امجد وڑائچ دی کتاب پنجاب کٹہرے میں

”پنجاب کٹہرے میں”ایہہ عنوان اے امجد وڑائچ دی کتاب دا۔ اوہناں نے اپنے ولوں پنجاب نوں کٹہرے توں کڈن دی کوشش کیتی اے لیکن عنوان توں لگدا اے کہ پنجاب بدستور ملزم بن کے کٹہرے وچ کھلوتا اے۔امجد نواز خاں ورائچ جہناں نوں اسیں ساری حیاتی امجد وڑائچ ای کہندے سندے تے جاندے رہے لیکن ہن پتہ چلیا کہ جٹاں وچ وی پٹھان تے راجپوتانہ آمیزش اے۔ شاید ایسے وجہ نال امجد وڑائچ نے وی اپنے نام دے نال خاں لا لیا اے۔ ویسے میں امجد وڑائچ نوں جٹاں دا ملنگ آکھنا واں۔ نہایت شریف’ اعلیٰ تعلیم یافتہ’ نفیس بندے۔ ایناں نال تن دہائیاں توں ودھ دی رفاقت اے۔ ساری حیاتی انتہائی سادگی
وچ گزار دتی۔ اوہ ہمیشہ گل دی تہہ تک پہنچن لئی کوشاں رہندے۔ کئی واری اوہناں نال کوئی خبر یا اطلاع ڈِسکس کیتی تے اوتھے اوہدی کھوج وچ لگ گئے تے رات تک اوہدے کئی پہلوواں بارے آگاہی حاصل کر کے دسنا فرض
سمجھدے سن۔ کئی حکمراناں نال ذاتی تعلق ہون دے باوجود اوہناں نے کسے کولوں کوئی کم نہیں لیا۔ افسر شاہی دی قربت وچ رہن دے باوجود اوہناں نے اپنی ذات اتے کوئی داغ نہیں لگن دتا تے شاید ایسے وصف دے پیش نظر اوہناں نے اپنی دھرتی پنجاب اتے لگے ہوئے داغ نوں تریخی ہوالیاں نال دھون دی کوشش کیتی اے۔ اوہناں نے پنجاب اتے لگے ہوئے داغ نوں دھون لئی صدیاں کھنگال ماریاں نیں۔ سینکڑاں کتاباں دی ورق گردانی کیتی اے۔ درجناں کتاباں دے حوالے دِتے نیں۔ دور حاضر وچ شایدای کسے نے اینی محنت تے جدوجہد دے ذریعے اینی عرق ریزی نال کم کیتا ہووے۔ اوہناں نے پنجاب دے سپوت ہون دا حق ادا کردتا اے۔ یقینی طور تے ایہہ کتاب پنجاب دی تریخ دے حوالے نال اک ریفرنس بک اے جہدے وچ کئی ہزار سال پہلاں دی تریخ دا وی ذکر اے تے اج دی گلاں وی شامل نیں۔ امجد وڑائچ نے تریخی حوالیاں نال پنجابی کوچی دار وسیع القلب ظاہر کیتا اے۔ ایہدی
بہادری دے تریخی واقعات رقم کیتے نیں تے پنجابی نوں روایتی الزاماں دے کٹہرے توںکڈن دی کوشش کیتی اے لیکن ایہدے باوجود حقیقت ایہہ ہے کہ نہ پنجابی اپنے آپ نوں ایہناں الزاماں توں بری الذمہ قرار دین لئی تیار اے نہ ای ایس کٹہرے توں اپنے آپ نوں باہر کھڑا کرنا چاہندا اے۔ اوہناں نے تریخی معرکیاں دا ذکر کیتا اے۔ تریخ دی درستی کرن دی کوشش کیتی اے۔ مشرقی پاکستان دی علیحدگی دے اسباب ساریاںدے سامنے نیں لیکن نہ جانے کیوں ایہدا وی سارا گناہ پنجابیاں دے سر تھوپن دی کوشش کیتی جاندی اے تے پنجابی ڈَھگے وانگوں سرہلاندا سب کجھ برداشت کردا جاندا اے۔ کدی جواب نہیں دتا چونکہ پنجاب دی آبادی باقی پورے پاکستان دی آبادی توں ودھ اے۔ قومی اسمبلی وچ پنجاب دی نشستاں تناں صوبیاں دی مجموعی نشستاں توں ودھ نیں تے ایسے بنیاد اتے کہیا جاندا اے کہ پنجاب ملک دے وسائل اتے قابض اے۔ ایسے طرحاں بیورو کریسی تے دُوجے اداریاں وچ آبادی دے تناسب نال پنجاب دا حصہ بوہتا بندا اے تے اکثر پنجابی تنقید دی زد وچ رہندے نیں لیکن پنجاب نے ہمیشہ وڈے بھرا ہون دے ناطے قربانیاں دین دے باوجود بے جا تنقید وی برداشت کیتی اے۔میرا خیال اے کہ پنجاب نوں کدھرے نہ کدھرے احساس دوانا چاہیدا اے۔ ایہہ بڑی حساس بحث اے لیکن ایس حوالے نال یا تے پنجاب نوں انتظامی بنیاداں اتے تقسیم کر دینا چاہیدا اے یا فیر ایہدا کوئی مناسب حل کڈیا جاوے تاں جے لوکاں نوں اصل حقائق توں آگاہ کیتا جا سکے۔ امجد وڑائچ دی کتاب توں بہت کجھ جانن نوں ملیا۔ اسیں تے ایہو سمجھدے ساں کہ پنجابی چونکہ زین نال جڑے لوک نیں ایس لئی زمین دی کشادگی وانگوں کھلے دل رکھدے نیں’ محنتی تے صابر شاکر بہت زیادہ نیں۔
امجد وڑائچ نے پنجاب اتے لگن والے الزام کہ پنجاب نے ہر آن والے غیر ملکی حملہ آور نوں جی آیاں نوں آکھیا اے تے کدی مزاحمت نہیں کیتی دے جواب وچ پوری تریخ لکھ دتی اے۔ اوہ لکھدے نیں کہ ایہدی اک وجہ ایہہ وی اے کہ پنجابیاں نے کدی وی پنجاب وچ کسے وی شکل وچ آ کے آباد ہون والیاں اتے اعتراض نہیں کیتا۔ ایہدی وجہ ایہہ اے کہ پنجابی لوک انتہائی اعلیٰ درجے دے میزبان نیں۔ دوجے اوہناں دے کول ہمیشہ توں وافر وسائل رہے نیں تے اوہناں اتے کدی وی بھک دا خوف طاری نہیں ہویا۔ ہزاراں سالاں توں جہڑے لوک باہروں آ کے پنجاب وچ آباد ہوندے جا رہے نیں اوہ دراصل ایتھے روزی روٹی دی تلاش وچ آندے نیں۔ ایہدی تازہ مثال ایہہ ہے کہ لکھاں افغان مہاجرین کئی دہائیاں توں پنجاب وچ رہ رہے نیں تے اپنا کاروبار وی کر رہے نیں۔ ایسے طرحاں اوہ دُوجی دلیل دے طور تے ایہہ کہندے نیں کہ پنجاب دنیا دی واحد جگہ اے جتھے دے عوام نوں ایس چیز داموردالزام ٹھہرایا جاندا اے کہ اوہ حملہ آوراں نوں روکن
وچ نکام رہے تے پنجابیاں نے ہمیشہ حملہ آوراں نوں جی آیاں نوں آکھیا۔ ایس الزام دا بنیادی طور تے تعلق برصغیر وچ مسلمان یا انگریز دور حکومت نال اے جدوں پنجاب مرکزی حکومت دا اک صوبہ سی۔ پنجاب دی حفاظت دے ذمہ دار اوہ سن جہناں دی حکومت سی۔ جے اوہ حملہ آوراں دا مقابلہ صرف پانی پت وچ کرنا چاہندے سن تے پنجابیاں دا کیہ قصور۔ ایہدے باوجود پنجابیاں نے ہمیشہ مزاحمت کتی۔ دُوجا پنجابی مزاحمت کاراں نوں تریخ وچ جگہ نہیں دتی گئی۔ سانوں ایہہ انکشاف وی امجد وڑائچ دی کتاب توں ہویا کہ پنجاب دے منے پرمنے حکمران سردار رنجیت سنگھ دا وی تعلق امجد وڑائچ دے قبیلے وڑائچ نال سی تے ایہدے نال میں ایہہ وی دَسدا چلاں کہ اج دے پنجاب دے حکمران چوہدری پرویزالٰہی د ا تعلق وی وڑائچ قبیلے نال اے۔ بہرحال اک کالم وچ اینی وڈی کتاب دے واقعات دا ذکر ممکن نہیں کیوں جے ہر معاملہ اپنے اندر گہرائی رکھدا اے ایس لئی میرا مشورہ اے کہ گھٹ توں گھٹ تریخ دے طالبعلماں نوں ایہہ کتاب ضرور پڑھنی چاہیدی اے۔