رانا دلدار احمد خاں قادری آسمان نعت خوانی دا درخشندہ ستارہ

ڈاکٹر اظہار احمد گلزار

ڈھونڈو گے ہمیں ملکوں ملکوں، ملنے کے نہیں نایاب ہیں ہم
نعت خوانی دے مقدس ذوق نوں ست عشریاں توں اپنی حیاتی دا حصہ بنان والے ممتاز نعت خواں تے دانشور رانا دلدار احمد قادری نے 16جون 2014 بمطابق 17شعبان المعظم 1434 ہجری بروز سوموار کوچ لئی اپنا رخت سفر بنھ لیتا۔1940 نوں ہندوستان دے شہر ہوشیار پور دے اک پنڈ شاہ پور وچ رانا نیاز احمد خاں ولد چودھری مولا بخش دے گھر جنم لین والے ایس نابغہ روزگار دانشور تے بے مثل نعت خواں نے اپنی سوہنی آواز پاروں اپنے شہر تے علاقہ وچ اپنی ڈھاک بٹھائی۔چک 66ج ب دھاندرہ دی ذیلی آبادی اسلام پور‘ جھنگ روڈ فیصل آباد دے ائیرپورٹ نال جڑیاشہر خموشاں دی زمین نے نعت خوانی دے ایس اسمان نوں ہمیشہ لئی اپنے دامن وچ لکا لیتا۔ اوہناں دی رحلت نال اسمان نعت خوانی دے اک ایسے عاشق صادق نعت خواں توں محروم ہو گیا جہنے اذہان دی تطہیر تے تنویر لئی ست عشریاں توں ودھ گراں قدر خدمات انجام دتیاں۔
نعت پڑھنا‘ نعت سننا تے نعت لکھنا اک بہت وڈی سعادت اے۔ قرآن و سنت اتے عمل کرنا ای عشق رسولؐ دی سب توں وڈی دلیل اے۔ نعت پڑھنا‘ لکھنا تے نعت سنا ایہہ بہت وڈی سعادت دی گل اے۔ اللہ تعالیٰ دی ذات جہنوں چاہندی اے اوہنوں ’’ورفعنالک ذکرک‘‘ دے عمل وچ مصروف کر لیندی اے ورنہ توصیف مصطفیؐ سنن ‘ پڑھن تے لکھن لئی کسی وچ وی ہمت نہیں اے۔ نعت رسول مقبولؐ توں مردہ دل زندہ ہو جاندے نیں تے انسان اپنی گواچی معراج نوں پا لیندا اے۔
نعت اک ایسا جام اے کہ جہدا چشمہ نعت خواں دے دل دے اتھارہ گوشے توں پھٹدا اے تے عاشقان رسولؐ دی تشنگی نوں بجھاندا اے۔ نعت دا اک اک شعر پیارے نبیؐ نال محبت و عقیدت دی جھلک دیندا اے۔
رانا دلدار احمد قادری دا شمار اوہناں عاشقان نعت تے عاشقان مدینہ وچ ہوندا سی جہناں نے ساری حیاتی آقائے دوجہان سرکار مدینہ خاتم الانبیاؐ دی مدحت تے توصیف و ثنا دے ترانے پڑھنا اپنے لئی باعث اعزاز و افتخار سمجھیا۔ اوہناں نے بنی نوع انسان نال ٹٹ کے محبت کیتی تے زندگی بھر انسانیت دے وقار تے سربلندی لئی کوشاں رہے۔
رانا دلدار احمد خان قادری نے اپنی ذاتی محنت‘ لگن تے انسانیت نال پیار پاروں جہڑی شہرت تے مقبولیت حاصل کیتی اوہدی کوئی مثال نہیں ملدی۔ اک ایسے یگانہ روزگار فاضل دا ساڈی محفل توں اٹھ جانا اک بہت وڈا سانحہ اے۔ اوہ اپنے عہد دے نابغہ سن۔ اوہناں دی وفات توں جہڑا خلا پیدا ہویا اے اوہ کدی پر نہیں ہو سکدا۔
یس عہد دے سارے چن چہرے دائمی مفارقت دے گئے۔ کیسے کیسے آفتاب و مہتاب زیر زمین جلے گئے۔ کنے بلند و بالا اسمان زمین نے نگل لیتے۔ اجل دے ایس چاک نوں زون تدبیر توں رفو کرنا ممکن ای نہیں۔ ساری حیاتی سرکار دو عالمؐ دی مدحت تے توصیف و ثنا دے ترانے پڑھن والا سچا عاشق ہسدا بولدا چمن مہیب سناٹیاں دی بھینٹ چڑھ گیا۔ نعت خوانی دی دنیا وچ ست عشریاں توں ودھ اپنی سوہنی آواز نال قلوب و اذہان دی تطہیر و تنویر دا سامان بہم پہنچان والی ہستی اپنے لکھاںمداح تے عقیدت منداں نوں سوگوار چھڈ کے اک نویں دنیا وچ جا وسی اے۔ ایہہ دنیا ساڈے توں اینی دور اے کہ اسیں اپنی باقی حیاتی صرف یاد رفتگان وچ گزارن تے مجبور آں۔
