ڈینگی بخار

BREAK- BONEFEVER
مشرق وسطیٰ دی بیماری جہنوں ہڈی توڑ بخاروی آکھیا جاندا اے

پروفیسر حکیم سید عمران فیاض

۔ ایس بیماری وچ سردرد‘ بخار‘ جوڑاں تے پٹھیاں وچ درد ہوندا اے تے لال رنگ دے دھبے (Rashes) پے جاندے نیں۔ ایس مرض دی تشخیص صرف لیبارٹری وچ خون دے ٹیسٹ (CBC) دے ذریعے ای ممکن اے۔ لہٰذا ہر بخارنوں ڈینگی بخار (Dengue Fever) سمجھ کے پریشان نہیں ہونا چاہیدا بلکہ مستند معالج نال رابطہ کرنا چاہیدا اے۔ ایہہ بخار اک خاص قسم دے مادہ مچھر دے وڈن نال پھیلدا اے۔
ایہہ مادہ مچھر ڈینگی دے وائرس نوں ڈینگی دے مریض دے خون توں حاصل کر کے تندرست انسان دے خون وچ منتقل کر دیندی اے۔ ڈینگی مچھر دی پہچان ایہہ اے کہ اوہدا جسم سیاہ ہوندا اے جد کہ اوہدی ٹنگاں تے چھاتی اتے سفید دھاریاں ہوندیاں نیں۔ ایہہ صاف پانی یا نیم کثیف پانی دے چھوٹے چھوٹے ذخیریاں وچ پیدا ہوندا اے۔ ایہہ طلوع آفتاب یا غروب آفتاب دے ویلے وچ انسان نوں وڈدا اے تے ایس بیماری دی علامتاں 3توں 7دن وچ ظاہر ہوندیاں نیں۔ یاد رہوے ! ڈینگی مچھر زیکا تے چکن گنیا جئے امراض دا وی کارن بندا اے۔
پیدائش دے مقامات:۔
ایہہ مچھر پانی وچ جنم لیندا اے۔ ایہہ مادہ مچھر انڈے دین لئی ٹھہرے ہوئے پانی دا انتخاب کردی اے۔ ڈینگی مچھر دے انڈے تے بچیاں (لاروے) دی پیدائش دے مقامات وچ تھلے دتے مقام شامل نیں۔
٭پانی دی ٹینکی٭پرانے ٹائر٭روم کولر وچ رکیاہویا پانی٭گملیاںوچ جمع شدہ پانی٭ٹُٹے ہوئے برتن
٭فرنیچر دے تھلے٭جدکہ بالغ مچھراں دے لکن دی جگہ٭پردیاں دے پچھے٭نکڑاں وچ٭باغ
٭باغیچہ٭پرانے ٹائر٭ کاٹھ کباڑ
احتیاطی تدبیراں:۔
پانی جمع کرن دے برتن مثلاً گھڑے‘ ڈرم بالٹی‘ ٹب تے ٹینکی نوں چنگی طرح صاف کرو تے ڈھانپ کے رکھو۔
٭ گھراں وچ موجود فوارے‘ آبشاراں تے سوئمنگ پول وغیرہ دا پانی باقاعدگی نال تبدیل کرو۔ جھیل وغیرہ وچ لاروا خور مچھلیاں پالو۔
٭ روم کولر جدوں استعمال وچ نہ ہون تے اوہناں وچوں پانی خارچ کر دیو۔
٭ مچھراں توں بچائو لئی کوائل میٹ‘ مچھر بھگائو لوشن تے مچھر دانی دا استعمال کرو۔
٭ گٹر دے ڈھکن اتے بنے سوراخاں وچ پانی کھڑا نہ ہون دیو۔٭اے سی تے فریج توں خارج ہون والا پانی بوہتی دیر کھڑا نہ رہن دیو۔
٭ پرندے تے جانوراں دے برتناں نوں باقاعدگی نال صاف کر کے خشک کرو تے اوہناں وچ بلاضرورت پانی نہ رہن دیو۔
٭ گھراں دے اندر‘ آسے پاسے‘ چھتاں‘ پردیاں دی کیاریاں‘ گملے‘ پرانے برتن تے ٹائراں وغیرہ وچ پانی جمع نہ ہون دیو۔
٭ گھر دے صحن وچ تے چھت اتے پرانا سامان ٹائر‘ برتن وغیرہ نہ رکھو۔ ایسے طرح ملبہ تے پرانا تعمیراتی سامان فوری طور تے ہٹا دیو۔
