رِیت دے گھر

بلیجیت سنگھ

اُس دے موہرے جان دی گلّ تاں دُور رہی ہُن میں پروفیسر موہن دی کہی ہوئی گلّ یاد کرن جوگی ہمت وی اکٹھی نہیں کر سکدا۔ چھ سال لنگھن لگئے ایس واقعے نُوں ہوئیاں۔
اک گلّ اُس نے کہی۔ اِک میں کہی۔ گلاّں ہور وی ہوئیاں۔ ہلکیاں پُھلکیاں۔ آہ میری اکو ای گلّ گل پے گئی۔ پنگے والی ایس گلّ دے نازک چِھناں وچالے میرا دھیان اپنے بن رہے مکان وِچّ چلے گیا سی جتھے پچھلے ہفتے پوربیا پینٹر موقع تاڑ کے پینٹ تے پالش دا سامان چوری کر لے گیا سی۔ اپنی ٹُٹی جیہی گھوڑی پِچھے چھڈّ کے رات نُوں تِتر ہو گیا۔ اُس پینٹر نے وار وار فون کر کے میتھوں گھٹ ریٹ اُتے پینٹ دے کم دا ٹھیکہ لے لیا سی۔ ماجرہ مینوں بعد وِچ سمجھ لگیا کہ اِک تاں اوہ اُس ویلے کم توں ویلھا سی۔ دُوجے میرے بن دے مکان دے نال سبزیاں بہت لگیاں ہوئیاں سن۔ اُپروں اُس نُوں گھٹو گھٹ چھ مہینے لئی گھر ورگا ٹکانا مفت وچّ مِل جانا سی۔ پانی ٹُوٹی دا کُھلا تے وڈّی گلّ ایہہ کہ میں اوتھے ہفتے وِچ اِک وار مسّاں جاندا۔ تے جدوں جاندا تاں اوہ مینوں کھڑھن نہ دیندا۔ ہور سامان دی لسٹ گِنا دیندا۔ مینوں پتہ نہ لگدا… کہ کیہڑی کندھ تے کِنے لیٹر پینٹ لگنا؟ دروازیاں لئی لاکھدانا؟… تارپین کِنّا چاہیدا؟ کھڑکیاں نُوں ملتانی مِٹی کِنی لگنی؟ اوہ میرے ساہمنے تاں سامان سنبھال کے رکھ لیندا پر میری پٹھّ پچھے مرضی دا لاؤندا تے مرضی دا کِھچی جاندا۔ تے اجیہی دماغی حالت وِچ اودوں میں فلسفے دے عالم پروفیسر موہن نُوں ملن چلا گیا سی۔
اُس دِن تاں میں پیتی وی نہیں ہوئی سی… تاں وی آہ کُتا کم ہو گیا۔
اُنج موہن وی میرے وانگ کسے ہنیری دا جھنبیا ہویا سی۔ اُس دی تکلیف دا ماڑا موٹا سِرا مینوں ایہہ لبھّیا کہ کسے وِدوان نے اخبار وچّ کئی دھرماں دے عالم موہن بارے ہولا جیہا لیکھ چھاپ دتا سی۔ بھاویں موہن سہج سبھا بول رہیا سی پر اُس دے شبداں وچّ کُل جیون دی کمائی اکھّ دے پھور وِچ رُڑھ جان دا درد لکھیا ہویا سی۔ دُکھ دی گلّ ایہہ کہ میں اُس دی گلّ پورے دھیان نال نہیں سُن رہیا سی۔ جے دھیان نال سُندا تاں شاید اجیہی نوبت آؤنی وی نہیں سی۔ دھیان میرا جیویں میں کیہا اپنے ایسے سیکٹر وِچلے تیار ہو رہے مکان وِچ سی جتھے اِک سال بعد میں اپنے ٹبر نال رہن لگ پیا سی۔ موہن دے اُپرلی آخری منزل والے کواٹر چوں اُترکے مُونہہ وِچ سگرٹاں پھسائی اسیں ہیٹھاں پکّی سڑک تے آ گئے ساں۔ ایہہ ٹُو رُوم سیٹ اُس دے رہائشی گھراں دی لسٹ دا اخیرلا سرناواں سی۔
اصل وِچ جیہڑے اسیں نیانیاں نے سمجھو صدیاں پہلاں ریت دے گھر بنائے سی ایہہ لوک اوہ گھر ڈھاہ رہے نیں…
