ترقی دے مڈھلے کارن

شکیل امجد صادق

سید سبط حسن اپنی کتاب ’’فکرنوید‘‘ وچ اک تھاں لکھدے نیں: جبری زبان بندی دے نتیجے وی معاشرے دے حق وچ بڑے مارو ثابت ہوندے نیں۔ ملک دی فضا وچ گھٹن دی کیفیت پیدا ہو جاندی اے۔ قوم دا لک دوہرا ہو جاندا اے تے اوہدے سجدے بقول اقبال لمے ہو جاندے نیں۔ خوف ایناں ودھ جاندا اے کہ شاخ گل دا سایہ وی سپ بن کے ڈران لگدا اے لوک اقتدار دی خوشنودی نوں ای حیاتی دا مقصد بنا لیندے نیں تے سوچنا‘ سوال کرنا‘ شک کرنا یاں انکار کرنا (جو علم و معرفت دی پہلی شرط اے) چھڈ دیندے نیں۔ خوف نال بزدلی‘ بزدلی توں تابعداری تے تابعداری توں غلامانہ ذہنیت جنم لیندی اے۔ جرأت تے بے باکی دا نام و نشان باقی نہیں رہندا۔ تلاش و جستجو تے تحقیق و تفتیش دا جذبہ گھٹ ہو جاندا اے۔ تجربے دے بازو شل تے مشاہدے دیاں اکھاں کور ہو جاندیاں نیں۔ ایجاد و تخلیق دے سوتے سُک جاندے نیں تے ہولی ہولی اجہی نسل وجود وچ آندی اے جو ذہنی طو رتے مفلوج تے عملی طور تے اپاہج ہوندی اے۔ اخلاقیات‘ بھلائی‘ انسانیت نال محبت‘ تمیز تے بھائی چارہ ایہ عوام عوامل نیں جہناں نوں ہر مذہب وچ مڈھلی اہمیت حاصل اے۔ دنیا وچ ایس ویلے بتالی سو مذہب نیں۔ جے بین المذاہب وی جائزہ لیا جاوے تے کوئی مذہب وی اجیہا نہیں جہدے وچ ایہناں عوامل نوں مرکزی حیثیت حاصل نہ ہووے۔ ایہو اوہ عوامل نیں جو انسان نوں ٹھیک زندگی گزارن دا راہ تعین کرن وچ مددگار ثابت ہوندے نیں۔
الیگزینڈر فلیمنگ سکاٹ لینڈ دا اک غریب کسان سی تے غریب وی ایناں کہ دو ویلے دی روٹی مشکل نال ملدی سی۔ کھیتاں ول جاندے ہوئے اوہنے چیکاں دی آواز سنی تے چیک وی اینی کربناک جہدا برداشت کرنا وسوں باہر ہو رہیا سی۔ اوہنے آواز دی سمت جا کے ویکھیا کہ اک بچہ دلدل دے اک جوہر وچ ڈب رہیا اے۔ دلدل وچوں تسیں جناں زیادہ نکلن دی کوشش کردے او تسیں اوناں ای زیادہ تیزی نال ڈبدے جاندے او۔ کسان نے اوہنوں تسلی دتی تے پرسکون کیتا۔ کسان نے رُکھ دی اک شاخ توڑ کے بچے نوں کہیا مضبوطی نال پھڑ لے‘ میں تینوں باہر کھچ لینا واں کجھ دیر دی محنت تے بھج نس دے بعد اوہ بچہ دلدل چوں باہر سی۔ کسان نے اوہنوں ککہیا کہ چلو میرے گھر تیرے کپڑے صاف کرا دینا واں تے کھانے لئی وی کجھ دینا واں پر بچے نے کہیا میرے والدین پریشان ہون گے تے بچے نے پریشانی دی حالت وچ دوڑ لا دتی۔ کسان نے اپنی راہ لئی تے اپنے گھر ول ٹر پیا۔ اگلی سویر اک شاندار بگھی کسان دے گھر دے سامنے کھڑی ہوئی۔ اک رعب دار شخصیت بگھی چوں نکلی تے کسان دا شکریہ ادا کرن دے بعد اوہنے کہیا میں تینوں کیہ صلہ دیواں؟ کیوں جے توں میرے بیٹے دی جان بچائی اے۔ غریب کسان نے کہیا؟ شکریہ جناب! پر میری تھاں کوئی وی بندہ ہوندا تے ایہو فعل سرانجام دینا۔ مینوں کسے صلے دی طلب نہیں۔ اوس بندے نے اصرار دی رٹ لا دتی‘ بڑے اصرار دے بعد وی جدوں کسان نے کجھ قبول نہ کیتا تے جاندے جاندے اوس رئیس دی نظر کسان دے بیٹے تے پئی۔ پچھیا کیہ ایہ تیرا بیٹا اے؟ کسان نے محبت نال بیٹے دا سر سہلاندے ہوئے کہیا؟ جی جناب! ایہ میرا بیٹا اے۔ رئیس نے کہیا اک کم کرنے آں۔ میں ایہنوں اپنے نال لندن لے جانا واں۔ ایہنوں پڑھانا واں تے پوری تعلیم تک ایہدی ذمہ داری اٹھانا واں۔ بیٹے دی محبت وچ اوس پیشکش تے اوہ کسان راضی ہو گیا۔ اوہدا بیٹا لندن چلا گیا۔ محنت تے ذمہ داری نال پڑھن لگ پیا۔ اوس بچے نے ڈھیر محنت کیتی تے ایناں پڑھیا کہ اج دنیا اوس بچے نوں الیگزینڈر فلیمنگ دے ناں توں جان دی اے۔جی اوہو الیگزینڈر فلیمنگ جنہے پنسلین دی ایجاد کیتی سی۔ اوہ پنسلین جنہے کروڑاں لوکاں دی زندگی بچائی تے اوہناں نوں جین دا حوصلہ دتا۔ زندگی گزارن دا ڈھنگ دتا۔
ہن دوجے پاسے چلنے آں تے زندگی دا اک رخ ویکھنے آں۔ اوہ رئیس جہدے بیٹے نوں کسان نے دلدل چوں کڈھیا سی۔ اوس رئیس دا اوہو بیٹا جنگ عظیم توں پہلاں اک واری فیر ہسپتال وچ زندگی تے موت دی کشمکش وچ مبتلا سی۔ اوہ جس مرض وچ مبتلا سی اوہدا علاج پنسلین سی۔ دوجی واری اوہدی زندگی اوسے الیگزینڈر فلیمنگ دی پنسلین نال بچائی گئی۔ اوہ رئیس روڈولف چرچل سن تے اوہناں دا بیٹا ونسٹن چرچل سی۔ چرچل اوہ بندہ سی جو جنگ عظیم وچ برطانیہ دا وزیراعظم سی تے ایسے چرچل نے کہیا سی: بھلائی دا کم کرو کیوں جے بھلائی پرت کے تہاڈے کول ای آندی اے۔ بھلائی کرن والیاں لئی قرآن ایہ کہندا اے ایہو اوہ لوک ہون گے جو جنت دے اصل وارث ہون گے۔ ایہو لوک جنت دے حق دار نیں تے اجہے لوکاں لئی اللہ نے اپنی کتاب وچ کھلے لفظاں وچ ایہ بشارت دتی اے۔
باہر دے ملکاں وچ جائیداداں بنان نال‘ سوئس اکائونٹ بھرن نال‘ جزیرے خریدن نال‘ لوکاں دے پیسے کھان نال‘ قومی خزانے لٹن نال ملک ترقی کردے نیں نہ ایجادات ہوندیاں نیں‘ نہ قوماں دی اخلاقیات بہتر ہوندی اے‘ نہ مذہب دی پیروی ہوندی اے تے نہ ای جنت ملدی اے بس ناں دی مسلمانیت رہ جاندی اے تے دین دی روح پرواز کر جاندی اے۔ ایسے طرح اک دن ساڈی جبری زبان بندی تے فکری ناکامی سانوں بہت وڈے حادثے وچ پھسا دیوے گی۔٭