رانا دلدار احمد قادری نے 1970 وچ پی اے ایف لائل پور (فیصل آباد) توں اپنی ملازمت دا آغاز کیتا تے سن 2000وچ اپنی مدت ملازمت پوری کر کے ایتھوں ریٹائر ہوئے۔
اوہناں نے اپنا بچپن عام بالاں وانگوں نہیں گزاریا سی۔ بچپن ای توں تہاڈے والدین نے تہاڈے دل و دماغ وچ دین متین دی محبت کٹ کٹ کے بھر دتی سی۔ اوہناں دے والد رانا نیاز احمد خان نے اوہناں نوں چھ ست سال دی عمر وچ اپنے پنڈ چک 241ر ب چنچل سنگھ والا وچ اپنے ہمسائے وچ رہائش پذیر اک درویش صفت امام مسجد پیر علی محمد شاہ کولوں قرآن پاک پڑھن دی غرض نال اوہناں دی شاگردی وچ دے دتا تاں جے ایہہ قرآن مجید دی تعلیمات نوں پڑھ تے سمجھ سکن تے نال نال حدیثاں دے ترجمیاں نوں وی چنگی طرح سمجھ سکن۔ پیر سید علی محمد شاہ دی نگاہ کیمیا نے رانا دلدار احمد قادری دے قلب و روح وچ قرآن دی تعلیم دے نال نال نعت خوانی دا شغف وی پیدا کردتا۔ پیر سید علی محمد شاہ بہت عالم باعمل انسان سن تے اوہ چک 241ر ب چنچل سنگھ والا دی مسجد دے پیش امام سن۔
شاہ صاحب دا وصال 110 سال دی عمر وچ ہویا۔ تقویٰ تے پرہیزگاری تے ربی خوف‘ نبی کریمؐ دی محبت وچ ہر ویلے مستغرق رہنا شاہ صاحب اتے اللہ پاک دا خاص انعام رہیا اے۔ چنچل سنگھ والا دی جامعہ مسجد نال جڑیااوہناں دا مزار پرانوار اے۔ پیر سید علی محمد شاہ دی قربت تے فیضان نظر توں رانا صاحب دی باطنی تے روحانی تربیت دا آغاز ہویا جہنے آن والی حیاتی لئی سنگ میل دا کم کیتا۔ پیر علی محمد شاہ دی چٹک‘ حوصلہ افزائی تے رہنمائی توں رانا دلدار احمد قادری دے قلب و روح وچ نعت خوانی دا شغف راسخ ہو گیا جہڑا مردے دم تک اوہناں نے حرز جان بنائے رکھیا۔جیویں جیویں ویلے اگے ودھداچلا گیا۔ رانا دلدار احمد خان قادری دا فن نعت وی نکھردا چلا گیا۔ شوق و عقیدت دے رستے اتے چلدے ہوئے اوہناں دا تعلق بے شمار مذہبی‘ دینی تے علمی شخصیات توں ودھدا چلا گیا۔ اوہناں نوں شخصیات وچوں رانا دلدار احمد قادری دا تعلق خاطر اپنے علاقہ رسالا والا دی اک ایسی شخصیت توں ہویا جہناں دے نال رانا صاحب نے چالیس ورھیاں دا عرصہ مضبوط بنیاداں اتے لنگھایا۔
اوہناں دی دوستی‘ رفاقت تے احترام دا ایہہ عالم سی کہ لوک دونوواں دی دوستی دی مثالاں دیندے سن۔ ایس ہستی نوں لوک پیر سید مشتاق حسین شاہ دے نام توں جاندے نیں۔پیر سید مشتاق حسین شاہ دے آستانہ عالیہ اولی آباد شریف رسالے والا فیصل آباد توں رانا صاحب دا تعلق تادم مرگ رہیا۔ رانا صاحب اوہناں دے منظور نظر سن تے سادی زندگی اپنا رابطہ آستانہ توں ٹٹن نہیں دتا۔ اوہناں دناں دوستاں نے اپنی زندگی وچ معرفت دی تلاش لئی پیر آف دیول شریف راولپنڈی والے پیر عبدالمجید صاحب دے دست مبارک اتے بیعت کر کے اپنی دوستی نوں ہور مستحکم کر لیتا۔فیر اوہناں دونویں دوستاں نے اپنے علاقہ دے نگر نگر‘ پنڈ پنڈ جا کے تبلیغ اسلام دا بیڑا چکیا۔