پروفیسر موہن دی ایہہ گلّ میں اوہدے وانگ محسوس نہیں سی کر سکیا۔ کر وی نہیں سی سکدا۔ میں کدے وی موہن تھوڑا بن سکداں۔ نہ میں اِس گلّ وِچلے نیانیاں تے ایہہ لوکاں نوں کوئی بُہتا وزن دِتا سی کہ ایہہ لوک کون نیں۔ اصل وِچ میں وی بہُتیاں وانگ اوہ ہتھ جیہناں نے کدے ریت دے گھر بنائے سن گوا چُکیا ساں۔ ایہہ ہتھ جیہڑے ہن میرے پلّے، میرے سریر نال لگے ہوئے لٹک رہے ہن ایہناں توں ریت دے گھر کتھے بنائے جا سکدے نیں۔ ایس زمانے ایس عُمرے کون پاگل ہو کے ریت دا گھر بناؤن دی بے سمجھی کر سکدا؟ میں تاں بالکل نہیں کر سکدا۔ میں ریت دا گھر بناؤن والی سمجھ، محبت… معصومیت نُوں کدوں دا تلانجلی دے چُکاں۔ سچیں!! نالے ہُن ریت کتھے مِلدی اے!
ریت … ریت دے گھر کیہڑے گھر ہوندے نیں؟ میں بِناں سوچے سمجھے بکواس مار دِتی جیہدا ہُن اگّے کیہ بنُوںگا مینوں سمجھ نہیں لگدا۔ میں تاں موہن نُوں اِس توں بعد کدے مِلیا ہی نہیں۔ نہ اگوں مِلن دی آس…امید…
اصل وِچ میں دسّاں میں تاں ساری عمر گھر ورگی کوئی چیز نہیں سی دیکھی۔ میں تھاں تھاں، گلی گلی، رُوح در رُوح دھکے کھاہدے۔ اپنے ماں باپ دے گھر وِچ وی میں گھرنہیں سی دیکھ سکیا۔ ریت دے گھر بہت بنائے سی کدے
…چھڈو؟! اوہ گھر، اوہ گلاّں یاد کرکے بہت دُکھ لگدا۔
ساری عمر میں کرائے تے رہیا۔ میں فٹا فٹ دماغ وِچ اوہناں گھراں دی پہلاں ہی اُکری ہوئی لسٹ اِک وار پھیر من دی اکھّ نال پڑھ کے ویکھی۔ کُل ستائی گھراں چ میں رہیا۔ اوہ جھونگے نما گھر وی میں وِچے گِن لیا جتھے میں جمیا سی جو میرے سوجھی سنبھالن توں پہلاں ہی پتہ نہیں کیہڑیاں غریبیاں دی مار ہیٹھ آ کے میرے باپ دے ہتھوں چھٹّ گیا سی۔
تے ایس بریسے سرکار نے مینوں ایسے سیکٹر وِچ اِک پلاٹ الاٹ کر دتا جیہڑے سیکٹر وِچ موہن اپنے آخری منزل والے فلیٹ وِچ اپنے ٹبر نال رہندا سی۔ جتھوں ہیٹھاں نُوں اُتردے آ… حادثہ…
شہراں وِچ جدوں کوٹھیاں بندیاں تاں اوتھے ٹھیکیداراں دا ہجوم ہوندا۔ ایہناں گھراں نُوں ریت توں علاوہ پندراں سو قسم دیاں ہور آئٹماں لگدیاں۔ میرا پینٹر تاں پِٹھّ پِچھے چوری کردا سی۔ لوکاں دے کم کرن والے سارے ٹھیکے دار سرعام سبھ نُوں لُٹی جاندے۔ ہراِک دے مونہوں کھوہ کے کھائی جاندے۔ پلاٹ اپنے قبضے وِچ لے کے مالک دی گلّ اِک کنّ چ پا کے دوسرے چوں باہر کڈھی جاندے۔ سُنی جاندے۔ کڈھی جاندے۔ بولدے کجھ نہ۔ دیکھی جاندے۔ بئی ایہہ کیہ کر لُو۔ بولدے اوہی کجھ جو اوہناں نُوں پُگدا ہوندا۔ جماں ای چُپ رہندے، جے چُپ اوہناں نُوں پُگدی ہوندی۔

