روزہ صبر تے حلم

سعد اللہ شاہ

عالم طوفِ حرم سب سے نرالا ہے میاں
ایک منظر ہے کہ بس دیکھنے والا ہے میاں
رنگ سارے ہی یہاں جذب ہوئے جاتے ہیں
اور گردش میں جہاں بھر کا اجالا ہے میاں
میں حمد توں آغاز ایس لئی کیتا کہ اج میں رمضان دے حوالے نال کجھ عرض کرنی اے تے ایہدے وچ جو روح اے جہنوں صبر کہندے نیں۔ ایہ تے ساڈے کناں توں مانوس اے کہ بھائی صبروشکر کرو ایہ توفیق تے عطا اے میں چاہنا واں کہ میں جو اک تھاں ایہ خوشہ چینی کیتی اے تہاڈے تک اپڑاواں۔ آغاز ایتھوں کرنے آں کہ اللہ نے ہر عبادت دا کوئی پیمانہ تے اجر طے کر رکھیا اے پر اک روزہ اجہی عبادت اے جہدا اللہ نے کجھ متعین نہیں کیتا تے ایہ کہہ کے اوہدی فضیلت نوں دونا کر دتا کہ روزہ میرے لئی اے تے ایہدا اجر میں آپ آں۔ ایہ وی کہیا گیا کہ روزہ صبر نال اے تے روزے نوں نصف صبر وی کہیا گیا اے جیویں کہ صفائی نوں نصف ایمان کہیا گیا اے۔ کہنا میں ایہ چاہنا واں کہ صبر ای روزہ دی روح اے صبر نوں جنت دے خزانیاں وچوں اک خزانہ کہیا گیا۔ اک واری نبی محترمؐ ہوریں انصار دی محفل وچ سن آپؐ نے پچھیا کیہ تسیں مومن او‘ سارے چپ رہے تے حضرت عمرؓ نے کہیا جی اسیں مومن آں۔ نبی پاکؐ ہوراں پچھیا ایمان دی علامت کیہ اے۔ حضرت عمرؓ نے جواب وچ کہیا اسیں اسانیاں وچ اللہ تعالیٰ دا شکر کرنے آں مشکل وچ صبر کرنے آں تے اللہ تعالیٰ دے فیصلیاں تے راضی آں۔ آپؐ ہوراں کہیا رب کعبہ دی قسم تسیں مومن او۔
ایمان وچ کجھ مطلوب وی اے ایہ جو مطلوبات نیں ایہناں نوں مقامات وی کہیا جاندا اے۔ صوفیاء ایہنوں منازل سالکین وی کہندے نیں ایہ مطلوبات محمود وی نیں۔ تسیں ایہنوں اخلاقیات کہہ لوو کہ جہدے وچ صبر تے شکر اے ایہدے وچ تن چیزاں اہم نیں پہلا معارف اے دوجے الفاظ وچ تسیں ایہنوں یقین تے ایمان وی کہہ سکدے او دوجی چیز احوال نیں جو معارف ای توں پیدا ہوندے نیں تے فیر اعمال نیں جو احوال دا ای نتیجہ نیں۔ ایمان دا لفظ ایہناں تناں تے مجموعی طور تے بولیا جاندا اے تے وکھرا وکھرا وی۔ سانوں ایتھوں انسان دا اشرف ہونا وی ظاہر ہوندا اے اک پاسے فرشتے نیں یعنی جدوں غور کرنے آں تے پتہ لگدا اے کہ اصل وچ اوہ ترغیبات تے کشش اے جو انسان لئی پیدا کیتی گئی اے مثلاً جانور اپنے اندر خواہش رکھدے نیں‘ کھاندے نیں‘ سوندے نیں اوہ کسے وی معاملے وچ آزاد نیں اوہناں دے کوئی مزاحم قوت نہیں۔ اک فرشتے نیں تے اوہ انج ای شہوات و خواہشات توں پاک نیں اوہ ہر ویلے عبادت وچ نیں اک انسان ای اے جو امتحان وچ اے کہ اوہدے سامنے شہوات‘ خواہشات تے ترغیبات نیں تے اوہدے اندر اک قوت مزاحم دی اللہ نے رکھی اے بس ایہنوں صبر کہندے نیں۔
