زاہد سرفراز زاہد

نعت گوئی دا تابندہ ستارہ

لکھت:ڈاکٹر اظہار احمد گلزار

محمد زاہد سرفراز دا ادبی نام زاہد سرفراز احد اے۔ تہاڈا شمار عہد حاضر دے نوجوان شاعراں وچ نعت گو دی حیثیت نال ہوندا اے۔ آپ مارچ نوں عبدالمجید دے ہاں حیدرآباد سندھ وچ پیدا ہوئے اوتھے تہاڈے والد واپڈا سندھ وچ ایس ڈی او سن۔ زاہد سرفراز زاہد وی واپڈا فیصل آباد وچ اپنی پیشہ وارانہ خدمات سرانجام دے رہے نیں۔اوہناں نے ایم فل اردو تک تعلیمی مدارج طے کیتے۔کشف نعت دی تسوید و تدوین کردیاں زاہد سرفراز زاہد نے روایتاً ایہدا آغاز حمد باری تعالیٰ نال کیتا اے۔ بحر ہزج مثمن مخدوف وچ لکھی گئی ایس حمد توں زاہد سرفراز دے وژن تے حمدیہ شاعری دے لوازمات اتے اوہناں دی دسترس دا بخوبی اندازہ ہوندا اے۔ زاہد سرفراز زاہد اوہناں خوش بخت شاعراں وچوں نیں جہڑے شاعری نوں مدحت سرکارؐتوں پاکیزگی بخشدے آں تے اوہنوں ذکر رسولؐ دی خشبو وچ وساندے نیں۔ ایہہ جذبہ اوہناں نوں نعت گوئی وچ نجات دا رستہ وکھاندا اے:
جا مدینے سے یہ تحفہ لے آ
ان کی دہلیز کا بوسہ لے آ
مضطرب ہیں تری آنکھیں گرچہ
سامنے عکسِ مدینہ لے آ
٭٭٭٭٭
ایہو جذبہ جدوں عشق دی سرحداں وچ داخل ہو کے دو آتشہ بن جاندا اے تے بے اختیار زبان توں نکلدا اے:
اعلیٰ گفتار میں کردار میں آقا تم ہو
صرف تقلید کے قابل ہوا اسوا تیرا
٭٭٭٭٭
زاہد سرفراز زاہد طویل بحراں تے مشکل زمیناں نوں وی بآسانی کم وچ لیاندے نیں۔ فنی لاوزمات نوں ایہہ خوبی نبھا جاندے نیں تے اپنی قادر الکلامی دے نقوش ذہن اتے ثبت کر جاندے نیں۔ زاہد سرفراز اہد نے ردائف دا استعمال وی کمال ہنرمندی توں کیتا اے۔ عام طور تے جہناں ردائف دا استعمال بڑا اوکھا تے کم مستعمل ہووے۔ اوہناں اتے وی تسیں عمدگی نال نعتاں لکھیاں نیں مثلاً مفرد حروفآ، ٹ، چ، ذ، ڑ، ژ، غ، ق، ، وغیرہ نوں بطور ردیف اوہانں نے بخوبی ورتیا اے جہڑا اوہناں دے پختہ شاعر ہون دی دلیل اے۔ مرکب یا ہائیہ صورت رکھن والے حروف بھ، پھ، تھ، ٹھ، ج، چھ، دھ، ڈھ، رھ، ڑھ، کھ، گھ، لھ، مھ، نھ، تے منفرد حرف نون غنہ (ں) نوں وی اردو زبان دے باقاعدہ حروف تسلیم کیتا جا چکیا اے۔ ایس لئی باقاعدہ دیوان لکھن دے متمنی شاعر دانستہ کوشش کر رہے نیں کہ ایہناں حروف نوں وی بطور ردیف لیایا جاوے۔ کشف نعت دے مطالعہ توں اندازہ ہوندا اے کہ زاہد سرفراز زاہد نعت گوئی نوں اپنی جسارت وچ بے معنی قافیہ پیمائی اتے مشتمل نعتاں نہیں کہندے تے نہ ای اپنے قلم نوں شرعی حدود توں باہر نکلن دی اجازت دیندے نیں۔ اوہناں دا کلام نویں نویں زمیناں وچ عشق و عقیدت رسولؐ توں مزین‘ جذبے دی شدت تے فکر دی لطافت دے نال زبان دی نزاکتاں دے رنگین پھل کھلاندا اے تے عشاق رسول دے دلاں نوں فرحت تسکین تے تازگی بخشدا اے۔ ایہو عشق اوہناں دی شاعری دا محور اے۔ زاہد سرفراز زاہد دی تصنیفاں وچ کشف نعت دے علاوہ پنجابی شعری مجموعہ بھکھ دا اکھ‘ نعت آقا دی (پنجابی شاعری مرتب) تے محمد اکرام احسان دی نثری خدمات( مقالہ ایم فل) شائع ہو چکیاں نیں۔
کشف نعت وچ زاہد سرفراز زاہد نے ہر اک حرف تہجی نوں نعت آشنا کیتا اے۔ اوہناں نے نعت کہن دے کئی طریقے تے انداز وضع کیتے نیں تے نعتیہ دیوان لکھن دے سارے مقصد حاصل کیتے نیں۔ نویں نویں رنگ توں نعت کہن دا ارمان تے صرف نعتیہ دیوان وچ ای پورا ہوندا اے۔ شاعر ایسی ایسی ردائف و قوافی وچ نعت کہندا اے جو دوجے شعرا کرام نے نہیں لکھی ہوندیاں۔ نویں نویں بحور‘ نویں نویں زمیناں دی تلاش وی نعتیہ دیوان وچ ممکن اے۔ قوافی تے ردائف بلن توں مضمون خود بخود بدلدے نیں تے نویں نویں تخیلات شآعر نوں عطا ہوندے نیں۔ زاہد نے ایسی ایسی ردائف وی استعمال کیتیاں نیں جو ایس توں پہلے نعت وچ استعمال نہیں ہوئی ایسے ایسے قافیے وی اوہناں دے قلم دے ذریعے نعت آشنا ہوئے نیں جو ایس توں پہلے تشنہ تعبیر سن۔
زاہد سرفراز اہد نے حیرت انگیز انداز وچ بڑی دیانت تے متانت توں سنگلاخ زمیناں نوں زرخیز بنا لیتا اے۔ اوہناں نے سارے چون (حروف تہجی نوں نعت توں سیراب و سرشار کر کے یقینا تخلیق نعت دی دنیا وچ اک ایسا کارنامہ سرانجام دتا اے جہنوں مدتاں یاد رکھیا جاوے گا تے ایس نعتیہ دیوان نوںبطور حوالہ پیش کیتا جا ندا رہوے گا۔زاہد سرفراز زاہد دی نعت گوئی دے حوالہ نال صوفیہ بیدار لکھدیاں نیں۔
نعت گوئی اپنی موضوعاتی تکریم دے اعتبار نال ہر زبان و ادب دی جملہ اصناف وچ سب توں ودھ محبوب و محترم مقام رکھدی اے۔ایہہ واحد صنف سخن اے جہدا عرصہ مستعمل ابتدائے آفرینش توں شروع ہو چکیا اے تے ایہہ یوم النشور دے آخری لمحہ یا ایس توں وی بہت مگروں تک رہوے گا۔ انشااللہ!
