پیدا ہوندی اے۔ جدوں اک انسان نیکی کردا اے تے دُوجے لوک اوس چیز نوں محسوس کردے نیں۔ ایہہ عمل اوہناں دے اندر وی نیکی دے احساس نوں وی جگاندا اے۔
اوہنے مسکراندے ہوئے اوہناں دونواں نوں بیٹھن لئی آکھیا تے فیر ویٹر نوں ہور کھانا لیان دا آرڈر دتا۔ کھانا آ گیا تے منڈے نے اوسے خموشی دے نال بھین دا ہتھ پھڑیا تے واش روم جا کے ہتھ دھو کے واپس آیا۔ بیٹھن مگروں بندے نے دونویں بچیاں نوں تسلی دتی تے اطمینان نال کھان دا آکھیا لیکن اوہ ہن وی جھجک رہے سن۔ اوہ چھیتی نال اپنا کھانا ختم کر کے اٹھ کھڑے ہوئے۔ منڈے نے اوس بندے دا شکریہ ادا کیتا تے فیر اوہ دونویں اوتھوں چلدے بندے۔ بندے نوں بچیاں دا مہذب رویہ بڑا چنگا لگیا۔ نال ای اوہنوں اپنی ایس نیکی اتے وی بڑا سکون ملیا۔ اوہ دل ای دل وچ خدا دا شکر ادا کرن لگیا کہ اوہنے دو انساناں دی مدد کرن دی اوہنوں توفیق دتی۔ اپنا کھانا ختم کر کے اوہ کائونٹر اتے بل دین گیا لیکن ایہہ ویکھ کے حیران رہ گیا کہ اوہدے بل وچ پیسیاں دے خانے وچ صفر لکھیا ہویا سی۔ اوہنے حیرانی نال کائونٹر اتے کھڑے شخص نوں ویکھیا تے اوہ مسکران لگیا تے بولیا: سر!اسیں وی سینے وچ دل رکھنے آں۔ تسیں بچیاں دی بھک دا خیال رکھیا۔ تہاڈے ایس عمل نے سانوں وی کجھ چنگا کرن تے مجبور کیتا تے اسیں فیصلہ کیتا کہ ایہہ بل ساڈے ولوں تہاڈے لئی گفٹ اے۔ سر! نیکی کردے رہو تاں جے ایہہ سلسلہ ایسے طرحاں قائم رہوے۔ بندا شکر گزار نظراں دے نال ریسٹورنٹ منیجر نوں ویکھدے ہوئے اوتھوں نکل آیا۔
انسانیت دا رشتہ محبت تے احساس دی بنیاد اتے کھڑا اے۔ ایہو اوہ رسی اے جہنے سارے انساناں نوں اک دُوجے دے نال مضبوطی نال جوڑیا ہویا اے۔ جے انسانیت دے جسم توں احساس نکل جاوے تے اوہ مر جاوے گا تے کجھ دناں مگروں سڑ کے بدبو دین لگے گا۔ انج دے ای معاشرے توں جے ہمدردی تے نیکی دا جذبہ ختم ہو جاوے تے فیر اوتھے بے حسی’ خودغرضی تے لالچ دی ایسی بو پیدا ہو جاندی اے کہ انساناں لئی ایس تعفن زدہ ماحول وچ رہنا اوکھا ہو جاندا اے تے اپنی حرص دی وجہ نال بڑی چھیتی اوہ اک دُوجے دا خاتمہ کر دیندے نیں۔ نیکی توں نیکی پیدا ہوندی اے۔ جدوں اک انسان نیکی کردا اے تے دوجے لوک ایس چیز نوں محسوس کردے نیں۔ ایہہ عمل اوہناں دے اندر موجود نیکی دے احساس نوں وی جگاندا اے۔ اوہناں نوں اک غیر محسوس انداز وچ ترغیب ملدی اے تے فیر ویلا آ جاندا اے کہ اوہناں لوکاں دے ہتھوں نیکی سرزد ہو جاندی اے تے انج اک سلسلہ چل پیندا اے جہدا اک زبردست اثر پورے ماحول اتے پیندا اے۔
