ورسٹائل تے عہدساز اداکار……مسعود اختر

سٹیج ڈرامہ رات مگروں شہزادہ سلیم دا کردار ادا کر کے اپنی زندگی دی پہلی پرفارمنس پیش کیتی

لکھت:محمد ارشد لئیق

منے پرمنے اداکار مسعود اختر اپنی زندگی دا حقیقی رول ادا کرن مگروں 5مارچ نوں اپنے خالق حقیقی نال جا ملے۔ شائقین لئی ایہہ خبر یقینی طور تے باعث رنج و افسوس سی۔ اوہ اک ورسٹائل اداکار سن تے زندگی بھر جدوجہد کردے رہے۔مسعود اختر دا مکالمیاں دی ادائیگی تے اداکاری دا اک خاص اسلوب سی۔ مسعود اختر نے 1960 دی دہائی وچ فنکارانہ زندگی دا آغاز کیتا تے چھیتی ای سٹیج دے مشہور اداکاراں وچ شمار ہون لگے۔ اوہناں دے فن نوں نکھارن وچ نذیر ضیغم نے بڑا نمایاں کردار ادا کیتا۔ فلم دے نال ٹیلی ویژن دے درجناں ڈرامیاں وچ وی کم کیتا۔ حکومت پاکستان نے اوہناں نوں 14 اگست 2005 نوں صدارتی تمغہ برائے حسن کارکردگی عطا کیتا سی۔ کجھ مہینے پہلاں اوہناں دے پتر دا وی انتقال ہو گیا سی تے ایہہ صدمہ اوہناں لئی کسے ناگہانی توں گھٹ نہیں سی۔
اج جدوں اوہ ساڈے وچ نہیں تے اوہناں دی کہانی اوہناں دی زبانی سننے آں۔ ایہہ گلاں اوہناں نے اپنے اک انٹرویو دے دوران دَسیاں۔
میں اپنے سکول سنٹر ماڈل لوئر مال دے سٹیج ڈرامہ رات مگروں شہزادہ سلیم دا کردار ادا کر کے اپنی زندگی دی پہلی پرفارمنس پیش کیتی۔ اوہدے مصنف مرزا مقبول بیگ بدخشانی سن جد کہ ہدایات عشر رحمانی نے دتی سی۔ ڈرامہ مغلیہ دور دے اصلاحی پلاٹ اتے مبنی سی۔ اوہدے وچ ڈاکٹر انور سجاد‘ نذیر حسینی‘ حامد رضا‘ جمشید اقبال تے مشاہد حسین شریک سن۔ اوس ڈرامہ نے میری فنکارانہ صلاحیتاں نوں اُجاگر کیتا تے اک اعتماد عطا کیتا۔ سکول مگروں کسے ہال وچ پہلا کمرشل ڈرامہ وائی ایم سی اے ہال وچ ڈرامہ 16سال مگروں پیش کیتا سی جہدے وچ میں ائیر فورس دے پائلٹ دا کردار ادا کیتا۔ اوہدے ہدایت کار آیزک سمسن سن۔سٹیج ڈرامیاں دے نال نال قنون دی تعلیم حاصل کرن لگیا۔ جسٹس جاوید اقبال سانوں پڑھاندے سن۔
لاکالج دے پرنسپل سردار اقبال موکل سن۔ اوس دور وچ لا کالج پنجاب یونیورسٹی اولڈ کیمپس شاہراہ قائداعظم دے پچھے اورینٹل کالج دے نال ای واقع سی۔ اوہناں دناں الحمرا آرٹس کونسل دا بہت چرچا سی جہدا ناں پاکستان آرٹس کونسل سی۔ ایہہ کونسل حکومت پنجاب دی سرپرستی وچ 1948وچ وجود پذیر ہوئی۔ ایہدے پہلے چیئرمین جسٹس ایس اے رحمان تے سیکرٹری امتیاز علی تاج سن۔ ایتھے پہلی مصوری دی نمائش عبدالرحمن چغتائی نے کیتی جہدا افتتاخ 10دسمبر 1949 نوں اوس ویلے دے گورنر جنرل خواجہ ناظم الدین نے کیتا۔ پہلے اوہدی سرگرمیاں مصوری دی نمائشاں تک محدود سن۔ کجھ عرصہ مگروں امتیاز علی تاج‘ اظہار کاظمی‘ رفیع پیرزادہ‘ نعیم طاہر‘ صفدر میر تے مہر نگار سرور نے ڈرامیاں دا آغاز کیتا۔ اوہدے نال ای آرٹس کونسل دی بلڈنگ وچ گرائونڈ فلور ہال نوں اک منی تھیٹر وچ تبدیل کردتا گیا۔ اوہدے وچ کم و بیش 135 توں ڈیڑھ سو تک کرسیاں قطار اندر قطار لاد تیاں گئیاں۔ سٹیج اتے پردیاں دا پربندھ کیتا گیا تے سٹیج ڈرامیاں دا سلسلہ شروع ہو گیا۔