مالک نُوں ایکٹراں، لیڈراں وانگ ہولی اُچی، لمبی چھوٹی جاں موٹی پتلی آواز کڈھ کے سمجھا دیندے۔ کئی وار بہت ڈرا دیندے۔ کئی وار ساڈے لوکاں دی جِیبھ نُوں سواداں دیاں لعلاں وِچ پھسا دیندے۔ کدے ربّ ول نُوں ہتھ کردے۔ کدے سُکی منجی تے بہہ کے سونہاں کھاندے۔ کیتے کم نالوں ودھ پیسے بنا بٹور کے تے… اوہ جاندے… پھیر تہاڈا… مطلب مالک دا فون وی نہ چکدے۔ میتھوں پیمنٹ لین بعد لیبر دا ٹھیکے دار اپنے مزدوراں مستریاں دیاں دیہاڑیاں دبی پِھردا۔ میرا فون اوہنے رجیکٹ لسٹ وِچ پایا ہویا سی۔ دراصل ایہہ مکان بناؤندا بناؤندا میں وی اوہناں لوکاں ورگا ہی ہو گیا جو مکان بناؤن دا سامان ویچدے تے دلالی کھاندے نیں۔ چور۔ چور شبد شاید ہلکا ہووے۔ بہت ای ہلکا۔ ڈاکو وی ہولا لگدا۔ دہشت گرد۔ نہیں۔ دہشت گرد تاں منٹ چ مار کے اوہ جاندے۔ ایہہ ٹھگ تاں ہر اِک دا ہر منٹ، زندگی بھر خون چُوسی جاندے۔ ایہہ اوہی لوک نیں جو چوری دے ریت بجری نال جنت دوزخ دے گیٹ اُساردے نیں۔ اپنا مکان بناؤندے بناؤندے دماغ، سریر … مطلب سبھ کاسے دا ناس ہو گیا سی۔
پچھلے سمیاں توں ہر پل گھر دے مطلب میرے ذہن وِچ بدلدے ہی رہے سن۔ پر کہندے… لوک تاں کہندے ہی رہندے نیں.. پنچھی وی شام نُوں اپنے آلھنیاں ول نُوں مُڑنا لوچدے نیں… تاں ہی تاں میں کہہ دتا سی:
ریت…ریت دے گھر … کیہڑے گھر ہوندے نیں؟
میں تاں اصل وِچ لال روڑی، سیمنٹ، کنکریٹ، اِٹاں، سریئے… سنگ مرمر… تے… وِچ ریت مِلا کے کوٹھی نُما گھر بنا رہیا ساں۔ ہور کلی ریت دے کیہڑے گھر بن دے نیں۔ تیہہ سالاں توں جوڑیا پیسہ پیسہ… لون لے کے تے رشتے داراں توں اُدھار منگ چنگ کے… تے سبھ کجھ گِروی رکھ کے میں لینٹر پا دِتا سی۔ میں اجیہے گھر دا مدعی، شدائی بنیا ہویا ساں جو اِک پلاٹ خریدن توں شروع ہو کے آخر وِچ انٹیریئر ڈیکوریٹر تک اتے ایہناں دوواں دے وچالے چھتی قسم دے چوراں ورگے ٹھیکے دار، دَلیاں تے دلالاں دے ہتھّاں چوں لنگھدا ہوندا۔
او ئے کملیا… مینوں موہن دی جھڑکی پھیر سُنی تے کملیا میں کولوں جوڑ دِتا۔
ہاں تے ریت تاں ہُن مکان بناؤن لئی سبھ نُوں چاہیدی ہی سی۔ قدرتی پانی وِچ دھوتا ہویا ریتا، جو دھرتی ماتا دی ہِک تے تھاں تھاں وِچھیا پیا ہوندا۔ ایس گول انڈاکار چپٹی دھرتی اُتے۔ دریاواں، ندیاں دِیاں وکھیاں تے ۔ اوہ ریتا جو ستلج دے کنڈھے جاں کِتے وی مِینہہ نال سلھابیا، سُکّ برُورا سانوں لبھّ جاندا ہوندا سی۔ اسیں بچّے اِس سلھابی ریت نُوں بڑے چاء نال چھوٹے چھوٹے معصوم ہتھاں نال پیر تے اکٹھی کر لیندے۔ تھلے توں ریت پیراں اُپر نُوں کھچی جاندے۔ پیر تے ریت دی گول ڈھیری بنا کے تھاپڑی جاندے تے پھیر ملھک دے کے پیر باہر کڈھ لیندے۔ گھر گھر کھیلدے۔ برف دے اِگلُو ورگا بنا دیندے۔ گول چھت۔ تے پیر باہر کھچن نال پنج چھ کلو ریت دی گُٹھّ وِچ بند سُرنگ بن جاندی۔ بنی سُرنگ نُوں دیکھ کے لوہڑے دا چاء چڑھدا۔ سُرنگ وچّ کجھ رکھ دیندے۔ نِکّ سُکّ اندر رکھدے رکھدے کئی وار گھر ای ڈھیہہ جاندا جاں کوئی تکڑا جوڑیدار تہاڈی کلاکاری نُوں برداشت نہ کردا ہویا… نہ جردا ہویا زور نال ٹھوکر مار کے…
ایہہ لوک ہُن ساڈے گھر ڈھاہ رہئے…میرے وِچ گچّ بھرکے پروفیسر موہن بولن لگ پیا تے میری سُرت نُوں ٹِکن نہیں دے رہیا۔
دِن رات ہوندیاں چورِیاں توں دُکھی ہویا میں ادّھے اَچدھے بنے گھر وِچ جا وڑیا جو میرے ہُن تک دے سرناویاں دی لسٹ دے اخیر وِچ سی۔ میں اپنے گھر دی پکّی چھت ہیٹھ بیٹھ اپنے گھر نُوں ہمیشہ بچائی رکھن دی سوچن… کوشش کرن لگیا۔ سال پورا ہون لگا سی ایس سیکٹرچ… ایس گھر چ رہندیاں کہ کِسے دن مینوں اوہی ریت دی لوڑ پے گئی۔ ریت… ریت… ریت۔
ایہہ نوبت آؤنی وی نہیں سی جے اوہ کملا الیکٹریشن کسے چجّ دا ہوندا۔ اوہ وی اپنی قسم دا ٹھیکے دار سی۔ مرضی نال آؤندا۔ مرضی دا کم کردا۔ فون نہ چُکدا۔ اِکو ویلے کئی پلاٹ قبضے چ کیتے ہوئے سن۔ جُھوٹھے بہانے لا کے سبھ توں پیشگی رقماں پھڑیاں ہوئیاں سن۔ میرے گوڈیں ہتھ لا کے کیتے کم نالوں ودھ پیسے لے کے اوہ اوہ گیا۔ اُس توں نقشے مطابق بجلی دِیاں تاراں وی سمیں سِر نہ پا ہوئیاں۔ دو راتاں گھر چ رہن توں بعد پتہ لگیا کہ پچھلے ویڑھے چ تاں کوئی بلب ہی نہیں لگیا ہویا۔ نھیرا ای نھیرا۔ رہندیاں تاراں پاؤن لئی اوہ پینٹ کیتا پلستر توڑن لئی ٹھک ٹھک کرن لگ پیا۔ اُس دِیاں ہتھوڑی دِیاں سٹّاں دا کھڑاک برداشت نہ ہووے۔ کنّ بجّ ہو گئے۔ بیٹا اپنیاں کتاباں کاپیاں چُک کے دوست دے گھر پڑھن چلے گیا۔ ہُن اُس نے نیرولیک دے پینٹ وچیں جِھیری مار دِتی سی۔ جِھیری وِچ اُس نے گول پلاسٹک دی چِٹی پائپ دبنی سی۔ اُس پائپ وِچیں تاراں لنگھا کے بجلی دے بورڈ تک لجانیاں سن۔جِھیری تاں اُس نے گھر دے باہر ویڑھے وِچ پلستر تے پینٹ کیتی کندھ اُپر ماری سی پر بجلی دیاں تاراں اندرلے کمرے وچوں باہر کڈھن لئی ورمے نال کندھ دے آر پار وڈّا گول سراخ وی مار دتا سی… بلب جگا کے جِھیری نُوں مُونہہ اَڈی چھڈکے اوہ گیا… بھین دا دِینا…
تے پھیر کسے ہور دن گھر چ رولا پینا ای سی۔ اوہ وی پے گیا۔

