سہ فریقی کانفرنس تے توقعات

بدامنی نال تجارتی تے معاشی سرگرمیاں متاثر ہوندیاں تے ملکاں دے تعلقات خراب ہُندے نیں

حمیداللہ بھٹی

بہتر تجارتی تے معاشی سرگرمیاں لئی امن ناگزیر اے۔ بدامنی توں تجارتی تے معاشی سرگرمیاں متاثر ہوندیاں تے مملکتاں دے تعلقات کشید ہوندے نیں۔ علاقائی امن و استحکام دی گل ہووے یا ترقی تے خوشحالی‘ ایہہ مقاصد ہمسایہ ملکاں وچ قریبی تعاون نال ای ممکن نیں۔ بداعتمادی تے کشیدگی نال باہمی تعاون‘ ترقی تے خوشحالی دی منزل حاصل نہیں ہو سکدی۔ ایہہ امر نہایت خوش آئند اے کہ پاکستان‘ چین تے افغانستان دے تعلقات وچ بہتری آ رہی اے۔ خطے وچ ترقی تے خوشحالی لئی افغانستان وچ امن ناگزیر اے۔ افغاناں دی بھک تے افلاس دے خاتمے دی منزل وی امن نال ای حاصل کیتی جا سکدی اے۔ باعث اطمینان گل ایہہ اے کہ تناں ملکاں دی قیادت نوں ایہدا احساس اے۔ ایسے حالات وچ جدوں ساری دنیا افغانستان توں کنارہ کش اے۔ پاکستان تے چین نے تعاون ودھان تے افغانستان نوں علاقائی تے عالمی معاملات وچ نال لے کے چلن دی حکمت عملی بنا لیتی اے۔ ہن ایہہ طالبان قیادت دی ذمہ واری اے کہ دونویں ملکاں دے اعتماد نوں ٹھیس پہنچان والے اقدامات توں گریز کرے تے ثابت کرے کہ اوہنوں وی دنیا توں وکھرا رہن دی بجائے عالمگیریت دا حصہ بنن وچ دلچسپی اے۔
پاکستان دی میزبانی وچ چالوں ہفتے سہ فریقی کانفرنس اسلام آباد وچ ہوئی۔
وزیر خارجہ بلاول بھٹو دی دعوت تے چینی وزیر خارجہ چن گانگ تے قائم مقام افغان وزیر خارجہا میر خان متقی کانفرنس وچ شریک ہوئے جہدے توں خطے نوں بڑی توقعات نیں سہ فریقی مذاکرات وچ تناں ملکاں دے وزرائے خارجہ وچ اعتماد تے تعاون دی خواہش نظر آئی تے برادرانہ گرمجوشی دا تاثر قائم ہویا جہدے توں توقع پیدا ہوئی اے کہ مستقبل وچ نہ صرف تناں ملکاں دے باہمی تعلقات ہور بہتر تے مضبوط ہون گے بلکہ خطے وچ تجارتی تے معاشی سرگرمیاں نوں وی فروغ ملے گا مگر تناں ملک ایہہ نہ بھولن کہ امریکہ نے افغانستان توں نکلدے ہوئے جہڑی عجلت دا مظاہرہ کیتا اے اوہدے توں سیاسی تصفیے دی منزل دور ہون دے نال افغانستان مستقل بدامنی دی آماجگاہ بندا جا رہیا اے۔
امریکہ نے جان مگروں ہور نوازش ایہہ کیتی کہ اجے تک اثاثے وی منجمد کر رکھے نیں۔ ایہہ افغان عوام دی مشکلاں ودھان دی دانستہ کوشش اے مگر طالبان دی خوش قسمتی اے کہ پاکستان اوہناں دا عالمی سطح اتے مقدمہ لڑن تے عالمگیریت دا حصہ بنان وچ پیش پیش اے او آئی سی دے وزرائے خارجہ دے اجلاس 23مارچ 2022اسلام آباد وچ وی خاص طور تے برادر ہمسائے افغانستان نوں شریک ہون دا موقع فراہم کیتا تاں جے اپنی پالیسیاں دے حوالے نال طالبان مسلم دنیا نوں اعتماد وچ لے سکن ۔ ہن چین جئی دنیا دی سب توں وڈی معاشی تے دفاعی طاقت دے نال بیٹھن دا موقع فراہم کرنا ایس امر دا غماض اے کہ پاکستان نوں صرف افغاناں دی معاشی مشکلات دا احساس ای نہیں بلکہ اوہ مشکلات دور کرن وچ وی سنجیدہ اے۔ حالیہ سہ فریقی ملاقاتاں وچ وی افغانستان دے 9.5ارب ڈالر دے اکائونٹس تے اثاثیاں نوں غیر منجمد کرن دا مطالبہ کرنا سنجیدہ کوششاں دا ای حصہ اے۔ تناں ملکاں دی گل بات وچ افغان امن و امان تے معاشی صورتحال خاص طور تے زیر بحث رہی تے بہتری لیان لئی مشترکہ کوششاں تے اتفاق نظر آیا لیکن افغان قیادت نوں ایہہ وی چاہیدا اے کہ سرحداں اتے امن قائم کرن لئی ایسے نتیجہ خیز اقدامات کیتے جہدے توں پاکستان دا اعتماد ودھے۔ بدقسمتی نال ایسا نہیں ہو رہیانہ صرف افغانستان دے اندر بدامنی فروغ پا رہی اے بلکہ سرحداں دا امن وی متاثر اے ایس توں طالبان دی کمزوری ظاہر ہوندی اے۔ ایہہ صورتحال بدامنی دے خواہشمند عناصر لئی تے بہتر ہو سکدی اے لیکن علاقائی امن و استحکام ‘ ترقی تے خوشحالی لئی نقصان دہ اے تے ایسے حالات وچ باہمی تجارت ودھانا ممکن نہیں رہندا۔
ساڈے خطے دی حساسیت کسی کولوں لکیا نہیں جہدا ادراک کیتے بغیر اگے ودھنا تے ترقی دی منزل حاصل کرنا اوکھا اے۔ چنگی گل ایہہ اے کہ افغانستان نوں درپیش مسائل دا پاکستان دے نال ہن چین نوں وی احساس اے تے اوہ وی طالبان نوں نال لے کے اگے ودھن وچ سنجیدہ اے۔ پاکستان تے چین وانگوں روس وی افغان قیادت نال تعلقات استوار کرن دا متمنی اے۔ لوڑ ایس امر دی اے کہ طالبان ایسے عناصر دی سرکوبی اولین ترجیح بنائو جو نہ صرف سرحد پار حملیاں وچ ملوث نیں بلکہ پاک افغان قربت دے وی خلاف نیں۔ ایہہ عناصر نہ صرف سرحدی مسائل چکدے رہندے نیں بلکہ پاکستان توں ودھ بھارت نال دوستی لئی بے چین نیں۔ طالبان نوں ذہن نشین ہونا چاہیدا اے کہ ایہو عناصر ای حامد کرزئی تے اشرف غنی دی کٹھ پتلی حکومتاں دا حصہ رہے۔ ایہہ نہیں چاہندے کہ پاک افغان تعلقات وچ بہتری آئے۔ طالبان لئی ضروری اے کہ سرحد پار حملیاں تے پاک افغان تعلقات وچ کشیدگی دے خواہشمند عناصر نال سختی کرن جدوں پاکستان خلوص نال افغان مقدمہ دنیا دے سامنے پیش کرن وچ یکسو اے۔ ایہدے باوجود سرحد پار حملے جاری رہنا پاکستانی کوششاں نوں سبوتاژ کرن دے مترادف اے۔ افغانستان وچ امن وانگوں سرحدی خلاف ورزیاں نوں روکنا وی ضروری اے۔ ایہہ عیاں حقیقت اے کہ اج وی افغانستان متعدد علاقائی ات گرد گروپاں دا ایسا مرکز اے جہدے توں پاکستان دی سلامتی نوں خطرات درپیش نیں۔
