اپنے پیراں تے کہاڑی مارن دا اصل مطلب

وسعت اللہ خان

پچھلے دیہاڑے جنگلات دے تحفظ دا عالمی دن سی ایہ دن 2012ء توں منایا جاندا اے تے ایہدا مقصد ایہ جانکاری دینا اے کہ جے انسان ایس زمین توں ختم ہو وی جان تے زمین نوں کوئی فرق نہیں پوے گا پر جنگلات ختم ہو جان تے کجھ وی نہیں بچے گا۔ اسیں جو پانی پینے آں‘ دوائی کھانے آں‘ گھر بنانے آں‘ جس کاغذ تے لکھنے آں‘ جس ہوا وچ ساہ لینے آں۔ ایہناں ساریاں دا تعلق براہ راست جنگل دے وجود نال ای اے۔ ایہ حیاتیاتی رنگارنگی تے زمین دی بقاء پانی تے ایہدے پاروں جنگل دیاں جڑاں پاروں اے۔ اسیں جنی کاربن ڈائی آکسائیڈ پیدا کردے نیں ایہدا ادھ جنگلات جذب کر لیندے نیں جے جنگل نہ ہون تے فضا اینی زہریلی ہو جاوے کہ ساہ لینا ناممکن ہو جاوے۔ ساڈے وانگوں ایس دنیا دے وی دو پھیپھڑے نیں۔ اک ایمیزون دا جنگل جہدیاں جڑاں جنوبی امریکہ دے ست ملکاں وچ کھلریاں نیں تے اک اے کانگوبیسن دا استوائی جنگل۔ ایہدیاں جڑاں وی ست ملکاں وچ کھلریاں ہوئیاں نیں۔ دوہاں جنگلات وچ اجہے رُکھ‘ پرندے تے حشرات موجود نیں جہناں تک اجے انسان دی رسائی نہیں پر جس رفتار توں اسیں اپنے ای ایہناں دوہاں پھیپھڑیاں دے پچھے پئے ہوئے نیں۔ قومی امید اے کہ بہت ساری جنگلی حیات ساڈیاں نگاہواں وچ آن تے دریافت ہون توں پہلاں ای معدوم ہو چکی ہووے گی۔
ساڈی غربت‘ ماحولیاتی ابتری‘ خوراک دی کمی‘ پانی دی آلودگی‘ سیلاب وچ وادھے‘ موسماں دے پاگل پن تے بارشاں دی غیرمعمولی کمی بیشی سنے زندگی دا کہڑا شعبہ اے جہدا تعلق جنگل دے عروج و زوال نال نہ جڑیا ہوندا۔ ایہ جہڑیاں دوائیاں اسیں استعمال کردے نیں اوہناں دا وجود ایہناں پنجاہ ہزار توں ودھ پودیاں تے جڑی بوٹیاں دے کارن اے‘ جو اپنے کسے نہ کسے طبی فائدے لئی جانیاں گئیاں نیں تے جہناں دے سر تے دواساز کمپنیاں ورھے وار ارباں ڈالر منافع کما رہیاں نیں پر اپنا اک فیصد منافع وی ایہناں جنگلات دے تحفظ تے خرچ کرن نوں تیار نہیں۔ جانے اجہی ہور کنے ہزار جڑی بوٹیاں ایہناں جنگلات وچ پوشیدہ نیں جہناں دے فائدے تے نقصانات دا اجے سانوں پتہ تک نہیں۔ جنگلاتی بقاء بارے اقوام متحدہ دے ادارہ برائے خوراک و زراعت دی تنظیم (ایف اے او) دی سال گزشتہ دی رپورٹ دے مطابق کرہ ارض د ا اکتی فیصد رقبہ جنگلات 4.6 ارب ہیکڑ تے مشتمل اے پر ہن اوہ تیزی نال گھٹ رہیا اے۔ 1990ء توں 2020ء دے تن عشریاں وچ اسیں چار سو ویہہ ملین ہیکڑ جنگلات توں محروم ہو چکے آں۔ اک ہیکڑ تقریباً ڈھائی ایکڑ دے برابر اے۔ جنگلات دی کیہ اہمیت اے؟ پانی تے خشکی وچ بیک وقت رہن دی صلاحیت رکھن والے اسی فیصد جانوراں‘ پچھتر فیصد پرندیاں‘ اڑسٹھ فیصد ممالیہ جانوراں تے سٹھ فیصد نباتات دی بقاء جنگلات دی مرہون منت اے۔