چونکہ نعت گوئی دا تعلق کائنات دی محور خلقت حسنہؐ توں اے ایس لئی ایہہ صنف سخن دوجے اصناف دے مقابلہ وچ انتہائی حزم تے احتیاط دی متقاضی صنف اے ایس لئی ایہدے وچ اوہناں موضوعات‘ جذبات تے خیالات دا اظہار کیاتا جا سکدا اے جو شریعت دے تقاضیاں دے مطابق ہون۔ ایہہ گل اظہر من الشمس اے کہ سچی نعت اوہو ہوندی اے جو خالق و مخلوق یا عبدو معبود دے مراتب دے لحاظ تے احتیاط نال مبالغہ اتے مبنی خیال آرائی توں مبرا ہووے تے اپنے ابلاغ نوں مکمل کردی ہووے۔ ادب تے نعتیہ ادب دے ارباب نقد و انتقاد دا ایس گل اتے اتفاق اے کہ نعت گوئی دا رستہ بال توں ودھ بریک تے تلوار دی دھار توں ودھ تیز اے کیوں جے نعت گوئی وچ جے بال برابر زیادتی ہووے تے شرک تے بال برابر کمی ہووے تے توہین رسالتؐ دا احتمال در آندا اے تے ایس مدح دے قدح وچ بدلن دا امکان ودھ جاندا اے۔
فیصل آباد دی بطور شہر نعت دھوم وطن عزیز دی سرحداں توں نکل کے چہار دانگ عالم وچ مچی ہوئی اے۔ نعت گوئی دے جہنے مجموعہ جات ایس شہر توں شائع ہو چکے نیں ایہدی نظیر ملنا اوکھا اے۔ ایہہ گل میرے علم وچ اے کہ امسال نعت گو شاعراں نے نعتیہ مجموعہ جات شائع کرن دے بجائے نعتیہ دواوین ولوں اپنی توبہ مبذول کر لیتی تے تے غالباً اک دو دواوین منظر عام اتے وی آ چکے نیں لیکن ایس ویلے میرے ہتھ وچ جو نعتیہ دیوان اے الفاظ دی بندشاں وچ ایہدا سرنامہ کشف نعت ای جو ایہدے خالق شاعر زاہد سرفراز زاہد دی پہیل کاوش حسنہ تے سعید اے تے ایہہ چند سطور ایسے نعتیہ دیوان یعنی کشف نعت لئی بطور تقریظ سپرد قرطاس کیتی جا رہیاں نیں۔
زاہد سرفراز زاہد نے کشف نعت نوں دو حصیاں وچ تقسیم کیتا اے۔ پہلے حصہ وچ اردو زبان دے سارے چون (54) حروف ا ، آ ، ب ، پ ، ت ، ٹ ، ث ، ج ، چ ، ح ، خ ، د ، ڈ ، ذ ، ر ، ڑ ، ز ، ژ ، س ، ش ، ص ، ض ، ط ، ظ ، ع ، غ ، ف ، ق ، ک ، گ ، ل ، م ، ن ،ں ، و ، ہ ، ، ی ، ے ، بھ ، پھ ، تھ ، ٹھ ، جھ ، چھ ، دھ ، ڈھ ، رھ ، ڑھ ، کھ ، گھ ، لھ ، مھ ، نھ(دی ترتیب برقرار رکھدے ہوئے اوہناں نوں بطور ردائف استعمال کیتا اے جد کہ دوجے حصہ وچ ایسی ردیفاں استعمال کیتیاں نیں جو عربی اردو حرف دی آوازاں‘ دو زیر‘ الٹا سدھا پیش‘ کھڑا الف زبر‘ کھڑا الف زیر ، پیش ، جزم ، زبر ، زیر ، الٹا پیش ، مدآ (۔ ، ۔ ، ۔ ، ۔ ، ۔ ، ۔ ، ۔ ، ۔ ، ۔ِ ، ۔ ، ۔(دی ادائیگی کرن والے لفظاں دا ابلاغ کردی سنائی دیندیاں نیں۔ جتھوں تک میرے علمو فہم دا تعلق اے منظوم اردوادب تے منظوم نعتیہ اردو ادب وچ ایہہ اپنی نوعیت دا پہلا تے اجے تک طباعت دے مرحلے طے کرن والا واحد دیوان اے۔
