جنوبی ایشیا دی سکیورٹی بارے بھارتی رویہ

اشرف شریف

مغربی بھارت دے کسے مقام توں ایئرفورس دے عملے نے اک براہموس میزائل فائر کر دتا۔ ایہ میزائل پونے دو سو کلومیٹر دا فاصلہ طے کرکے پاکستان وچ میاں چنوں دے علاقے وچ آ ڈگا۔ میزائل مسلح نہیں سی‘ ایہدے وچ کوئی وار ہیڈ نہیں سی ایس لئی کوئی دھماکہ ہویا تے نہ ای جان و مال نوں کوئی نقصان اپڑیا۔ پاکستان نے ذمہ دارانہ طرزعمل دا مظاہرہ کیتا۔ پہلے صورتحال نوں سمجھیا‘ میزائل بارے تکنیکی معاملیاں دا جائزہ لیا‘ بین الاقوامی قنوناں نوں سامنے رکھیا تے ایس واقعے دی نندیا کیتی۔ اوہنوں افسوسناک تے خطے دی سلامتی نوں داء تے لان والا واقعہ قرار دتا۔ بھارت نوں اک مشکل ایہ آن پئی کہ اوہ ایہو میزائل سسٹم اک ایشیائی ملک نوں ویچ رہیا سی بھارت نے شروع وچ اوہنوں تکنیکی خرابی قرار دتا۔ میزائل وچ تکنیکی خامی ظاہر ہون تے فلپائن نے سودا منسوخ کرن دی دھمکی دے دتی۔ ہن بھارت لئی ایہ ممکن نہ رہیا کہ اوہ حقیقت نوں من لوے۔ بھارت نے چھیتی طور تے منیا کہ ایہ اک حادثاتی لانچ سی تے ایس واقعے تے ڈاڈھا افسوس ہویا پاکستان نے جوابی کاروائی دی تھاں مشترکہ تحقیقات دا مطالبہ کیتا۔ پاک فضائیہ دی جاری کیتیاں گئیاں تفصیلاں موجب میزائل نے 12ہزار میٹر دی بلندی تے آواز توں تن گنا زیادہ رفتار تے سفر کیتا تے ڈگن توں پہلاں پاکستانی فضائی حدود وچ 124کلومیٹر تک پرواز کیتی۔
پاکستان نے کہیا کہ میزائل نے بھارتی تے پاکستانی فضائی حدود وچ بہت ساریاں بین الاقوامی مسافر پروازاں دے نال نال زمین تے انسانی جاناں تے املاک نوں خطرے وچ پایا اے۔ ہر ویلے جنگی جنون وچ مبتلا بھارت دے وزیردفاع راج ناتھ سنگھ نے ایس واقعے دے بعد دنیا دے شکوک رفع کرن لئی کہیا کہ بھارت نے اپنے ہتھیاراں دے نظام دی ’’حفاظت تے سلامتی‘‘ نوں ترجیح دتی اے تے ایس نظام وچ پائیاں جان والیاں خامیاں نوں تحقیقات دے بعد دور کیتا جاوے گا۔ ایہ معاملہ پرامن طریقے نال طے ہون دا پورا کریڈٹ پاکستان نوں جاندا اے نہیں تے ایہدے تے بھارت دے خلاف کاروائی دا جواز موجود سی۔ میزائل فائر دا واقعہ بھارت دی نام نہاد سٹرٹیجک فوجاں دی تکنیکی نااہلی تے جوہری صلاحیت دے حامل براہموس میزائل دی غیر ذمہ دارانہ ہینڈلنگ جنوبی ایشیا دے جوہری حریفاں دے وچکار جنگ دا کارن بن سکدا سی۔