افغان وزیر خارجہ ولوں ایسے چیلنجز اتے قابو پان لئی سہ فریقی کانفرنس وچ رل کے کم کرن دی خواہش اک مثبت پیش رفت اے مگر ایہہ خواہش صرف زبانی طور تے ای نہیں عملاً وی نظر آنی چاہیدی اے۔ سرحدی نظام بہتر بنان تے سکیورٹی دے مسائل اتے قابو پانا اے تے دو طرفہ میکانزم نوں باقاعدہ تے بہتر بنان تے باہمی تعاون ودھانا ہووے گا۔
سہ فریقی کانفرنس دی اک ہور خاص گل ایہہ اے کہ تناں ملکاں نے تعلقات وچ بہتری لیان لئی کھلے دل نال گل بات کیتی تے فیر مہمان وزرائے خارجہ نے آرمی چیف جنرل عاصم منیر نال ملاقاتاں وی کیتیاں۔ ملاقاتاں وچ خطے دی سلامتی تے ات گردی نال نمٹن سنے اہم مسائل تے معاملات اتے اک دوجے دا نکتہ نظر جانن لئی تبادلہ خیال کیتا گیا مگر امن مخالف عناصر دی سرکوبی کرنا اے تے تناں ملک ہمہ گیر لائحہ عمل بنا کے مشترکہ کوششاں کرن ۔ایس طرحاں ای تجارتی تے معاشی سرگرمیاں لئی خطے دے حالات نوں آئیڈیل بنایا جا سکدا اے۔
سرحد پار ات گردی دا خاتمہ ہووے گا تے اسمگلنگ دی روک تھام وی ہو سکے گی۔افغانستان اسلامی ملک ہو کے وی پاکستان نال چنگے تے قابل رشک تعلقات نہیں بنا سکیا حالانکہ دونویں ملکاں دی عوام وچ مثالی تعاون اے مگر حکومتی حوالے نال ایہدا فقدان اے۔ پاکتان دے خلوص تے تعلقات بہتر بنان دی کوششوں دا کابل اقرار تے کردا اے لیکن عملی طور تے سنجیدگی دا مظاہرہ نہیں کردا۔ جے انج ہوندا تے حل شدہ سرحدی معاملات درد سر نہ بنائے جاندے تے ات گرداں نوں پناہ دین دے بجائے خاتمہ کرن تے توجہ دتی جاندی۔ بدقسمتی نال ایسا نہیں ہو رہیا بلکہ ہن تے ایسا تاثر بن رہیا اے کہ طالبان نہ صرف ملکی مسائل حل کرن وچ نکامی نال دوچار نیں بلکہ امن و امان قائم کرن دی صلاحیتاں توں وی عاری نیں اوہ جنی چھیتی سرحد پار حملیاں اتے قابو پا لین گے۔ ایہہ اوہناں دی حکومت لئی سودمند ہووے گا۔ پاکستان نوں وی ایس حوالے نال دو طرفہ ملاقاتاں وچ گومگوں دی کیفیت ختم کردیاں تحفظات توں آگاہ کرنا چاہیدا اے۔
پاک چین تعلقات روز بروز فروغ پا رہے نیں۔ پاکستان نوں درپیش اقتصادی مشکلاں دے خاتمے تے کشمیر دے حوالہ نال چین دی حمایت تے کوشش بہت اہم نیں۔
حالیہ سہ فریقی کانفرنس دی اہمیت بہت زیادہ اے کیوں جے علاقائی سلامتی دے نال اقتصادی راہداری دے منصوبیاں وچ افغانستان دی شمولیت‘ تجارتی تے معاشی سرگرمیاں وچ وادھے‘ ات گردی دے خاتمے دے حوالے نال شرکا وچ کامل اتفاق ویکھن وچ آیا مگر سکیورٹی چیلنجاں دا موثر طریقے نال مقابلہ کرنا اے تے افغانستان نوں غیر سنجیدگی ترک کردیاں عالمگیریت دا حصہ بنن تے توجہ مرکوز کرن دے نال ہمسایہ ملکاں دا اعتماد حاصل کرنا ہووے گا۔ پاکستان دا اک چین حمایت دا اعادہ کرنا ثابت کردا اے کہ اوہدا چین ول جھکائو اے لیکن بہتر ایہہ اے کہ پاکستان دوجی عالمی طاقتاں نال تعلقات وچ وگاڑ لیائے بغیر اپنے مفاد دا تحفظ کرے۔