صبر دیاں کئی شکلاں ساڈے سامنے آئیاں نیں۔ مثلاً ضبط اے شجاعت اے وسعت‘ ظرف تے زہد و نقوی اے ایہناں ساریاں انسانی خوبیاں تے غور کرو تے ایہ سب صبر دا ای نتیجہ نیں۔ ایہ سارا صبر دا ای حاصل ٹھہرن گے۔ مثلاً شجاعت دے مقابلے تے بزدلی اے۔ بہادر بندہ جو رستہ اختیار کردا اے اوہدے وچ جان وی جا سکدی اے پر اوہ آرام و آسائش ول نہیں جاندا سگوں اپنے نفس نوں اوس راہ توں باز رکھدا اے۔ کئی تہہ دار گلاں سمجھن والیاں نیں صحابہ کرامؓ کہندے سن کہ اوہناں نوں کیسا کیسا صبر کرنا پیا کہ اک صبر اودوں کرنا پیا جدوں تنگی سی تے اوکڑاں سن ایہ شروع دا زمانہ سی فیر جدوں خشحالی آئی تے ایہ آسائشاں دا زمانہ سی ایہ زمانہ زیادہ مشکل سی کہ آسائشاں وچ کیویں رہنا اے کہ کدھرے غفلت وچ نہ پے جائیے کئی گلاں سن کہ جو سامنے سن اک توازن رکھنا سی مثلاً اصراف توں منع کیتا گیا جیویں دوجے دا صبر پہلے تنگی والے دور توں زیادہ مشکل سی صحابہ دی زندگی مشعل راہ نیں ایہدے نال صبر اپنے اندر اک ضبط وی تے پیدا ہوندا اے۔ سبحان اللہ۔
حضرت علیؓ ہوراں فرمایا سی کہ اوہناں نوں سخت گرمی دا روزہ تے جاڑے وچ وضو کرنا تے نماز پڑھنا پسند سی۔ روزے دا تذکرہ ہویا تے برداشت تے صبر دیاں گلاں ہوئیاں تے غصے دا تذکرہ ہویا کہ غصے وچ جدوں صبر کیتا جاندا اے تے اوسے صورت وچ حلم پیدا ہوندا اے نرمی پیدا ہوندی اے۔ صبر دے ضمن وچ اک عام فہم گل اے کہ کسے دا کوئی راز یاں کسے دی کوئی گل ہتھ آ جاوے تے نفس کہندا اے ایہنوں پھیلا دیو کہ ایس عمل وچ انسان دے اندر اک تسکین دا پہلو اے پر روزہ سکھاندا اے کہ نہیں ضبط دا مظاہرہ کرنا اے۔ غیبت وی تے انج ای اے کہ سانوں مرغوب وی بہت اے انج ای لگدا اے جیویں اپنے مردہ بھائی دا گوشت پسند ہووے۔ صبر اصل وچ امتحان ای اے تے کامیابی دی صورت وچ اجر وی بہت اے۔ ایہناں گلاں توں پتہ لگدا اے کہ روزہ اصل وچ ری فریشر قسم دی کلاس اے روزہ صرف بھکھا پیاسا رہنا نہیں کہ اللہ نوں ایہدے نال کوئی مطلب نہیں۔ حاصل وچ تے ایہ ساریاں ممنوعہ شیواں توں منع ہو جانا اے صبر تے شکر دی ڈھال نال اپنی حفاظت کرنا اے ایہ گل کردے ہوئے دکھ ہوندا اے کہ اوہ مہینہ جدوں شیطان تک بند کیتے جا چکیا ہووے پر اوہدے سدھائے ہوئے لوک اوہدی غیرموجودگی وچ کیویں شیطان دی کمی دا احساس ای نہیں ہون دیندے خاص طور تے کھان پین والیاں شیواں کیویں مہنگیاں کر دتیاں جاندیاں نیں۔ آخری گل ایہ کہ سانوں روزے دے نال قرآن پاک تراویح وچ پڑھن تے سنن ول دھیان دینا چاہیدا اے میں ایہ گل اپنے آپ نوں وی سمجھائی۔ میں سوچیا کہ رمضان شروع ہون توں پہلاں سورہ البقرہ زبانی یاد کرنی اے تے الحمدللہ ہو گئی ہن میں لفظ لفظ قرآن توں آشنا ہو رہیا واں قرآن اپنا دامن انج کشادہ کردا اے کہ بندہ حیران رہ جاندا اے۔٭