دونویں دوست دین متین دی تبلیغ عبادت سمجھ کے کرن لگے۔ لوکاں نوں معرفت الٰہی تے اللہ تعالیٰ دے احکامات‘ امر بالمعروف تے نہی المنکر دی تبلیغ تے نبی آخر الزماں حضرت محمدؐ دی محبت دے چراغ روشن کردے چلے جاندے۔ سید مشتاق حسین شاہ قرآن مجید دے حافظ سن تے بصارت توں محروم سن۔ رانا دلدار احمدقادری تے سید مشتاق حسین شاہ دے خیالات سوچ تے فکر دے زاویے اک ای مرکز اتے آ کے ٹھہردے سن۔ ایس لئی اوہناں دے خیالات وچ ہم آہنگی پائی جاندی سی۔ رانا دلدار احمد قادری اپنی بائیسکل اتے شاہ صاحب نوں بٹھا کے تبلیغ لئی نکل پیندے تے فیر احکام الٰہی پورا کر کے واپس آندے۔ایہناں دونویں شخصیات نوں سید عبدالمجید آف دیول شریف توں روحانی فیض ملیا۔ رانا دلدار احمد قادری نے نعت خوانی نوں اپنی حیاتی دا نصب العین تے منزل سمجھ کے حرز جان بنا لیتا جد کہ سید مشتاق حسین شاہ نے اپنے پنڈ پنڈ اپنا آستانہ قائم کر کے اپنے دست حق اتے بیعت کرن دا سلسلہ شروع کر لیتا۔
سید مشتاق حسین شاہ صاحب دی زندگی وچ بے شمار افراد اوہناں دی حلقہ مریدی وچ شامل سن۔ اج کل سید مشتاق حسین شاہ دے پتر سید غلام محی الدین شاہ اوہناں دی خلافت دا منصب سنبھالے ہوئے نیں تے سینکڑاں دی تعداد وچ اوہناں دے مریدین اوہناں دے دست اتے بیعت یافتہ نیں۔ رانا دلدار احمد قادری دے فرزند اکبر رانا ریاض احمد خان تے اوہناں دی فیملی دے بیشتر افراد پیر سید غلام محی الدین شاہ دے دست حق اتے بیعت یافتہ نیں جو اوہناں نوں معرفت الٰہی دے رموز‘ ربی خوف تے عشق رسولؐ دی منزلاں دا رستہ دسدے رہندے نیں۔اوہناں دی پڑھی ہوئی منقبت ’’کربل وچ ذبح کیتا سید شبیر نوں‘ تیراں نال پچھیا نوری تصویر نوں‘‘ ہر سال دس محرم نوں آستانہ ولی آباد شریف رسالے والا فیصل آباد وچ منعقدہ محفل وچ پیش ہوندی سی۔ اوہناں دی پڑھی منقبت دے بغیر محفل مکمل نہیں ہوندی سی۔رانا دلدار احمد قادری دی زندگی محنت و جدوجہد دی جیتی جاگدی مثال اے۔
اپنی پی اے ایف دی ملازمت دے نال نال ڈیوٹی توں واپسی تے اپنے والد تے تناں چھوٹے بھراواں رانا عزیز احمد‘ رانا منور حسین تے نصراللہ خان دے نال کھیتی باڑ ی دا کم کردے سن۔رانا دلدار احمد قادری دے وڈے پتر رانا ریاض احمد خاں اپنے والد دے ایس عظیم روحانی مشن نوں اگے ودھا رہے نیں تے نعت خوانی دی محفلاں وچ جذب و شوق دے نال حاضر ہوکے نعتاں پڑھدے نیں۔ اوہناں دی آواز وچ اپنے والد رانا دلدار احمد قادری جیا سوز تے شیرینی اے۔ رانا ریاض احمد دے سارے چھوٹے بھراں وی اپنے والد رانا دلدار احمد قادری دے ایس عظیم مشن نعت خوانی نوں دلوں پسند کردے ہوئے اپنے والد دی پیروی وچ ایس مقدس فریضہ نوں اگے ودھان وچ مصروف عمل نیں۔