چھپکلیاں دے چھوٹے چھوٹے پتلے پتلے بچّے پوری طاقت نال گھر اندر بھجّے پِھرن جیویں ایتھے اوہناں دا ہی راج ہوندا۔ چھپکلیاں دِیاں ڈاراں سانوں ڈراؤندیاں دھمکاؤندیاں پِھرن۔ اینیاں چھپکلیاں کہ سانوں اندر کھان پِین دیاں چیزاں دی راکھی کرنی وی مشکل ہو گئی۔ برِیک توں برِیک سبھ توں ودھ خطرناک۔ نویں مشکل!کس کس چیز نُوں سنبھالدے پِھری جائیے۔ نہ پتہ لگے ایہہ کتھے کتھے گُھسیاں ہون۔ ایہہ اندر کیویں آ گئیاں! سبھ نے دماغ لگایا… تے پِھر ساڈی سُرت بیٹے دے کمرے دے باہر اوسے جِھیری، تے جھیری دے اخیر تے کُھونجے وِچ ورمے نال ماری مگھوری تے چلے گئی۔ اسیں اکھنڈ پاٹھ کرا کے سُکھاں سُکھدیاں گریہہ پرویش کیتا سی۔ ایسے مگھوری وِچیں چھپکلیاں دھکے نال اندر وڑ کے گھر دِیاں مالک بن گئیاں۔ کسے نُوں کیہ پتہ لگنا سی کہ کدوں ایہناں نے کتھے کتھے آنڈے دے دِتے… تے جیوں لگیاں سون۔ اوہناں نُوں اپنی تخم ودھاؤن دا کِڈا وڈّا موقع ہتھ آ گیا سی۔ اِک ہووے تاں مار دئیے۔ اوہناں رل کے سانوں سارے جِیاں نُوں دبلّ دِتا۔ پھیر لگے سارے پِٹن وارو واری:
ڈیڈی جیویں وی ہووے ایس کُھڈّ نُوں بند کرواؤ۔ ایہدا ہُنے کرو علاج کوئی۔
اینیاں کوڑناں۔ ایہناں تاں روٹی پانی وِچ گِر جانا۔ جے کِتے دال سبزی وِچ رِجھّ گئی کوئی۔ ہور کِتے سُتے پئے ای نہ رہ جیئے سارے جی۔
سارے ٹھیکے دار تے اوہناں دے راج مستری مزدور کدوں دے لُٹ کسُٹ کرکے چلدے بنے۔ دوسرا پینٹر وی وِداع ہو گیا۔ ایہہ جِھیری؟ ایہہ موری؟ کون؟ کون بند کرُو؟؟ پیسے وی مُک گئے۔ لیا قرضہ موڑدے لتّاں وِنگیاں ہو گئیاں۔ اینے کُو تھوڑے کم لئی کوئی کیہ کرے۔ کوئی کیہنوں بُلاوے۔ اینے کو کم لئی نہ مستری بُلایا جا سکدا، نہ مزدُور۔ نہ کسے نے ایہہ کم کرن بُلائے توں آؤنا۔ جاں پیسے ای اینے منگ لینے کہ اگلے دا مُوت نِکل جاوے۔ سبھ موٹی مار نُوں پِھردے۔ نہ جِھیری موری نُوں کُھلا چھڈیا جا سکدا۔ اوس الیکٹریشن دے بچّے دے تاں کم ہی اجیہے سن۔ بڑے بھمبل بُھوسے، بڑی مصیبت چ پے گیا۔ ہور کِتے سارے سُتے پئے ای نہ رہ جائیے۔ کیہ کراں؟
سالیا تیرے ہتھ ٹُٹ گے ، مینوں پچھلے سمیاں دوران کسے دی کسے نُوں کڈھی گالھ ورگی گلّ یاد آ گئی۔ ایہی گالھ سمجھو میں خود نُوں کڈھ کے اپنے ہتھّاں ول ویکھیا۔ ایہہ ہتھ! ایہہ ڈماک!! اینا کجھ کردے نیں ایہہ دوویں، جُھڈوآ۔
میں آپ ہی راج مستری تے مزدور دی سیوا کرن دا تہیہ کر لیا۔
ہیں! تیرے کول سَند تاں ہے نی۔ کانڈی؟ تسلا؟
سامان کتھے اے؟ ریتا؟ سیمنٹ؟
ہاں، تے ریت؟
سارا گھر پھرولیا۔ پُرانے ٹوٹے چ آکڑ رہیا بچیا کُھچیا تھوڑا جیہا سیمنٹ مِل گیا۔ ٹھیکے دار دا کوئی کرندا اپنا ٹُٹیا ہویا تسلا، کانڈی ایتھے ہی بُھل گیا سی۔ تھاں تھاں توں اوویں دا سودا اکٹھا کرکے میں جِھیری والے کھونجے کول باہر ویہڑے وچّ ڈھیری لا دتی۔تے ریت
… ریت بابا جی …