مسعود اختر اپنی یاداں تازہ کردے ہوئے آکھدے سن۔ اسیں سارے فنکار آپس وچ اک خاندان وانگوں رَل کے رہندے۔ سارے چار چار آنے پا کے پیسے جمع کردے تے سارے ڈرامہ ٹیم لئی کھانا منگواندے ساں تے ہر دن اک فنکار بازار جا کے کھانا خرید کے لے آندا۔ ایس سلسلہ وچ کسے دے نال کوئی امتیاز نہیں ورتیا جاندا سی۔ اسیں سارے فنکار سویرے 11وجے آرٹس کونسل آ جاندے تے ڈرامے دا شو ختم ہون مگروں گھراں نوں جاندے۔ جے ڈرامہ نہ وی ہوندا فیر وی الحمرا آرٹس کونسل ویلے تے اَپڑ جاندے۔اک عرصہ تک پیدل ای سفر کردے رہے۔ میری رہائش اسلامیہ پارک مزنگ وچ سی جد کہ اداکار نذیر حسینی دی رہائش اچھرہ وچ سی۔ میں گھروں لا کالج تے فیر کالج توں آرٹس کونسل پیدل جاندا سی۔ ڈرامہ دے اختتام تے رات واپسی تے میں تے نذیر حسینی مرحوم گلاں کردے ہوئے مزنگ چونگی تک پیدل آندے فیر ساڈے رستے جدا ہو جاندے لیکن دونویں اپنے گھراں نوں پیدل ای جاندے۔
اوہ آکھیا کردے سن۔ اک واری اک فنکار منے پرمنے ہدایت کار شباب کیرانوی نوں آرٹس کونسل وچ اپنا ڈرامہ وکھان لئی لیان وچ کامیاب ہو گیا۔ اوس ڈرامے وچ میرا کردار وی بڑا پاور فل سی۔ اوہناں نے پورا ڈرامہ ویکھیا تے جہڑا فنکار اوہناں نوں لیایا سی اوہنوں کاسٹ کرن دے بجائے مینوں اپنی فلم سنگدل وچ کم کرن دی آفر کردتی۔ میں اوہناں نوں دسیا کہ میں بینک وچ نوکری کر لیتی اے۔ میرے لئی اوتھوں چھٹی لینا اوکھا اے۔ ایہہ سن کے اوہناں نے آکھیا کہ میں تہانوں اپنی آئندہ آن والی تن فلماں وچ کاسٹ کرن لئی تیار آں۔ جہنی تنخواہ بینک کولوں لیندے او اوس توں بوہتا معاوضہ ملے گا۔ میں آکھیا کہ تن فلماں مگروں میں کیہ کراں گا۔ اوہناں نے پورے یقین نال آکھیا کہ ایس دوران تہانوں کئی ہور فلماں وچ کم مل جاوے گا تے جے نہ ملیا تے جدوں تک میں تہانوں اینا ای معاوضہ دیندا رہواں گا۔ پتہ نہیں شہاب صاحب نوں میرے وچ کیہ نظر آیا۔ ایہہ بہت وڈی آفر سی میں فوراً قبول کر لیتی۔ ایہہ مغربی پاکستان وچ ندیم دی پہلی فلم سی۔ اوہناں دے نال دیبا ہیروئن سن جد کہ سیکنڈ ہیروئن وچ صاعقہ میری ہیروئن سن۔ رنگیلا نے بہترین مزاحیہ کردار ادا کیتا سی۔ فلم سپرہٹ ثابت ہوئی۔
مسعود اختر دا ویاہ دا قصہ وی بہت زبردست سی۔ ایس بارے اوہ دسدے سن۔فیر اک دلچسپ واقعہ پیش آیا۔ میں فلم سنگدل دی مری وچ شوٹنگ کر رہیا سی۔ شیڈول دے مطابق دو دن مگروں شباب سٹوڈیو لہور وچ دُوجی شفٹ دی شوٹنگ سی۔ایس دوران اسیں مری دی شوٹنگ ختم کر کے لہور آن لئی ٹُر پئے۔ دوران سفر میں ہدایتکار شباب کیرانوی تے اوہناں دے پتر نذر شباب نوں کھانے دی دعوت دتی کہ اوہ میرے نال میرے آبائی گھر گوجرانوالہ چلن۔ میرے بے حد اصرار تے دونویں من گئے کیوں جے شوٹنگ تیجے دن سی۔ اسیں گوجرانوالہ پہنچے‘ کھانا کھادا تے والد صاحب نے مینوں روک لیتا۔ رات نوں پتہ چلیا کہ کل میرا ویاہ ہو رہیا اے۔