ایہہ سارے بھراں رانا ریاض احمد خان توں لے کے رانا افضال احمد ساغر‘ رانا اصغر علی خاں‘ رانا محمد سلیم خاں‘ رانا شکیل انجم تے رانا فیاض دلدار تے اوہناں دی بھیناں وی ایس پاکیزہ مشن نوں اپنائے ہوئے نیں۔ جدوں کدی رانا دلدار احمد قادری دے گھر کوئی محفل برپا ہوندی اے تے اوہناں دے سارے صاحبزادگان باری باری نعت خوانی کر کے اپنے مرحوم پیو دی یاد نوں تازہ کردے نیں۔
اوہناں دا گھرانہ اک نعت اکیڈمی دی حیثیت دا درجہ رکھدا اے۔ قابل ذکر امر ایہہ اے کہ رانا صاحب نے خود وی شوق دی بنا تے نعتاں پڑھیاں تے اپنی اولاد نوں وی شوق دی بنا تے پڑھن دی نصیحت کیتی سی جہدے تے اوہناں دی اولاد عمل پیرا اے۔ رانا دلدار احمد قادری ساری حیاتی کمرشل نعت خوانی دے خلاف رہے ایس لئی لوک اوہناں نوں بلا جھجک اپنی محفل وچ بلا کے اپنی محفلاں نوں زینت بخشندے سن۔رانا دلدار احمد قادری دا شعبہ نعت خوانی اے۔ تہانوں اللہ تعالیٰ نے لحن دادی نال نوازیا سی۔تسیں ساری حیاتی اپنے ہمسائے وچ مسجد ’’المعروف مائی دی مسیت‘‘ وچ فجر دی اذان دتی۔ تے تادم مرگ ایہہ سلسلہ جاری رہیا۔ تہاڈی آواز وچ سوز تے رقت دے نال نال شیرینی تے مٹھاس ہوندی سی کہ لوک بے اختیار بستراں توں نکل کے مسجد دا رخ کر لیندے سن۔ ایہدے علاوہ دوجی نمازاں دی اذان دین وچ وی تسیں پیش پیش رہے۔ شاید ای کدی تسیں کدھرے گئے ہوو تے کسی دوجے شخص نے اذان دے دتی ہووے۔ تکبیر اولیٰ وچ نماز پڑھن والیاں وچ تہاڈا اسم گرامی سب توں پہلے لتے جانا سی۔ ایسے سادہ‘ منکسر المزاج‘ خلیق‘ حلیم‘ سراپا اخلاص و اخلاق شخص وچ اپنی حیاتی وچ گھٹ ویکھے نیں۔ہر ویلے خوف خدا نوں پیش نظر رکھنا ‘ لوکاں دی دل آزاری توں بچنا رانا دلدار احمد دا طرہ امتیاز رہیا اے۔
ساڈے نزدیک نعتیہ کلام دی ادائیگی بہت معتبر اے جہنوں سن کے اول روح و بدن باادب ہو جان۔ دل وچ سوزوگداز پیدا ہو کے رقت طاری ہون لگے جو دل وچ حب رسولؐ دی چنگاری نوں ہوا دے کے دھیمی دھیمی آنچ جئی لگا دیوے۔ جہنوں سن کے تہاڈی اکھاں بھیگن لگیاں۔ حضور اکرمؐ تے تہاڈی نسبت رکھن والی ہر شے نال والہانہ محبت محسوس ہون لگے۔ روضہ رسولؐ دی تڑپ پیدا ہو جاوے جہنوں سن کے بے ساختہ تہاڈے لب حضور علیہ الصلوٰۃ والسلام دی ثنا خوانی کرن لگے تے ایہہ ساری کیفیات سانوں رانا دلدار احمد قادری دی پرسوز آواز وچ آقائے دو جہان سرور کون و مکاںؐ دی صفت و ثنا کردے ہوئے محسوس ہوندیاں سن۔ ساری حیاتی سرکار مدینہؐ دی مدحت دے ترانے پڑھن والی زبان دی آواز وچ بلا کیویں حلاوت تے سو نہ آوے۔ اوہ تے دل دی دنیا بدل دین والے اک سچے عاشق نعت تے عاسق رسولؐ سن۔