رابرٹ اینگر سل کہندا اے: انسان عروج اوہدوں حاصل کردا اے جدوں اوہ دوجے انساناں نوں چکنا شروع کر لیندا اے۔ انساناں نال بھری ایس کائنات وچ بہترین لوک دراصل ایہو نیں جہڑے دوجیاں دا ہتھ پھڑدے نیں’ اوہناں نوں اتے چکدے نیں تے اپنی نعمتاں وچ اوہناں نوں شریک کردے نیں۔ ایسے مہربان لوکاں دا رویہ انساناں دی روح تک پہنچدا اے تے اوہناں دے زخمی دِلاں اتے مرہم لاندا اے۔ ایہہ لوک جے نہ ہون تے انسانیت دی روح سسک سسک کے مر جاوے گی۔ نیکی دا حوصلہ ماند پے جاوے گا۔ ہمدردی’ احساس تے رواداری دا جذبہ ختم ہو جاوے گا تے فیر کائنات دے حسن تے فطرت دی خوبصورتی نوں وی زنگ لگنا شروع ہو جاوے گا۔ اک تحقیق دے مطابق پوری دنیا وچ موجود انساناں دی تن قسماں نیں: پہلی قسم اوہناں لوکاں دی اے جو دوجیاں وچ وَنڈن والے تے اپنی نعمتاں وچ اوہناں نوں شامل کرن والے نیں۔ دوجی قسم دے لوک اوہ نیں جو صرف دوجیاں کولوں لین دی سوچ رکھدے نیں۔ تیجی قسم دے لوک اوہ نیں جو دوجیاں دا فیدہ اوہدوں کردے نیں جدوں اوہدے وچ اوہناں دا اپنا وی فیدہ ہووے۔
ونڈن والے لوک اوہ ہوندے نیں جو اپنے نال جڑے لوکاں نوں کسے نہ کسے طرحاں فیدہ پہنچاندے رہندے نیں۔ اوہناں دی ہمیشہ ایہہ سوچ ہوندی اے کہ اوہناں دی ذات توں کسے نوں فیدہ کیویں مل سکدا اے؟ اوہناں لوکاں دی خاصیت ایہہ ہوندی اے کہ ایہہ اپنی کامیابی نوں صرف اپنی کامیابی نہیں سمجھدے بلکہ ایہدا کریڈٹ اوہناں لوکاں ونوں وی دیندے نیں جو ایس کامیابی وچ اوہناں دے نال سن تے اوہناں نے کسی نہ کسی شکل وچ اپنا حصہ پایا سی۔ ایہہ لوک سمجھدے نیں کہ ساڈی ایس کامیابی وچ اک اک فرد بہت اہم سی حتیٰ کہ اوہ اپنے اتے تنقید کرن والے لوکاں نوں وی ایس کامیابی وچ شامل سمجھدے نیں۔اوہ اپنے مخالفاں’ لتاں کھنچن والیاں تے پراپیگنڈہ کرن والیاں نوں وی اپنے لئی نعمت سمجھدے نیں۔ ایہہ لوک سمجھدے نیں کہ باد مخالف ایس گل دی علامت ہوندی اے کہ تسیں اڑان بھر رہے او تے کسے پاسے جا رہے او۔ اوہناں لوکاں دا ایہہ وی خیال ہوندا اے کہ تہاڈے اتے کیتی جان والی تنقید ایس گل دی نشانی اے کہ تسیں چنگا کم کر رہے او تے زندگی وچ اَگے ودھ رہے او۔
لالچی تے فیدہ سمیٹن دی سوچ رکھن والے لوک اوہ نیں جو دین دے بجائے لین دی سوچ رکھدے نیں۔ ایہہ ہمیشہ ایس کوشش وچ ہوندے نیں کہ مینوں فیدہ کیویں ملے گا۔ چاہے ایہدے وچ کسے دا نقصان ای کیوں نہ ہووے۔ آسان لفظاں وچ ایہہ لالچی تے بے فیض لوک ہوندے نیں۔ ایہہ اپنے فیدے لئی کسی دا وی نقصان کر سکدے نیں۔ ایہہ اک تکہ حاصل کرن لئی پوری بکری ذبح کردیندے نیں۔ ایہہ کسی اخلاقی تے دینی اصول نوں خاطر وچ نہیں لیاندے۔ ایہہ سوچدے نیں کہ میرے کول جو فلاں بندہ آیا اے اوہنوں میں اپنے مقصد لئی کیویں استعمال کراں۔ ایہہ کسی وی جگہ اپنا کوئی فیدہ ویکھدے نیں تے اوس انسان دی تعریف شروع کر لیندے نیں تے فیدہ ختم تے اوہدے نال تعلق وی ختم کر دیندے نیں۔ ایہہ صحیح معنیاں وچ احسان فراموش ہوندے نیں۔ اوہناں دے نال کوئی اچھائی کر لوو تے ایہہ فیدہ ضرور چکن گے لیکن بڑی چھیتی اوہنوں بھل وی جان گے۔
