جیل بھرو تحریک 2023ء بمقابلہ 1977ء

خالد مسعود خان

جیل توں رہائی مگروں شاہ محمود قریشی دا پل رانگو تے استقبال بقول شوکت گجر بھرواں نہ وی سہی تے گھٹو گھٹ بہت زیادہ بھرواں ضرور سی۔ ایہ خبر سنان دے بعد اوہدے دل اندر چھپیا ہویا بغض باہر آ گیا تے اوہ کہن لگا اوہناں دا ایس قسم دا استقبال بن دا وی سی۔ 1848ء توں لے کے اج تک 2023ء تک مخدوم شیخ شاہ محمود (اول) توں شاہ محمود قریشی (حالیہ) تک پنج نسلاں دی مسلسل 175 سالہ سیاست تے اقتدار دیاں راہداریاں دے مزے لین دے ایس لمے عرصے وچ ایس خاندان دی غالباً ایہ پہلی گرفتاری سی۔ جیل واپسی تے اوہناں دا ایس توں وی بہتر استقبال دا حق بن دا سی۔
22فروری نوں تحریک انصاف دی ’’جیل بھرو تحریک‘‘ دے پہلے دن جدوں میں شوکت گجر دے کول گیا تے اتفاقاً اوہدے کول دو عدد متاثرہ سابق ایم پی اے حضرات بیٹھے سن۔ اوہناں وچوں اک ایم پی اے جہڑا 2018ء دے الیکشن وچ آزاد منتخب ہویا سی ساڈا پرانا یارغار اے‘ ساڈے اوس دوست نے ساڑھے تن ورھے آزاد ہون دا تمغہ اپنے سینے تے وی سجائی رکھیا تے حکومتی فیدیاں توں دل کھول کے استفادہ وی کیتا۔ ایہناں فائدیاں توں مراد اللہ نہ کرے کمیشن وغیرہ نہیں کیوں جے ایہ ایم پی اے ملتان دے اوہناں تن اراکین صوبائی اسمبلی وچوں اک اے جہناں دے دامن تے کرپشن تے کمیشن دا داغ نہیں پر اپنے حلقے لئی ترقیاتی فنڈز توں لے کے سرکاری دفتراں وچ پروٹوکول تک سب کجھ انجوائے کیتا پر جدوں حمزہ شہبازشریف لئی پنجاب دی وزارت اعلیٰ دا آہر کیتا جا رہیا سی تے ساڈے ایس دوست نے ساڈے سمجھان تے منع کرن دے باوجود اپنا وزن حمزہ شہباز دے پلڑے وچ پا دتا تے اوہدے بدلے اک دن دی وزارت دا بھار وی چکیا۔ ایہ ہور گل اے کہ ایہ بھار وی صرف خبر دی حد تک رہیا بعد وچ اوہدی وزارت دا نوٹیفکیشن ای معطل ہو گیا۔
گل کدھرے ہور چلی گئی اوس دن شوکت دے کمرے وچ ایہ آزاد فارغ شدہ ایم پی اے وی موجود سی تے اک پی ٹی آئی نال تعلق رکھن ولا ایم پی اے وی موجود سی۔ پی ٹی آئی دا ایہ فارغ شدہ رکن صوبائی اسمبلی میرے سامنے بڑا محتاط رہندا اے بڑی حد تک اپنے دل دی گل زبان تے لیان توں گریز کردا اے۔ ایہدیاں کئی وجوہات نیں پر ایس ویلے ایہناں وجوہات دے ذکر دا موقع محل نہیں۔ میں ازراہ تفنن اوہدے توں پچھیا کہ کیہ اوہ وی ایس جیل بھرو تحریک وچ گرفتاری دے رہیا اے؟ اوہنے بڑی میسنی جہی شکل بنا کے کہیا کہ میری گرفتاری دین دی تریخ تن دن بعد اے۔ میں ہفتے والے دن گرفتاری دیواں گا ایہ کہندے ہوئے اوہدے چہرے تے کرب دی اجہی کیفیت طاری ہوئی کہ مینوں وی ترس آ گیا۔ میں اوہدی شکل ویکھی تے فیر کہیا کہ میں تہانوں اک پرانا واقعہ سنانا واں۔ ایہ اج توں چھتالی ورھے پرانا واقعہ اے پر اج دے تناظر وچ جدوں تسیں لوک جیل بھرو تحریک چلا رہے او مینوں ایہ واقعہ یاد آ گیا اے۔