٭ بوہے تے باریاں اتے بریک جالی لگوائو تے اوہناں نوں ہر ویلے بند رکھو۔
٭ اپنے گھراں وچ مچھر مار سپرے باقاعدگی نال کروائو۔
٭ بچیاں نوں سکول بھیجدے ویلے مکمل آستین والی قمیض تے تنگ پائونچے والی پینٹ یا شلوار پوائو تے جسم دے کھلے حصیاں اتے مچھر بھگائو لوشن لگائو۔
٭ پانی دے برتن خشک تے صاف رکھو۔
٭ مچھر دی بہتات دے دناں وچ ہفتہ وچ دو واری پوری صفائی مگروں مچھر مار دوائیاں دا سپرے کرو تے بوہے اک گھنٹہ لئی بند رکھو۔
ڈینگی بخار دی علامتاں
SYMPTOM OF DENGUE FEVER
1عام ڈینگی بخار2خونی ڈینگی بخار
عام ڈینگی بخار:۔
شدید بخار‘ جسم اتے لرزہ طاری‘ جسم وچ شدید درد‘ بھک نہ لگنا‘ اکھاں دے پچھے شدید درد‘ پٹھیاں تے ہڈیاں وچ شدید درد‘ جسم اتے لال دھبیاں دا نمودار ہونا۔
خونی ڈینگی بخار:۔
ایہہ ڈینگی بخار دی خطرناک قسم اے جہدے وچ تھلے دتی علامتاں دے علاوہ پیٹ وچ شدید رد‘ سیاہ پاخانہ‘ 4توں 5گھنٹے پیشاب دا نہ آنا‘ نک یا جسم دے مختلف حصیاں توں خون بہنا تے بلڈ پریشر دے گھٹ ہون فشارلرم ضعیف توں صدمہ دی حالت وچ چلے جانا شامل نیں۔ ایسے مریض نوں فوری ہسپتال وچ داخل کروا دینا چاہیدا اے۔
اہم ہدایتاں/
احتیاطی تدبیراں
٭ ڈینگی دے عام مریض دا درجہ حرارت 101Fڈگری توں ودھ نہ ہون دیو تے ٹھنڈے پانی دی پٹیاں کردے رہو۔ ٭ مریض نوں نارمل خوراک دے علاوہ بوہتی مقدار وچ پانی‘ نمکول‘ جوس‘ سوپ‘ یخنی تے ددھ دیو۔
٭ بخار لئی صرف پیراسیٹا مول دی گولیاں دیو‘ ڈسپرین‘ اسپرین‘ بروفن یا کوئی وی ہوار دوائی نہ دیو۔
٭ ڈینگی دے مریض نوں پپیتہ دے پتیاں دا رس کڈ کے دیو۔
٭خون پتلا کرن والی مصفیات شنگرف‘ سم الفار تے ایس قدم دی دوائیاں دین وچ احتیاط کرنی چاہیدی اے۔
٭ سیب دا رس اک گلاس وچ 1/2لیموں دا رس نچوڑ کے پلائو تے اوہدے نال وی مرض وچ آفاقہ ہووے گا۔ایس خطرناک مرض توں بچائو لئی بہت ضروری اے کہ اسیں سارے رل کے اپنے حصہ دا کم کریے تے اپنے گھر دے آسے پاسے دے ماحول نوں صاف رکھن وچ متعلقہ اداریاں دا ساتھ دئیے۔ جے اسیں سارے رل کے ایس خوفناک عفریب دا مقابلہ کراں گے تے انشاء اللہ ایس خونی عفریب نوں ایس پاک وطن توں ختم کیتا جا سکے گا۔ ایس لئی ایہہ ساڈے ساریاں دا فرض اے کہ ڈینگی دے خاتمہ لئی اپنے محلے‘ دفتر‘ گھر‘ فیکٹری وغیرہ دے کھڑے پانی تے گندگی دا صفایا کر کے ڈینگی دی افزائش نوں روکیے تے ایہنوں ختم کرئیے۔ کیوں جے اپنے ماحول نوں خشک تے صاف رکھنا ہر شہری دا وی مذہبی‘ اخلاقی تے معاشرتی فریضہ اے۔ کسے اک دی لاپرواہی ڈینگی مچھر دی افزائش دا کارن بن کے پورے معاشرے لئی وبال جان بن سکدی اے۔