تیجی قسم دے لوک معاملہ فہم ہوندے نیں۔ ایہہ دوجیاں نوں فیدہ تے دیندے نیں لیکن ایہدے وچ اپنا فیدہ وی ویکھدے نیں۔ ایہہ کسے دا نقصان نہیں کردے لیکن بغیر اپنے فیدے دے دوجیاں دا بھلا وی نہیں کردے۔ ایہہ اک طرحاں نال ڈیل کرن والے تے کاروباری لوک ہوندے نیں جو اپنا فیدہ ویکھ کے دوجیاں دا فیدہ کردے نیں۔ البتہ ایہہ لوک زندگی وچ کوئی وڈی کامیابی حاصل نہیں کر سکدے۔
تحقیق توں پتہ چلیا اے کہ انساناں وچ سب توں ودھ کامیاب’ مطمئن تے پرسکون لوک اوہو ہوندے نیں جہڑے دوجیاں نوں عطا کرن والے ہوندے نیں۔ ایہہ لوک انسانیت اتے سب توں ودھ اثر انداز ہوندے نیں۔ ایہہ لوک اپنے عمل توں اک ایکوسسٹم بناندے نیں تے ایس سسٹم دا اثر پورے ماحول’ معاشرے تے ملک اتے ہوندا اے۔ ایکوسسٹم سمجھن لئی اک آسان مثال پانی اے۔ پانی سمندر وچ اک کثیر تعداد وچ موجود ہوندا اے۔ اوتھے سورج دی گرمی پیندی اے جہدے توں پانی بخارات وچ تبدیل ہو جاندا اے تے اوہ آسمان ول اٹھنا شروع ہو جاندا اے۔ اوتھے ایہہ بدلاں وچ منتقل ہو جاندا اے۔ بادل سفر کرنا شروع کر لیندے نیں تے پہاڑاں اتے جا کے برف دی صورت وچ وسدے نیں۔ پہاڑ ایس برف نال ڈھک جاندے نیں۔ کجھ ویلے مگروں جدوں ایس برف اتے سورج دی گرمی پیندی اے تے ایہہ پگھلنا شروع ہو جاندی اے تے پانی دی صورت وچ پہاڑ توں اترنا شروع ہو جاندی اے۔
ایس پانی توں آبشار’ جھرنے’ ندی تے نالے بندے نیں تے نشیبی علاقیاں ول آنا شروع ہو جاندے نیں تے میدانی علاقیاں نوں سیراب کردے ہوئے ایہہ پانی واپس سمندر وچ جا ڈِگدا اے۔ اوتھوں فیر ایہہ بخارات بندا اے فیر بادل’ برف تے پانی۔ ایہہ کائنات دا نظام اے۔ ایس نظام توں ہر قسم دی مخلوقات مستفید ہوندیاں نیں۔ چرند’ پرند تے انسان اوس پانی نوں استعمال وچ لیاندے نیں۔ ایہدے توں سیلاب وی بندا اے جو بستیاں دی بستیاں اجاڑ کے رکھ دیندا اے۔ ایہدے توں زندگی وی شروع ہوندی اے۔ جدوں ایہہ پانی پودیاں نوں لگدا اے تے اوہناں دے اندر جان آ جاندی اے۔ سکھے باغاں وچ بہارآ جاندی اے۔ ایسے پانی دا اک قطرہ سیپ دے منہ وچ جا کے موتی بن جاندا اے تے سپ دے منہ وچ جا کے زہر بندا اے۔
ایکوسسٹم دی ہور مثال Butterfly Effect اے۔ تحقیق دے مطابق اک تتلی جدوں اپنے پراں نوں پھڑپھڑاندی اے تے اوس عمل دا اثر وی کائنات اتے پیندا اے۔ پراں دی پھڑپھڑاہٹ نال بنن والی لہر کدھرے نہ کدھرے موسم اتے اثرانداز ہوندی اے تے ماحولیاتی تبدیلی دا کارن بندی اے۔
دوجیاں نوں عطا کرن والے لوک دراصل فطرت دے ایس ایکوسسٹم نوں متحرک کر دیندے نیں۔ ایس طرح کہ جدوں اوہ کسے دے نال نیکی کردے نیں تے ایس عمل دا اثر پورے معاشرے اتے پیندا اے۔ جو وی اوہنون ویکھدا اے تے اوہدے دل وچ غیر محسوس طریقے نال نیکی پیدا ہون لگدی اے۔ جہدے نال نیکی کیتی جاوے اوہ ایس قرض نوں اتاردا اے تے کسے دوجے انسان دی مدد کردا اے۔ اوہ انسان اگے کسے ہور انسان دے کم آندا اے تے انج احساس’ ہمدردی تے خیر خواہی دا اک شاندار نظام وجود وچ آ جاندا اے۔ چلدے چلدے ایہہ نیکی واپس پہلے شخص دے کول آ جاندی اے۔