9 مارچ 2022ء نوں جوہری وار ہیڈ لے جان دی استعداد رکھن والا بھارتی میزائل پاکستان وچ ڈگیا تے ملک وچ اک سنسنی دوڑ گئی پاکستان ہمیشہ باور کراندا رہیا اے کہ جوہری گوانڈھیاں دے وچکار تنازعات دا پرامن طریقے نال حل ہونا ضروری اے۔ بھارت نے ایہدے تے سنجیدہ طرزعمل دا مظاہرہ نہیں کیتا۔ ایس طرح خطے دی سلامتی بارے خدشات موجود نیں۔ پاکستان دا موقف اصولی سی بھارت لئی ہٹ دھرمی دی گنجائش نہیں سی۔ اوہنے پورا سوچ بولن توں گریز کیتا تے کہیا کہ معمول دی دیکھ بھال دوران تکنیکی خرابی دی وجہ تے غلطی بارے عملے نے پاکستان تے میزائل سٹیا سی۔ بھارتی حکام حسب روایت میزائل واقعے نوں اپنے لوکاں دے سامنے معمولی غلطی بنا کے پیش کر رہے سن کجھ اوہنوں وی پاکستان دی نکامی دا اشارا بنا رہے سن پر حقیقت ایہدے الٹ سی۔ پاکستان دا ردعمل ایناں نپیا تلیا سی کہ بھارت بے بس ہو گیا۔ پاکستان ولوں نویں دلی نوں ’’ناخوشگوار نتائج‘‘ توں خبردار کیتے جان دے بعد دفترخارجہ دے بیان وچ کہیا گیا کہ عالمی برادری نوں جوہری ماحول وچ پاک بھارت تعلقات وچ استحکام نوں فروغ دین لئی اپنا مناسب کردار ادا کرنا چاہیدا اے۔ فریقین وچوں کسے اک ولوں غلط بیانی دی صورت وچ سنگین نتیجے دی چتاونی دتی گئی۔
فوجی ماہرین نے ماضی وچ جوہری ہتھیاراں نال لیس گوانڈھیاں ولوں حادثے یاں غلط حساب کتاب دے خطرے بارے چتاونی دتی ایہ سابق فوجی جہناں نے تن جنگاں لڑیاں نیں تے کشمیر دی لائن آف کنٹرول تے کجھ چھوٹیاں مسلح جھڑپاں وچ مصروف رہے فکرمند سن کہ اوہناں دا ملک ایٹمی ہتھیاراں دی حفاظت بارے عالمی برادری دے سوالاں دا جواب کیویں دے سکے گا۔ ایس واقعے نے جو اپنی قسم دا پہلا واقعہ ہو سکدا اے فوری طور تے حفاظتی طریقہ کار دے بارے سوالات اٹھائے۔ پاکستان نے بھارت حادثاتی میزائل لانچنگ نوں روکن لئی اپنے حفاظتی طریقہ کار تے وضاحت دا مطالبہ کیتا تے پچھیا کہ کیہ میزائل نوں مسلح فوجاں نے مناسب طریقے نال سنبھالیا سی؟ براہموس میزائل پاکستان وچ داخل ہون توں پہلاں 90 ڈگری تک مڑ گیا سی اوہدے توں ایہ پتہ لگا کہ ممکنہ طور تے کجھ روٹنگ پروگرام فیڈ کیتے گئے سن جہدے تے میزائل نے عمل کیتا۔ پاکستانی حکام دے اندازے بعد وچ ٹھیک ثابت ہوئے۔ کسے حادثے دی تفصیلات تے بھ ارت دے دفاعی حکام دی مکمل خاموشی بعض اوقات الٹا نتیجہ خیز ہوندی اے۔ اک بھارتی دفاعی ماہر نے اپنے مضمون وچ ایس سلسلے وچ لکھیا اے کہ اک واری انڈین ایئرفورس تے یو ایس ایئر فورس دے وچکار اک مشق اجہی ریاست دے اڈیاں تے ہوئی سی جہدے تے اوس ویلے کھبی باہی دی حکومت چل رہی سی۔٭