آئین تے قنون توں ماورا

خالد مسعود خان

ریاستاں آئین تے قنون دی بالادستی نال چلدیاں تے قائم رہندیاں نیں۔ ایہو آئین تے قنون معاشرے نوں شتربے مہار ہون توں روکدے نیں تے اک قاعدے ضابطے دا معاشرہ وجود وچ آندا اے۔ آئین تے اوہدے الفاظ تے روح دے مطابق عمل کرنا فرد توں لے کے جماعت تک تے عام بندے توں لے کے سربراہ مملکت تک فرض ہوندا اے۔ ریاست تے حکومت نوں چلان لئی آئین ہوندا اے تے معاشرے نوں قنون دے دائرے دے اندر چلان لئی ملکی قنون ہوندے نیں۔ ایہناں قنوناں دے نفاذ لئی عدالتاں تے عملدرآمد لئی انتظامیہ ہوندی اے۔ ہر اک دا اپنا دائرہ کار ہوندا اے تے آئین اوہنوں تحفظ دیندا اے۔ عدالتاں دے فیصلے کاغذاں تے لکھے ہوندے نیں‘ اوہناں دے پچھے نہ ڈنڈا ہوندا اے تے نہ کوئی بندوق‘ پر اوہناں تے من و عن تے بے چون و چرا عمل ہوندا اے۔ عدالتاں نوں ایہ طاقت وی آئین ای دیندا اے۔ عدالتی فیصلیاں دے خلاف اپیل تے ہو سکدی اے پر اوہناں توں روگردانی ممکن نہیں ہوندی۔ جدوں میں اپنے ملک دے موجودہ حالات وچ آئین دی بے توقیری‘ قنون دی کسمپرسی تے لوکاں دی بے یقینی ویکھنا واں تے مینوں حیرانی توں ودھ پریشانی ہوندی اے کہ آخر اسیں ایس قسم دی صورتحال وچ ریاست نوں کدوں تک کھلرن توں بچاواں گے تے کدوں تک ایہنوں ریاست وانگوں چلا سکاںگے؟۔
مینوں ملن والیاں وچ ہر طرح دے لوک شامل نیں بڑے پڑھے لکھے توں لے کے معمولی تعلیم رکھن والے‘ دیہاڑی دار دوستاں توں لے کے سرمایہ دار حضرات تے سرکاری نوکری پیشہ بندیاں توں لے کے کاروباری دوستاں تک سب نال ملنا واں۔ اج کل ایہ صورتحال اے کہ ایہناں ملن والیاں وچوں ننانوے فیصد لوک صرف اک سوال کردے نیں کہ کیہ پنجاب وچ الیکشن صدر صاحب دی دتی گئی تریخ تے ہو جان گے؟ تسیں اندازہ کرو کہ سپریم کورٹ ایس سلسلے وچ فیصلہ دے چکی اے تے ایسے فیصلے دی روشنی وچ صدر مملکت تے الیکشن کمیشن آف پاکستان نے پنجاب وچ صوبائی اسمبلی دے انتخابات لئی تریہہ اپریل دی تریخ دے دتی اے پر عالم ایہہ وے کہ ہر ملن والا بڑی بے یقینی تے شک بھرے لہجے وچ پچھدا اے کہ کیہ ایس مقررہ تریخ تے الیکشن ہو جان گے؟ ایہدے توں تسیں ایس ریاست دے آئین و قنون تے لوکاں دے اعتبار تے اعتماد دا اندازہ لا سکدے او۔ جس ملک وچ لوک سپریم کورٹ دا فیصلہ آن دے بعد وی اوہدے تے عملدرآمد دے بارے بے یقینی تے شک و شبہ دا اظہار کرن اوتھے تہانوں ایہ اندازہ ہونا چاہیدا اے کہ ملک وچ لوکاں دی نظر وچ قنون تے آئین دی کیہ حیثیت رہ گئی اے۔
آئین تے قنون تے لوکاں دا اعتماد ایویں ای رخصت نہیں ہوندا۔ ایہدے پس منظر وچ بہت سارے واقعات تے عوامل ہوندے نیں جو لوکاں نوں اجیہا سوچن تے مجبور کردے نیں۔ تسیں آپ ویکھ لوو کہ خیبرپختونخوا وچ کیہ ہویا اے؟ مولانا فضل الرحمن صاحب دے سمدھی جناب حاجی غلام علی صاحب خیبرپختونخوا دے گورنر نیں تے اسمبلی دی تحلیل دی سمری تے دستخط فرمان تے اوہنوں فارغ کرن دے بعد وی نویں انتخابات دی تریخ دین تے کسے طرح وی راضی نہیں سن ہو رہے۔ چلو‘ گورنر پنجاب بلیغ الرحمن دی حد تک اسیں اوہناں دی کٹ حجتی نوں جے من وی لیے کہ اوہناں نے اسمبلی توڑن دی سمری تے دستخط نہیں کیتے تے گل کسے حد تک سمجھ وچ آندی اے پر گورنر کے پی ولوں صوبائی اسمبلی دے انتخابات لئی تریخ دین وچ مسلسل حیل و حجت دی نہ کوئی آئینی تے قنونی وجہ سمجھ آندی سی تے نہ ای کوئی اخلاقی جواز وکھائی دیندا سی۔ سوائے ایہدے کہ اوہ پی ڈی ایم دی ہدایات تے مولانا فضل الرحمن نال اپنی رشتہ داری نبھا رہے سن۔ حالات جدوں ایس نہج تے اپڑ چکے ہون تے عدالتاں نوں چاہیدا اے کہ اوہ حکم جاری کردے ہوئے اپنے حکم نوں نہ منن دی صورت وچ نتیجے وی اپنے فیصلے وچ ای لکھ دیا کرن کیوں جے ہن ایس توں علاوہ ہور کوئی چارہ کار ای نہیں بچیا۔
الیکشن کمیشن نوں بتیری واری بارغچہ دین دے بعد بصد مشکل گورنر کے پی حاجی غلام علی نے عدالت عظمیٰ دے یکم مارچ دے جاری کردہ حکم دے چوداں دن بعد الیکشن دی تریخ دین دی زحمت گوارا کیتی۔ جے عدالت اپنے فیصلے وچ ایہ قرار دیندی کہ ایہ گورنر دی آئینی ذمہ داری اے کہ اوہ صوبائی اسمبلی دے انتخابات نوے دن دے اندر کروان دی غرض نال ویلے سر تریخ دیوے جے اوہ اپنی ایس آئینی ذمہ داری نوں پورا کرن وچ حیل و حجت یاں بہانہ گھڑے تے اجہی صورت وچ اینے دن بعد اپنے عہدے توں فارغ سمجھیا جاوے گا۔ جدوں حالات آئینی ہون دی تھاں ایس حد تک سیاسی ہو جان تے عدالتاں حکم جاری کردے ہوئے معاملات نوں اخلاقی ذمہ داری دے سر نہ چھڈن سگوں اوہدے ہر پہلو نوں سامنے رکھدے ہوئے اجیہا جامع تے مکمل حکم جاری کرن کہ کسے نوں ایہدے توں روگردانی دی جرأت نہ ہووے۔٭