خاندان غلاماں دا تسلسل
صوفیہ بیدار
برصغیر دی وراثتی تے انتخابی سیاست دا جدوں اسیں جائزہ لینے آں تے سلام پیش کرنے آں مغلاں توں پہلاں مسلمان حکمراناں نوں جہناں نے برصغیر وچ فتوحات دے جھنڈے گڈ کے وی سلطنتاں غلاماں دے حوالے کیتیاں تے اپنے پتراں نوں ولی عہد مقرر نہ کیتا ہندوستان دا پہلا باقاعدہ بادشاہ قطب الدین ایبک غلام سی تے محمدغوری جنہوں معیز غوری وی کہیا جاندا اے کدی پُتر دے نہ ہون تے پریشان نہیں سی ہمیشہ کہندا میں غلاماں نوں پُتر منیا تے اوہناں دی اعلیٰ پیمانے تے تربیت کیتی اے ایہو میرا ناں روشن کرن گے تے انج ای ہویا ایبک توں خاندان غلاماں دی بنیاد پئی (جہڑی اج تک کسے ہور ای رنگ وچ جاری اے) اپتگین تے سبگتگین وی خدام ای سن پر پورے بادشاہ نہ بنے کہ غزنی ای دارالخلافہ رہیا قطب الدین ایبک دے چار ورھے بعد عین خلافت دے انداز وچ پُتراں دی تھاں امرا غلاماں توں ای التمش نوں چن لیائے حالاں کہ آرام شاہ (قطب الدین ایبک دے پُتر نے بڑی کوشش کیتی پر جمہوریت پسند مزاح نے انج نہیں ہون دتا تے موروثیت دے بدلے غلام دا انتخاب کیتا جہدا معیار عمدگی تربیت تے فراست ای سی۔
التمش دا سب توں وڈا کارنامہ منگولاں توں نجات تے سلطنت دہلی دی مضبوطی سی کہن نوں غلام تے فراست و شجاعت وچ خودمختار منگولاں دی تباہی نوں ایران و عراق تک روک رکھنا ایس بادشاہ دا کارنامہ سی بعد وچ جدوں ایہ وصال کر گیا تے دس ورھے بدانتظامی دے گزرے ایسے دوران پہلی تاجدار خودمختار حکمران رضیہ سلطانہ التمش دی دھی وی گزری جہدے لئی اوس ویلے دے آزاد خیال وی نسوانی حکمرانی تے تڑپ اٹھے تصویر وچ حرکت محبوبیت وچ عقل تے باندی وچ حکمرانی دے گوارا ہوندی اے۔ ناصرالدین محمود ورگے درویش صفت بادشاہ دے بعد اوہدے دبنگ سوہرے غیاث الدین بلبلن نے صاحب نظر ہون دا ثبوت دتا چنگیز خانی حملیاں وچ وکدا وکاندا بلبلن بغداد دے بازار وچ بطور غلام بکا جمال الدین بصری نے خرید کے تربیت کیتی تے دہلی لے آیا خاندان غلاماں دا ایہ بادشاہ اک خاص نکتہ نظر لے کے آیا کہ خلق دی خدمت دبنگ تے مکمل بادشاہت وچ اے تسیں ایہنوں مکمل حکمران کہہ سکدے او۔
مغلاں توں پہلاں بھاویں وراثتی مصائیت نہیں سی پر بلبلن دے پتراں دی عدم دلچسپی تے حادثاتی موت دے بعد مجبوری دے تحت کیقباد تے اتفاق ہویا تے ایس طرح آخر کہن نوں خاندان غلاماں دا اختتام ہویا پر ایہدے بعد آن والا ہر حکمران حقیقی معنیاں وچ غلام نکلیا سب توں وڈی غلامی اولاد نال محبت دی اسیری اے جو سلطنت دے سارے باقی ہنرمند بچیاں تے سبقت دلا دیندی اے۔ دوجی وڈی غلامی اجہی کمزور شخصیت تے ایناں وڈا عہدہ آپس وچ اکٹھا نہ ہو سکے کدی سیٹ منتظم توں وڈی سی تے کدی منتظم سیٹ توں وڈا دوجی صورت وچ انجام غیرطبعی موت ای رہی۔ تریجی غلامی دولت نال محبت اجہی محبت جو محمود غزنوی نوں سومنات دا مندر لٹ کے وی تسکین نہ دلا سکی اوہ غوری جنہے بتاں دے بے جان جسماں تو ںزیور نوچ لئے اوہناں دے باطن وچ چھپے ہیرے کڈھ لئے تے جنہوں اسیں اج فخر دی علامت سمجھدے آں غوری نوں تسکین نہ دلا سکی ایہناں چھوٹے موٹے ڈاکوئواں نوں کیہ سکون دیوے گی اوہ وی دوجے ملکاں تے چڑھائی کر کے مخبری تے دولت سمیٹن جاندے جان نوں خطرے وچ پا کے اپنے لوکاں نوں نہیں سن لٹدے۔ چوتھی غلامی اغیار دی مدد نال حکمرانی دی بھیک پچھلے والے تے بہت سارے مذہب‘ مسالک‘ معاشرت تے رہن سہن نال لڑ کے مقامی راجیاں نوں پچھاڑ کے مدد دے مقام تے لے آندے جد کہ بعد وچ اجے تک اپنے ای لوکاں نال ساز باز کر کے جوڑ توڑ نال حکومتاں بنان والی غلامی دے اسیر نیں۔
پنجویں غلامی اوہناں مدت ملازمت نے پیدا کر دتی اے اینی مختصر مدت ملازمت جنہوں لوک پورا نہیں ہون دیندے نفس نوں چھیتی توں چھیتی خزانہ لٹن‘ خالی خزانے تے پروٹوکول نال بھری گڈیاں وچ خراٹے بھرن تے مجبور کردی اے ایہناں لوکاں نوں لیایا تے چوکاں‘ چوراں‘ پھٹیاں تے ٹرکاں توں اے پر ذوق بادشاہت اوہناں دا اپنی پوری زندگی نال طول دیندا ہویا بچیاں دے اگوں بچیاں تک پورا نہیں ہوندا۔ چھیویں غلامی دنیا بھر توں منگ کے وی اللے تللے پورے نہیں ہوندی تے مونیٹری بینکاں توں منگنا اسلامی ملکاں توں منگنا‘ اپنے بساط سیاست تے مداخلت تے موافقت دا حق دینا ایویں کیویں ممکن اے کوئی تہاڈا گھر چلائے تے آنگن وچ اپنے ناں دا بینر نہ لائے۔غلامی دی ستویں قسم اداریاں دا دباء اشتراک تے ناپسندیدگی وچ شوق حکمرانی پورا کرنا روز پیشیاں روز نوٹس آئے دن گرفتاریاں تے ضمانتاں‘ مچلکے‘ خبراں‘ تجزیے تے نفرتاں اجہے وچ تخت نشینیاں صورتحال وچ جارسید کہ ایدھر تخت لگا اودھر صاحبان دی گنتی وچ الٹ گیا امرا نے اعلان خلوت کر دتا روز دی بادشاہت پکی کیتی روز دی تنزلی توں بچے تے اگلے دن دا خوف لئے کٹہریاں وچ کھڑے گئے۔
مسلماناں دی برصغیر وچ سولاں صدیاں ایہو کہندیاں نیں کہ تنزلی دی رفتار ترقی دی رفتار نالوں بہت زیادہ تیز اے تے ایہ تنزلی حقیقت وچ ذہنی غلامی توں جسمانی اسیری دا سفر طے کر چکی اے۔ ظرف تے کم ظرف دے سُتے باطن توں ظاہر ول آندے نیں ناکہ ظاہر توں باطن ول سارے تھڑے باز مسند خافت تے بیٹھدے ای معزز ہو جان گے کیویں ممکن اے بادشاہت دی نشانیاں وچ توشہ خانہ گواہ اے کہ گلی محلیاں توں آئے ہوئے ایس شاہی نشانی دے نال کیہ سلوک کردے نیں۔ مشرق وسطیٰ‘ سپین‘ بغداد توں لے کے بھارت ‘ افغان‘ ترک حملہ آوراں تے تریخ عالم دے وڈے حملہ آور مغلاں دے جدامجد منگولاں نے صدیاں چھیڑخانیاں جاری رکھ کے آخرکار تخت زور جواہر نال سجا لئے ساریاں قوماں مفتوح سرجھکائے سامنے کھڑیاں رہیاں کٹر علاقیاں وچ آ کے وکھووکھ طرز زندگی اوہ مذہب دے نال تلوار سونت کے حکمرانی کھوہی تے صدیاں تک تاج سراں تے سجائے اج جو ایتھے مسلماناں دی وکھری مملکت عین کٹر بھارتیاں‘ دراوڑی‘ زمیناں تے موجود اے تے ایہدا کارن ٹونے ٹوٹکے نہیں جواں مردی اے دلیری‘ شجاعت اے‘ جو کدی تے بظاہر ظلم دی حداں نوں چھوندی اے تے کدی رحمدل بادشاہ دا روپ دھار لیندی اے۔٭