ایہ 1977ء دی تحریک نظام مصطفی دے عروج دا زمانہ سی۔ بھٹو حکومت نے امن و امان دی خراب صورتحال کنٹرول کرن دی غرض نال ملک دے وکھووکھ شہراں وچ کرفیو لا رکھیا سی۔ ملتان وی اوہناں کرفیوزدہ شہراں وچ شامل سی۔ ملتان وچ کرفیو دوران سہ پہر نوں دو گھنٹے دا وقفہ ہوندا سی۔ عصر دی نماز ایس وقفے دوران آندی سی۔ ایس وقفے دوران چوک بازار وچ واقع مسجد پھول ہٹ توں اک جلوس نکلدا سی جو اک ڈیڑھ فرلانگ چلن دے بعد چوک بازار تے حسین آگاہی دے مقام اتصال تے ختم ہو جاندا سی۔ سامنے سڑک تے پولیس دے دستے لاٹھی چارج کرن تے مظاہرین نوں پھڑن لئی کھڑے ہوندے سن۔ کرفیو دوران چوک شہیداں اپنے گھر توں عصر دی نماز دے وقت پھول ہٹ مسجد تک اپڑنا اک وکھری سی مہم سی جہنو ںاسیں روزانہ بلاناغہ سرانجام دیندے سن۔ ایہ مہم دوران کرفیو گھروں نکل کے حرم دروازے تک اپڑنا سی نہیں تے اسیں ویلے سر مسجد پھول ہٹ نہیں سی اپڑ سکدے۔ گھروں نکل کے اسلم منزل تک اپڑنا بہرحال کوئی مسئلہ نہیں سی۔ ایہدے اگے چوڑی گلی تے سامنے تیمور روڈ سی جتھے رائفل بردار چاک و چوبند فوجی گشت کر رہے ہوندے سن تے کسے ذی روح نوں ویکھدے ای ’’ہالٹ‘‘ کازور کاشن دیندے تے ہتھ وچ پھڑی ہوئی رائفل سدھی کر لیندے سن۔ سچ تے ایہہ وے کہ چلن پھرن تے مارچ کرن وچ اپنی چستی دے الٹ ایہ فوجی کندھے توں رائفل اتاردے تے اوہنوں سدھا کرن وچ جان بجھ کے سستی کردے سن تے سانوں ایس گل دا اندازہ ہو چکیا سی کہ اوہ سانوں جان بوجھ کے تھوڑی بہت رعایت دیندے نیں تے اسیں ایسے رعایت دا فائدہ چکدے سی۔
اسیں تیمور روڈ نوں نس کے پار کردے تے محلہ چیتے واہن تے جوگیاں والے محلے توں ہوندے ہوئے حرم دروازے دے کول اپڑ جاندے۔ ہن مشکل مرحلہ درپیش ہوندا۔ گلی چوں نکل کے حرم دروازے دے اندر داخل ہون لئی پنجاہ سٹھ گز دا فاصلہ طے کرنا پیندا جو سامنے کھڑی بکتر بند گڈیاں تے گشت کردے مسلح فوجیاں دی موجودگی وچ کئی میل لماں محسوس ہوندا سی پر اسیں ایہ مرحلہ وی تقریباً روزانہ طے کردے۔ حرم دروازے دے اندر داخل ہون دے بعد اسیں تنگ گلیاں توں ہون دے ہوئے پھول ہٹ مسجد اپڑ جاندے۔ اوتھے عصر دی نماز دے بعد جلوس کڈھدا۔ اودھروں پتھرائو تے دوجے پاسیوں لاٹھی چارج ہوندا۔ ایسے دوران گرفتار ہوندیاں۔ اللہ جانے اوس دن پولیس نوں کیہ سجھی اوہنے ساڈے دوست نوں پھڑیا‘ گڈی وچ بٹھایا تے جیل لے گئی۔ ایہ دوست تقریباً ڈیڑھ مہینے بعد جیل توں اودوں رہا ہویا جدوں ضیاالحق دا مارشل لاء لگا تے سارے اسیران تحریک رہا ہوئے۔ قصے دے آخر تے میں اوہنوں مخاطب کردے ہوئے کہیا: خیال رکھنا‘ کدی کدی بندہ واقعی پھڑیا وی جاندا اے۔ میں ویکھیا کہ ساڈے پی ٹی آئی والے ایم پی اے دا رنگ پیلا پے چکیا سی۔٭