چار ارب توں ودھ انسان کسے وی جنگلاتی علاقے توں پنج کلومیٹر دے فاصلے تے رہندے نیں۔ ایہناں وچوں ڈھائی ارب انسان روزمرہ ضروریات وچ استعمال ہون والا ایندھن جنگل توں ای حاصل کردے نیں۔ ساڑھے تن کروڑ بندیاں دے روزگار دا براہ راست تعلق جنگل نال اے۔ جنگل سالانہ عالمی پیداوار وچ ڈیڑھ توں دو ٹریلین ڈالر توں ودھ آمدنی پاندا اے۔ انج تے ہر ملک دا بائی توں پنجی فیصد رقبہ جنگلات تے مشتمل ہونا چاہیدا اے پر انھے واہ کٹائی‘ ترقی تے زراعت دے ناں تے صفائی تے اگ پاروں اک سو تریہہ ملکاں وچ جنگلاتی رقبہ پنج فیصد توں وی گھٹ بچیا اے ایس لئی موسم وی پگلا گئے نیں تے ایہدے پاروں ہون والی ماحولیاتی تباہی قدرت دے غصے تے ردعمل دی واضح مثال اے۔ پاکستان وچ سرکار دا دعویٰ اے کہ جنگلاتی رقبہ چار توں پنج فیصد دے درمیان اے۔ جد کہ بین الاقوامی اداریاں دا تخمینہ اے کہ حقیقت وچ پاکستان دا جنگلات نال ڈھکیا رقبہ ڈھائی فیصد توں ودھ نہیں۔ انج نہیں کہ حکومتاں تے نجی ادارے جنگلات دی کمی توں پریشان نہیں پر جنگلات دے بچائو تے نویں جنگلات نوں ترقی دین دی رفتار نقصان توں کئی گنا گھٹ اے۔ اک مصنوعی جنگل جے اج لانا شروع کیتا جاوے تے وی اوہنوں بلوغت لئی چوتھائی صدی چاہیدی اے۔ مثلاً پچھلی حکومت نے اک ملین رُکھاں دی گرین سونامی دا جہڑا منصوبہ شروع کیتا جے اوہ سوفیصد وی کامیاب ہووے فیر وی اوہدے نتیجے گھٹ توں گھٹ اک عشرے بعد ای نکلنے شروع ہون گے۔
ایس ویلے شجرکاری لئی فیتہ کٹ فوٹواں کھچوان توں ودھ ایس گل دی ضرورت اے کہ جنگلاتی تحفظ دے قنوناں نوں جابرانہ انداز وچ لاگو کیتا جاوے۔ فیر تہانوں جنگلی حیات دے تحفظ لئی وکھرے قنون دے نفاذ دی لوڑ نہیں پوے گی۔ ایس سلسلے وچ کدھرے دور جان دی لوڑ نہیں۔ بھوٹان توں رہنمائی لئی جا سکدی اے کہ اوہناں نے اپنی نباتاتی و حیاتیاتی دنیا نوں اپنے ورگے ای انساناں دی دستبرد تے ہوس توں کیویں ہن تک محفوظ کر رکھیا اے۔ بلاجواز رُکھ وڈھن تے دفعہ تن سو دو یاں دہشت گردی دی دفعات لانا کجھ زیادہ ہو جاوے گا پر پنجاہ ورھے توں اُتے دا رُکھ بلاوجہ کٹن تے اقدام قتل دا پرچہ تے کٹ ای سکدا اے۔ ایس توں گھٹ تے اسیں شاید نہیں سدھر سکاں گے۔ بچپن توں اسیں سارے اک کہاوت سن دے آئے آں۔ اپنے پیراں تے کہاڑی مارنا‘ ہن جا کے اندازہ ہوندا اے کہ ایہدا مطلب اے کسے رُکھ تے کہاڑا چلانا اصل وچ اپنی تے اگلی نسلاں دے پیر کٹن دے برابر اے۔ کل ہو سکے تے اپنے آل دوالے اک رُکھ ضرور لا دیئے۔ نہیں لا سکدے تے دس پیاسے رُکھاں نوں پانی ضرور پلا دیئے۔ اک رُکھ ساڈے نال نال کئی پرندیاں تے کیڑے مکوڑیاں نوں وی پالدا اے۔٭