مینوں تاں ہُن بہت ہی تھوڑی جیہی ریت چاہیدی سی۔ گھر بناؤن لئی ضروری آئیٹماں چوں سبھ توں سستی… سمجھو ٹرک دا بھاڑا دے کے مفت ورگی او مِلدی ہوندی سی۔ پر ہُن! ہُن ریت نُوں سچیں مچیں اگّ لگی ہوئی سی۔ پر مینوں کیہ؟ مہنگی جاں سستی؟ مینوں تاں اِک لفافہ ریت چاہیدی سی کُل۔
پر بابا جی ریتپہلاں وی میں اپنے جیون وِچ کِنیاں ہی چیزاں دی گھاٹ پوری کرن لئی دُعا کردا ساں۔
میرے بابا جی ریت پتہ نہیں میں کس نُوں سمجھو آخری… اِک ہور دُعا کرن لگ پیا ساں۔ او ہو …
مینوں کیا من ریت چاہیدی سی؟ کوئنٹل؟ مینوں تاں بہت ہی تھوڑی جیہی ریت چاہیدی سی۔ کون پرواہ کردا سی ریت دی۔ نہ اودوں جدوں اسیں ایہناں ہی ہتھّاں نال پیراں تے سلھابی ریت اکٹھی کرکے ریت دے گھر بناؤندے۔ رجّ کے کھیلدے تے جدوں جی کردا ڈھاء کے ریت وی اوتھے ای چھڈّ کے آپ وی کِتے گُم گواچ جاندے۔ نہ ہُن جدوں گھر بناؤنا شروع کیتا۔ پلاٹ دے ساہمنے اِٹاں، ریتا، بجری دے ڈھیراں دے ڈھیر لگے ہوندے سن۔ ٹوئر نال فون کرکے سارے سامان دیاں ٹرک ٹرالیاں منگائیدیاں سن۔ پلاٹ دے ساہمنے رنگ برنگی ریت دے کئی ڈھیر لگے ہوندے سی۔ بچی پئی ریت دِیاں ڈھیریاں پتہ نہیں کتھے کُھر گئیاں۔
…پر ہُن کِتھوں لیاؤںگے ریت؟
پر؟ ہُن؟ ہُن؟؟ ہُن تاں ریت ٹالاں تے سمجھو تکڑی چ تول کے وِکن لگ پئی سی۔ جے جین سیمنٹ والے نُوں پچی فُٹ ریت دی گدھی جیہی لئی فون کیتا تاں پہلاں اُس نے ریٹ تے کُل پیسے دسنے اے۔ ہُن اینے پیسے وی کتھے آ اپنے کول؟ گھر توں باہر نکل کے میں نگاہ ماری کہ جے کسے دا کم چلدا ہووے تاں منگ ہی لیاؤنداں۔ پہلاں سارے سیکٹراں وِچ دھڑا دھڑ کوٹھیاں دے کم چلدے ہوندے سن۔ ہُن بہتے مالک چُپ سن۔ ہُن تاں کم چلنے ای بند ہو گئے۔ جے کِتے کم چلدا مِل جاوے تاں اوتھوں لفافے چ… ماڑی جیہی تاں چاہیدی اے۔ باقی سبھ کجھ ہیگا میرے کول۔ پنج چھ کِلو ریت صرف۔ بندہ زندگی وِچ کِنی وار چھوٹیاں چھوٹیاں مصیبتاں ساہمنے کِنا بے بس ہو جاندا!! مینوں تاں ہُن بہت ہی تھوڑی سمجھو لفافے چ آٹے والی گلّ ای اے پنج چھ کلو بہت اے۔ کسے دے در توں آٹا منگنا وی میرے لئی بہت اوکھا۔

چوری ہی کر لیانداں جے نھیرے سویرے کِتے دِکھ جاوے۔ کیہ ہوندا پنج چھ کلو آٹا. بس چھ کلو آٹا. اوئے نہیں… میں متھّے تے ہتھ ماریا۔ آٹا نہیں، ریت۔ ریت میں لفافے چ پا کے دبا دبا گھر نُوں بھجّ آؤنا تے رلا کے جِھیری دے زخم اُتے مَل دینی اے۔
میں موم جامے دا مضبوط لفافہ جیب چ پا کے سیکٹر دِیاں سڑکاں تے پئیاں ریت دِیاں ڈھیریاں دیکھدا، لنگھدا سیر کردا… بِناں ریت توں ہی گھر مُڑ آیا سی۔ ڈردے دا ہیا ای نہ پیا۔ اپنے اندرلے چور نُوں اینی چھیتی ننگا کرنا کیہڑا سوکھا ہوندا۔