والد صاحب نے مینوں لاڑا بنن دا حکم دے دتا۔ اوہ بڑی جلالی طبیعت دے بزرگ سن۔ ساڈی کیہ مجال سی کہ اسیں انکار کردے۔ ویسے وی اگلے دن آرام دا دن سی۔ شوٹنگ ساڈے ولیمہ والے دن سی۔ میں لہور وچ اپنی شوٹنگ دا ذکر نہیں کیتا۔ خموشی نال لاڑا بنیا‘ ووہٹی ویاہ کے گھر آ گئے۔دوجے دن سویرے تڑکے اٹھیا تے خموشی نال کسے نوں اطلاع دتے بغیر شباب سٹوڈیو لہور پہنچ گیا تے ایتھے وی کسے نال ذکر نہیں کیتا کہ کل میرا ویاہ سی تے اج ولیمہ۔ بڑے اطمینان نال فلم دی شوٹنگ کردا رہیا۔ مگروں پتہ چلیا کہ دوجے پاسے مینوں غائب پا کے سارا خاندان تے سسرال والے پریشان ہو گئے کہ لاڑاکتھے گیا۔ کجھ لوک والد صاحب دی جلالی طبیعت نوں الزام دین لگے کہ منڈے دی مرضی دے خلاف زبردستی ویاہ دا ایہہ انجام ہویا اے۔ کجھ آکھن لگے لاڑے نوں ووہٹی پسند نہیں آئی ایس لئی اوہ ولیمہ والے دن فرار ہو گیا اے۔ والدین تے بھین بھرامیرے سسرال والیاں نوں مختلف تاویلاں دے کے مطمئن کرن دی کوشش کردے رہے۔
ووہٹی وکھری پریشان یاالٰہی ایہہ ماجرا کیہ اے۔ میرا لاڑا کتھے غائب تے کیوں فرار ہو گیا اے۔ اوہدا پریشانی نال برا حال سی۔ اوہ اپنے والدین ‘ بھین بھراواں تے سہیلیاں نوں کیہ جواب دیوے۔ میں رات نوں گھر پہنچیا تے ساریاں دی جان وچ جان آئی۔ طرح طرح دے سوال ہون لگے۔ میں اطمینان نال جواب دتا میرے کیرئیر دی پہلی فلم اے۔ ایہدے مگروں اوس ادارے دی دو فلماں ہور نیں ایس لئی ساڈا جانا ضروری سی۔ جے تسیں لوکاں نوں دس دیندا تے مینوں کسے نے جان نہیں دینا سی۔ لیکن والد صاحب مطمئن نہ ہوئے۔ اوہناں نے ولیمے دی رات ای میری دل کھول کے پٹائی کیتی تے ماں بھین بھرا تے دوجے عزیز و اقارب آڑے آگئے۔ والد صاحب مینوں گھروں کڈن دا رسک وی نہیں لے سکدے سن۔ ایہہ ویاہ تے ولیمہ وی ناقابل فراموش واقعہ بن گیا۔
مسعود اختر اک واری فلم وچ اپنے کردار پاروں جان توں وی جان لگے سن۔ اک پٹھان نوجوان نے اوہناں اتے حملہ کر دتا سی۔ کالام وچ اک فلم دی شوٹنگ کر رہیا سی کہ اوتھے دو گڈیاں اتے کجھ نوجوان آئے تے اوہناں نے فنکاراں دے نال تصویراں بنوان تے آٹوگراف لین دی خواہش کیتی جہنوں فنکاراں نے خوشدلی دے نال پورا کردتا۔ ایس عمل دے دوران اک نوجوان مینوں گھور گھور کے ویکھ رہیا سی۔ کجھ دیر مگروں چاہ دا وقفہ سی‘ ایس دوران اوہ نوجوان میری میز دے سامنے کرسی اتے جارحانہ انداز وچ براجمان ہو گیا۔کجھ دیر مینوں گھوردا رہیا فیر اچانک کاربین کڈ لیتی تے مینوں مخاطب کر کے آکھن لگیا۔ ایہدے نال میں عموماً شکار کرنا واں۔ فیر اوہ ہونٹاں اتے زہریلی مسکراہٹ لیاندے ہوئے تے کاربین دا رخ میرے چہرے ول کردے ہوئے آکھن لگا کہ میں کدی کدی بندے دا شکار وی کر لینا واں۔ ایہہ سن کے میرے لئی چاہ پینا دشوار ہو گئی۔ میں حیران تے پریشان سی کہ ایہہ نوجوان کون اے‘ ایہنوں میرے نال اینی نفرت کیوں اے؟ میں نہایت نرم لہجے وچ اوہنوں مخاطب کردے ہوئے آکھیا کہ خان صاحب آخر میرا قصور کیہ اے‘ میں تہاڈا کیہ وگاڑیا اے کہ تسیں مینوں جان توں مارن اتے تل گئے او۔ اوہنے دند چباندے ہوئے آکھیا کہ اسیں صرف دھمکیاں نہیں دیندے گولی وی مار دینے آں۔ ہن تسیں بالکل معصوم بن کے پچھدے او کہ میرا قصور کیہ اے۔ فلم آنسو وچ تسیں چلدی ٹرین وچ فردوس دے نال جہڑا سلوک کیتا‘ جہڑی شیطانی حرکت کیتی اوہ بھُل گئے۔ لیکن سانوں یاد اے تے اج تسیں سانوں مل گئے او ‘ ایہہ سن کے میری جان وچ جان آئی تے میں ہس دتا تے اوہنوں دسیا کہ نوجوان اوہ جھوٹ موٹ دا اک ڈرامائی منظر سی۔ میں حقیقی زندگی وچ اک شریف انسان آں‘ فیر میرے ساتھیاں نے وی اوہنوں سمجھایاکہ اداکاری وچ ایہہ سب کردار تے واقعات مصنوعی ہوندے نیں۔ دوستی‘ دشمنی عزت کرنا‘ اوہنوں خراب کرنا‘ قتل تشدد تے غارت گری مصنوعی ہوندا اے۔
ڈرامہ ہوندا اے۔ ایہدا حقیقت نال کوئی تعلق نہیں ہوندا۔ جدوں سارے ساتھیاں نے اوہنوں فن اداکاری تے اوہدی ضروریات بارے سمجھایا تے اوہدے ساتھیاں نے وی اوہنوں سمجھایا تے اوہنوں پتہ چلیا کہ ایہہ محض اداکاری سی۔ سانوں وی احساس ہویا کہ ایسے وی سادہ نوجوان نیں جہڑے ایس طرح سوچدے تے سمجھدے نیں۔ڈرامہ ہوندا اے۔ ایہدا حقیقت نال کوئی تعلق نہیں ہوندا۔ جدوں سارے ساتھیاں نے اوہنوں فن اداکاری تے اوہدی ضروریات بارے سمجھایا تے اوہدے ساتھیاں نے وی اوہنوں سمجھایا تے اوہنوں پتہ چلیا کہ ایہہ محض اداکاری سی۔ سانوں وی احساس ہویا کہ ایسے وی سادہ نوجوان نیں جہڑے ایس طرح سوچدے تے سمجھدے نیں۔
اک ہور دلچسپ واقعہ وی اوہناں نے سنایا‘ اک واری اداکارہ نیئر کمال دے نال رومانوی سین عکسبند کراندے ہوئے بڑی دلچسپ صورتحال دا سامنا کرنا پیا۔ منے پرمنے ٹی وی پروڈیوسر فضل کمال دی زیر ہدایات مینوں نیئر کمال دے نال رومانس کرنا سی۔ سیٹ اتے موجود کجھ لوکاں نے مینوں اکھیا کہ بھئی نیئر دے نال ذرا دھیان نال رومانوی کردار ادا کرنا اوہ پروڈیوسر فضل کمال دی محبت نیں تے اوہناں دا عنقریب ویاہ ہون والا اے۔ ایہہ گل میرے ذہن وچ بیٹھ گئی‘ سین وچ میں نیئر کمال دا ہتھ وی پھڑنا سی۔ دوجے پاسے فضل کمال بار بار کٹ کرا کے بری طرح جھلا گئے۔
ایہہ عمل جدوں پنجویں واری ہویا تے اوہناں نے انتہائی غصہ دی حالت وچ میرے منہ اتے چپیڑ مار دتی۔ میرا دل ہور بھر آیا میں باقاعدہ رون لگیا۔ مگروں فضل کمال نے مینوں کول بلا کے آکھیا کہ یار تسیں وی عجیب انسان ہو‘تہانوں نہیں پتہ کہ اداکاری جھوٹ نوں سچ کر وکھان دا ناں اے فیر کئی واری نیئر تے فضل کمال ایس واقعہ نوں یاد کردے تے مزہ لیندے رہے۔
مسعود اختر دی وفات اک عہد داخاتمہ اے۔ اوہناں دی یاداں کدی ختم نہیں ہون گِیاں تے اوہ اپنے مداحواں دے دل وچ ہمیشہ زندہ رہن گے۔