دنیا دا کیلکولیٹر ایس چیز نوں نہیں مندا۔ ظاہری اکھ نال سانوں لگ رہیا ہوندا اے کہ مال گھٹ ہو گیا اے لیکن انج نہیں اے دوجیاں نوں ونڈن نال انسان دا دل نرم ہو جاندا اے۔ ایہدے اندر وسعت پیدا ہو جاندی اے۔ اوہ بڑا سوچدا اے۔ اوہ اک ویلے وچ چیزاں دے کئی زاویاں نوں ویکھ سکدا اے۔ ایہدا Critical Mind تیز ہو جاندا اے۔ اوہ چیزاں دی جانچ پرکھ بہترین انداز وچ کر سکدا اے۔ اوہدے ذہن وچ نویں آئیڈیاز جنم لیندے نیں۔ونڈنا دراصل اپنے رب اتے بھروسے دا نام اے۔ اوہو انسان ونڈ سکدا اے جہدا اپنے رب اتے یقین ہوندا اے کہ جے میں کسی نوں کجھ دے رہیا واں تے کل نوں میرا رب مینوں ہور عطا کر دیوے گا۔ جو انسان ونڈدا اے اوہدے سامنے حیاتی دے چیلنج تے مشکلاں کجھ معنی نہیں رکھدیاں۔ اوہ بہت چنگے انداز وچ اوہناں ساریاں نوں ہینڈل کر لیندا اے۔
ونڈن والے لوک’دوجیاں دے اندر لکے ٹیلنٹ نوں بڑی چھیتی پہچان لیندے نیں۔ ایہہ ایس قابلیت دی قدر کردے نیں تے اوہنوں اپنی کامیابی وچ شامل کردے نیں۔ ایہو وجہ اے کہ اوہناں دے نال جڑیا ہر شخص کامیاب ہوندا اے۔ ایہہ لوک رشتے بنان وچ بڑے ماہر ہوندے نیں تے لوک وی اوہناں نال ملن وچ خوشی محسوس کردے نیں۔ ایہہ لوک معافی منگن تے مسکراکے سلام کرن وچ پہل کردے نیں۔ ایہہ اپنی غلطی دا کھل کے اعتراف کردے نیں۔ ایہہ اپنے عمل تے سوچ نال دوجیاں نوں انسپائر کردے نیں۔ لوک اوہناں دے نال تعلق نوں اک بہترین حوالے دے طور تے یاد رکھدے نیں۔ ایہناں خوبیاں پاروں اوہناں دی حیاتی وچ موقعے پیدا ہونا شروع ہو جاندے نیں تے ایسے وجہ نال ایہہ سب توں اگے نکل جاندے نیں۔
جہڑے لوک صرف اپنے بارے سوچدے نیں’ اوہ سخت مزاج بن جاندے نیں۔ اوہناں دا لہجہ رُکھا بن جاندا اے جہدی وجہ نال لوک اوہناں نوں چھڈ دیندے نیں۔ ایہہ دوجیاں دی مدد ایس وجہ نال نہیں کردے کہ فیر اوہ اوہناں توں اگے ودھ جان گے۔ ایہہ دوجیاں نوں مضبوط ایس لئی نہیں کردے کہ فیر اوہ اوہناں لئی خطرہ بن جان گے۔ ایس سوچ دی وجہ نال ایہہ لوک شدید عدم تحفظ دا شکار ہو جاندے نیں۔ اوہناں دی خود اعتمادی کمزور ہو جاندی اے۔ ایہہ لاشعوری طور تے مقابلے دی فضا وچ ہوندے نیں۔ اوہناں دے اندر شدید قسم دا حسد پایا جاندا اے۔ اوہناں دا سفر لما نہیں ہوندا۔ ایہہ بار بار اپنی جگہ تبدیل کرن تے مجبور ہوندے نیں۔ اوہناں لوکاں دے حوالے نہیں بندے۔ مال سمیٹدے سمیٹدے ایہہ عبرت دی مثال بن جاندے نیں۔ ایہہ لوک اپنی حاصل شدہ نعمتاں نوں اپنا حق سمجھدے نیں تے ایسے سوچ نال اوہناں دا زوال شروع ہو جاندا اے۔ ایسے لوکاں دا جمع کیتا ہویا مال اوہناں دے اپنے کم نہیں آندا بلکہ اوہناں دی نااہل اولاداں ایس مال نوں اُڈا کے رکھ دیندیاں نیں۔
سخی انسان دا ہتھ کھلا ہوندا اے جہدی وجہ نال اوہدا دل وی کھلا ہو جاندا اے۔ جدوں دل وڈا ہو جاوے تے اوہدے وچ رب دی رحمت تے ایمان دا نور بسیرا کر لیندے نیں تے ایسا شخص دین و دنیا دی کامیابیاں سمیٹ لیندا اے۔