تے گھرے چھپکلیاں کُدّی جاندیاں سن۔ ٹِک کتھے ہووے۔ اگلے دِن میں پرلے سیکٹر ول چلیا گیا جتھے سرکاری سڑک بن رہی سی۔ اوتھے تھاں تھاں تے چھوٹے وڈے ریت دے کئی ڈھیر پئے سن۔ ایتھے کوئی بُہتی راکھی وی نہیں سی۔ ایتھوں چوری کرن دا میرا ہِیا پے گیا۔ اُنج ایہہ ریت ہور رنگ دی سی۔ پر مینوں کیہ؟
تے اُس توں اگلے دِن اوہی لفافہ میں جیب وِچ پایا تے مُونہہ نھیرے ای سکوٹر تے نکل گیا۔ پیر جیہے مَلدا میں ریت دے ڈھیر کولے کھڑا رہیا۔ جیب چ پئے لفافے نُوں ہتھ لا لا دیکھی گیا۔ جدوں سیر کردا کوئی بندہ مینوں پِٹھّ دِکھاؤندا نِکل گیا تاں میں پے گیا ٹُٹّ کے۔ بُکاں بھر بھر کے پنج چھ کلو ریت لفافے چ ٹُھوسی۔ لفافہ اڑایا سکوٹر چ۔ تے بھجّن دی کیتی۔ ہفیا ہویا میں اپنے گھر آ وڑیا۔ پتہ نہ لگے، فیصلہ نہ ہووے میتھوں کہ ایہہ ریت جو اینے جُگاڑاں نال چوری کیتی سی اُس نُوں گھر چ کیہڑی تھاں اُپر رکھاں۔ بڑے اوکھے من نال ایہہ ریت میں تسلے چ، سَنے لفافے رکھ دِتی۔ تے بڑے گوہ نال اُس نُوں دیکھیا کہ ایہہ ہُن ٹھیک تاں رکھی گئی اے۔
لے بن گیا کم۔ میں خشک جِھیری نُوں تَر کیتا۔ سیمنٹ تے ریت تسلے چ پا کے کانڈی نال مسالہ رلایا۔ رلیا ہویا مال میں کانڈی نال وگاہ کے کندھ وِچ پٹی ہوئی جِھیری اُتے مارن لگ پیا۔ مال تھلے گِری جاوے۔ پھیر میں بچپن وِچ ہتھّاں نال بنائے ریت دے گھر یاد کرکے بُھوسر گیا… تے کانڈی چھڈّ کے ہتھاں نال ای مسالہ جِھیری وِچ بھرن لگیا… اینی خوشی… حوصلہ… تے چڑھائی کہ مینوں ساہ ای چڑھ گیا۔ کندھ اُتے اِک سال توں لمّاپیا… لمبا زخم میں ریت تے سیمنٹ دا گھول اپنے ہتھّاں وِچ بھر بھرکے… لِپّ کے بند کر دتا… کانڈی دی ہتھّی نال مسالہ مگھوری چ ٹھوک دِتا۔
بغیر چوانی خرچے کم لوٹ ہو گیا۔ ہتھّیں کیتے پلستر نُوں میں تِنّ دِن پانی لاؤندے رہن بارے مُنڈے نال گلّ کیتی تاں جو پلستر چنگی طرحاں پکّ جاوے۔ کندھ اُتے مسالے دی بھنی لمبی پٹی ہیٹھاں راضی ہوندے زخم نُوں کئی وار باہر نِکل کے دیکھیا۔ دیکھ دیکھ بڑا سواد آیا۔ اوسے ایتوار شام نُوں میں کوڑناں چھپکلیاں دے خلاف جِتی ایس جنگ نُوں یاد کر کے شراب پی کے بیٹے دے کمرے وِچ بیڈ تے لیٹ گیا۔ سوچن لگا … کول کجھ وی نہیں سی… جُگت لگا کے ایڈا وڈّا کم لوٹ کر لیا… اپنے گھر دا۔ ہاں ۔ گھر بنی ہی جاندے ہن۔ دنیا دے ہر خطے چ۔ دھرتی دے ہر ٹکڑے تے۔ ہر کِیڑا مکوڑا، ہر آدمی عورت، کھسرہ، لگیا ہویا کرن تیرا گھر… میرا گھر …
میرا گھر۔ تیرا گھر۔ گھر او گھر
ریت دا گھر۔ کیہڑے ریت دا گھر؟
ریت دا گھر بنائیے! آ جا گھر گھر کھیلیے موہن!!