اوہ نعتاں دی ادائیگی‘ اوہناں دے طرز بیان لئی اپنے پڑھن والی نعتاں دا انتخاب بہت سوچ سمجھ کے کردے سن۔اوہناں دے نزدیک ایسی نعتاں جتھے بے ساختہ اظہار دے بجائے بناوٹ ہووے تے محبت وچ ڈب کے پڑھن دے بجائے فن وچ ڈب کے ادائیگی دی فکر ہووے تے اوہدے توں ودھ کے جتھے کلام دے باادب لفظاں توں ودھ دھن تے سوز نال ودھ ساز اتے دھیان ہووے تے ایسی نعتاں دا انتخاب کردے ویلے رانا دلدار احمد قادری احتراز کردے سن۔ اوہناں دے نزدیک نعت دا اک اک شعر پیارے نبی حضرت محمدؐ نال محبت و عقیدت دی جھلک دے تے نعت خوانی کردے ویلے پتہ چلے کہ کہنے محبت دے تقاضیاں دی کنی پاسداری کیتی اے۔ رانا دلدار احمد قادری اک سچے عاشق رسول‘ خوش الحان نعت خواں دے نزدیک حضور نبی کریمؐ دی شان وچ ادائیگی بہت سوچ سمجھ کے کرنا چاہیدی اے۔ اوہ کہیا کردے سن کہ گانیاںدی دھناں اتے لعنت دے سر بنان توں بہتر اے کہ ایسا نعت خواں گانا گا کے گزار ا کر لووے۔ رانا دلدار احمد قادری نعت خوانی دے شعبہ دے ایسے سچے نگینے سن جہڑے ہمیشہ کمرشل اپروچ دے سخت مخالف رہے۔ اوہناں نے ہمیشہ نعت خوانی نوں عقیدت و الفت دا دوجا نام دتا اے تے ساری عمر ایہدے اتے اوہ کاربند رہے۔
محترم چچا رانا دلدار احمد خاں قادری جہناں دی ساری حیاتی آقائے دو جہاں سرور کون و مکاںؐ دی مدحت دے ترانے گاندے ہوئے لنگھائی۔ کل اوہناں دی برسی سی تے اوہناں دی یادشدت نال آئی۔ت عشریاں توں نعت خوانی کردے ہوئے لنگھا دتی۔ اپنی سرکاری ملازمت دے نال نال اوہناں نے نعت خوانی نوں عقیدت و الفت دے نال خوب نبھایا۔ اج دے پروفیشنل نعت خواناں وانگوں اوہ نوٹاں دی چمک ویکھ کے نہیں پڑھیا کردے سن بلکہ نعت نوں عشق و عقیدت دے طور تے پڑھیا کردے سن۔ اک سچے عاشق نعت‘ عاشق مدینہ تے سچے عاشق رسولؐ دے طور تے تہاڈی پوری زندگی بسر ہوئی۔
رانا دلدار احمد خاں قادری نے اپنی پڑھی گئی نعتاں دے حوالے نال سرکار دو عالمؐ دی پاکیزگی و نفاست‘ حسن اخلاق‘ اسوہ حسنہ‘ جلال و جمال‘ معجزات و کمالات‘ اختیارات و تصرفات‘ جووسخا‘ عفوودرگزر‘ لطف و عطا دے علاوہ فراق حبیب ؐ ہجر دربار رسولؐ آپ توں استغاثہ و فریاد‘ احساس گناہ‘ شفاعت طلبی‘ اصلاح معاشرہ‘ انقلاب امت وغیرہ جئے موضوعات نوں پیش کیتا اے۔ اوہناں دی شیریں آظاز توں ادا ہون والی ساری نعتاں ساڈے مشام جاں نوں معطر کردی چلی جاندیاں نیں۔
میرااوہناں دے نال عزیز داری دے علاوہ نیازمندی دا تعلق وی سی۔ اکثر محفل نعت وچ میں بطور نقیب محفل حاضر ہوندا تے اوہ بطور نعت خواں شریک ہوندے۔ اپنے شہر دے علاوہ اسیں دوجے شہراں وچ وی نعت خوانی دی محفلاں وچ شمولیت دی غرض نال اکثرجایا کردے سن۔ دوست احباب اسیں لوکاں نوں ایس لئی بلاندے سن کہ اسیں پروفیشنل نعت خواں نہیں سن۔ بلکہ زیادہ تر رانا دلدار احمد خاں مرحوم ای مینوں نقابت لئی اپنی معیت وچ لے کے جاندے سن۔
ینوں نقابت کرنا ہوندی سی۔ رانا صاحب نعت خوانی لئی مدعو ہوندے سن تے فیصل آباد دے اک بلند پایہ خطیب‘ ادیب‘ مفسر‘ استاد تے مذہبی سکالر پروفیسر مفتی عبدالرئوف خان نوں اخیر وچ سیرت النبیؐ دے حوالے نال خطاب کرنا ہوندا سی۔