گم گشتہ تریخ دا عکس

امرجلیل

ایہ اوہنا ںدیہاڑیاں دی گل اے جدوں کراچی وچ دو چار فیشن جاری سن۔ نوجوان لمیاں کالراں والی قمیض تے کھلے پہنچیاں والیاں پتلوناں پاندے سن۔ لمیاں کالراں مرے ہوئے بکرے دے کناں وانگوں لمکدیاں رہندیاں سن۔ اودوں آتش وانگوں اسیں وی جوان تے فیشن دے دلدادہ ہوندے سی۔ اسیں وی لمیاں کالراں والی قمیض تے کھلے پہنچیاں والیاں بیل باٹم پتلوناں پاندے سی۔ پیراں وچ سکڑے چونچدار جتیاں پاندے سی۔ ساخت دے لحاظ نال سکڑے ہوئے چونچدار جُتے دور توں پیراں نال چپکے دو چھوٹے چھوٹے مگرمچھ لگدے سی۔ اج کل چھوٹے چھوٹے مگرمچھاں ورگے نوکدار جُتیاں دا فیشن اے۔ میں تہاڈے نال گلاں کر رہیا واں 1950ء دی دہائی دے آخری کجھ ورھیاں دی‘ تے 1960ء دی دہائی دے شروع دے کجھ ورھیاں دی۔ تسیں ایس طرح سمجھ لوو کہ میں تہاڈے نال دس باراں ورھے دی مدت دے قصہ کہانیاں بیان کر رہیا واں۔ سیاستداناں تے اوہناں دی لاجواب سیاست نال ساڈا لینا دینا نہیں۔ اوہ جانے تے اوہناں دے سیاسی کارنامے جانن‘ اوس دور دے برصغیر تے‘ سگوں برصغیر دے لوکاں دے دل و دماغ تے بالی وڈ‘ اودوں بمبئی فلم انڈسٹریز دے سپر ہیرو دلیپ کمار دا راج سی۔ بنان والے نے اوہناں نوں ایناں ہینڈسم تے جاذب نظر بنایا سی کہ ویکھن والے اوہناں نوں ویکھدے ای رہ جاندے سن۔ اوہناں دی فلم ’’دیوداس‘‘ ویکھ کے لگدا سی کہ سرت چندر چیٹرجی نے ناول دیوداس دلیپ کمار لئی لکھیا سی تے اوہ وی دلیپ کمار دے پیدا ہون توں پہلاں۔ اوس دور وچ دلیپ کمار نوں ویکھ کے پروڈیوسر فلماں دے سکرپٹ لکھواندے سن۔ کہانی وچ زیادہ تر ہیرو مر جاندا سی۔ ایس پاروں دلیپ کمار نوں ٹریجڈی کنگ کہیا تے منیا جاندا سی۔ اوہناں دی المناک فلماں نوں ویکھ کے نوجوان اجہی کسے محبت دے متلاشی رہندے سن جہدے وچ اوہناں نوں اپنی محبوبہ نال بچھڑنا پے جاوے نوجوان والاں دی لٹ متھے تے پائے نامراد چاہن والے دی زندہ فوٹو بنے پھردے سن۔ اسیں کہہ سکدے سی کہ المناک دکھنا‘ یاں غمگین نظر آنا اوس دور دا فیشن بن چکیا سی۔
دلیپ کمار دے نال نال نام آندا سی راج کپور دا۔ اوہناں دا اپنا سٹوڈیو تے فلم میکنگ دا مکمل بندوبست سی۔ آپ اپنے مقصد تے مطلب دیاں کہانیاں لکھواندے سن۔ اوہناں فلماں وچ لاابالی‘ آوارہ‘ غیرمحتاط‘ نڈر تے بیباک لوکاں دی عکاسی راج کپور آپ کردے سن تے اپنیاں زیادہ تر فلماں آپ ڈائریکٹ کردے سن۔ اوہناں دیاں اکثر فلماں وچ کمال دا طنز تے مزاح ہوندا سی۔ اوہ ایس قسم دے کردار کردے ہوئے پتلون دے پہنچے اُتے چڑھا کے رکھدے سن۔ اوہناں دی دیکھا دیکھی ڈھیر سارے نوجوان اکثر پتلون دے پہنچے پٹھے کر کے اُتے چڑھا دیندے سن تے فقرہ بازی کردے سن۔ ایہ وی اوہناں دس باراں ورھیاں دافیشن سی۔ اکثر فلماں وچ ہیرو تے دوجے اہم کرداراں نوں شراب پیندے ہوئے دکھایا جاندا سی۔ اودوں کراچی وچ شراب خانیاں دی کمی نہیں سی۔ شراب پی کے بے معنی گلاں کرنا‘ گانے گانا‘ یارو مجھے معاف کرو میں نشے میں ہوں تے لڑکھڑانا وی فیشن وچ شمار ہوندا سی۔ اوہناں دیہاڑیاں کراچی وچ گنے چنے دوچار تھیٹر ہوندے سن۔ تھیٹراں وچ آغاحشر دے ڈرامیاں توں علاوہ دھرمی ڈرامے لگاتار چلدے رہندے سن۔ اک ای وقت وچ ہزار ڈیڑھ ہزار ویکھن والیاں لئی اک تھیٹر وچ گنجائش ہوندی سی۔ ایہدے الٹ اودوں کراچی وچ ویہہ پنجی سینمے ہوندے سن۔ اوہناں دیاں عمارتاں دیدہ زیب تے دلکش ہوندیاں سن۔ بند روڈ تے سعیدمنزل نال جڑیا ساڈا گھر سی۔ ساڈے گھر دے چار پنج سینما ہوندے سن۔ تاج محل‘ پلازہ‘ جوبلی‘ امپیریل تے ایلائٹ سینما۔
اک واری اوہناں نے فاتح سندھ دے ناں توں ڈرامہ چلایا سی‘ پر اوہ ڈرامہ ٹکٹاں تے چل نہ سکیا۔ اودوں تک بمبئی فلم انڈسٹری دیاں فلماں کراچی وچ دھڑادھڑ آن لگیاں سن۔ ایلائٹ تھیٹر والیاں نے اپنی تھاں خوبصورت الائٹ یاں الیٹ ناں توں سینما بنوا لیا۔ الائٹ یاں الیٹ سینما مینوں ہن وی ایس لئی یاد اے کہ اوہدے وچ دلیپ کمار دیاں دو فلماں بابل تے دیدار مہینیاں تک چلدیاں رہیاں سن۔ ایہناں فلماں نے لگاتار پلاٹینم جوبلی منائی سی۔ ہن ایہناں سینمیاں دا نام و نشان نہیں۔ ایس طرح رادھے ٹاکیز دے ناں توں بندر روڈ تے اک خوبصورت سینما ہوندا سی۔ رادھے ٹاکیز وچ دلیپ کمار دی فلم ’’آن‘‘ بڑے لمے عرصے تک چلدی رہی سی۔ آن انڈین فلم انڈسٹری دی پہلی رنگین فلم سی۔ متروکہ املاک وچ رادھے سینما جہناں دے حصے وچ آیا اوہناں نے رادھے ٹاکیز دا ناں بدل کے ناز سینما رکھیا۔ دیکھا دیکھی بندر روڈ دے دوجے پاسے ناز سینما دے سامنے کسے مالدار نے نشاط سینما بنوایا۔ نشاط سینما ہن تک فعال اے۔ ایہدے وچ فلماں وکھائیاں جا رہیاں نیں۔ ناز سینما دی تھاں اک مارکیٹ نے لے لئی اے۔ لہور دے پروڈیوسراں نے ملک دے ڈکٹیٹر فیلڈ مارشل ایوب خان اگے گزارش کیتی کہ ہندوستانی فلماں تے فوراً پابندی لائی جاوے تاں جے لہور دی فلم انڈسٹری ترقی کر سکے۔ ملک وچ سینمیاں دی گنتی ڈھائی تن ہزار دے نیڑے سی۔ ڈھائی تن ہزار سینما کیویں پندراں ویہہ فلماں تے گزارا کر سکدے نیں؟ ایہ کسے نے نہیں سی سوچیا۔ ایہدے بعد ویکھدے ای ویکھدے پاکستان وچ سینما انڈسٹری تباہ ہو گئی۔ اجے تے بہت ساریاں پرانیاں گلاں اسیں آپس وچ کرنیاں نیں۔٭