ہائے اوئے ! کُتیا تُوں میرا ریت دا گھر ڈھاء کے ریت لفافے چ چوری کر لیایا۔
اوئے موہن ریت دا کیہڑا گھر ہوندا؟
کملیا! بچیّاں دا تاں اوہ گھر ای ہوندا!!
موہن نے اپنا کھبا ہتھ چُک کے متھے نُوں لایا۔
کملیا میں پھیر سُنیا۔ اُس نے ہتھ تاں متھّے نُوں لایا سی پر مینوں لگیا اُس نے مینوں گدھے نُوں مارن لئی ہورا وٹیا سی۔
اوہناں دے تاں اوہ گھر ای ہوندے نے گدھیا
اُس نے میرے وجود اُتے کاٹا مار دِتا سی۔
کِڈا سیانا تُوں۔ ہیں!میرے گھر دی ریت چوری کرکے اپنے گھر نُوں لا لئی!
اُس نے اِنج مینوں کملے توں پرے ہور بڑا کجھ سمجھیا ہووے گا۔
مینوں معاف کریں موہن… میں کسے وی طرحاں اُس توں… اپنے پیارے موہن توں معافی منگن لئی تیار ساں۔ جے موہن مینوں معاف کر دیوے!
میں اپنے شبد واپس لیندا ہاں۔
مینوں معاف کرو جی
پلیز
غلطی ہو گئی
ہو گئی غلطی لئی معافی وی تاں مِل سکدی اے جی میں معافی منگی جاندا۔ میں ہتھ جوڑے۔ سِر نِیواں کیتا۔ چہرے اُتے معافی دا تاثر لیاندا۔ نہیں… گلّ نہیں بن رہی۔ مینوں کسے وی طرحاں معافی نہیں مِل رہی۔ میری خلاصی نہیں ہو رہی۔
او اے اوہناں دے تاں اوہ گھر ای ہوندے نے موہن نے پھیر نعرہ بلند کردیاں گرج کے کیہا… مینوں مارن لئی دُوجا ہتھ وی اُپر چکّ لیا۔
موہن جی، میں تہاڈے توں کسے وی طرحاں معافی منگن لئی تیار ہاں۔
مینوں معاف کرو جی۔
مینوں معاف کرو جی۔
ہیں ! ایہہ کیہ بُڑ بُڑ کری جاندے اوں… ڈیڈی جی میرے بیٹے نے مینوں زور دی ہلُونا دے کے بن ہو رہے سُپنے دا تانا پیٹا پاڑ دِتا۔ میں اکھّاں جھپکیاں۔ کالج چ پڑھدا میرا مُنڈا مینوں ہوروں جھاکے۔
بیٹا، میں معافی منگ رہیا سی۔میں کیویں وی ہولا ہونا لوچدا سی۔
کِس توں؟
پروفیسر موہن توں پر…
پر کیہ ڈیڈی؟
افسوس… مینوں معافی نہیں مِل رہی بیٹا موہن نے تاں کِتھے…؟ مینوں اپنے آپ نُوں معاف کرنا وی ناممکن لگ رہیا سی۔
٭٭٭