زابد سرفراز زاہد دا مذکورہ اردو نعتیہ دیوان کشف نعت حمد باری تعالیٰ ‘ مدحت سرکار دو عالمؐ‘ دعائیہ نعت تے سلام اتے مشتمل اے۔زاہد سرفراز زاہد دے حمدیہ‘ نعتیہ تے نعتیہ سلام و مناجات اتے مشتمل بلیغ اشعار وچ پوشیدہ انوکھی لفظیات تے طرز اظہار دی پختگی تے نغمگی دی صدا پنہاں اے جو قاری دی سماعتاں نال ٹکراندے ہوئے بہترین لفظیات دی سادگی تے صفائی دے نال نال تہاڈے شعری و فنی خدوخال دے اجمالی ادراک دے حصول وچ معاون بندی اے۔
کشف نعت ایسا دیوان اے جہدا ہر شعر گہرائی تے گیرائی‘ صداقت تے سچائی نال خلوص و للہیت دے نال انسلاک نوں مہمیز کردا اے تے اپنے اندر لکے شعری تے فنی محاسن دا آئینہ دار اے تے سچ تے ایہہ اے کہ مکمل دیوان دا جائزہ تفصیل دا متقاضی اے۔ مختصر طور تے جے انج کہواں کہکشف نعت دے شعراں وچ حلاوت تے نظافت‘ پاکیزگی تے طہارت‘ادب تے احترام‘ سچائی تے صداقت‘ تعظیم تے توقیر‘ وارفگی تے شیفتگی‘ شگفتگی تے شادابی‘ عشق دی چمک‘ محبت دی دمک‘ خلوص دی مہک اے تے بے جا نہ ہووے گا۔ ایہدے شعراں وچ جتھے حضورؐ دے وسیلہ توں زندگی نوں کیف میسر آن دے شواہد ملدے نیں اوتھے شاعری وچ بندگی دے پیکر‘ استعارہ دی کہکشاں‘ انواع ضائع دے روشن نجوم‘ بدائع دے درخشاں مہر و ماہ‘ روزمرہ تے محاورات دے ادیبانہ استعمال دے گوہر پارے وی اپنی موجودگی دا بھرواں احساس دوان لئی ہر ویلے موجود نیں۔ زاہد سرفراز زاہد دی اعلیٰ تے بلیغ لفظیات پڑھ کے دلوں بے ساختہ دعا نکلدی ای کہ اللہ کرے زور قلم اور زیادہ۔ اوہناں دی نعتیہ شاعری اوہناں دے پختہ عقیدہ رسالتؐ دے اظہار دا اک نادر ثبوت اے۔ لیکن عقیدت دی سرشاری تے سرمستی اوہناں دے حزم و احتیاط دے دامن نوں کدھرے وی ڈھیلا نہیں کردی۔ اوہناں دے ایس مکمل دیوان کشف نعت وچ مبالغہ تے افراط و تفریظ دی نشاندہی ناممکن نہیں تے مشکل ضرور اے۔
چونکہ زاہد سرفراز زاہد فقیہ عصر حضرت مولانا الیاس عطار قادری رضوی ضیائی مدظلہ العالیٰ دے عقیدت منداں وچ شامل نیں ایس لئی کشف نعت وچ اوہناں دی نعتاں لفظیات‘ موضوعات تے خیالات وچ فرقہ واریت تے مسلکی غلو دی جھلک وکھائی دین دے بجائے اچھوتے موضوعات تے لفظیات ‘ جذبات فکرو فقر‘ تخیل تے تخیل دی جدت تے نادرہ کاری‘ حسن مضمون آفرینی‘ ندرت بیان‘ شوکت ادائیگی کلام‘ معانی دا انتخاب‘ سادگی تے سلاست و روانی‘ شاعرانہ حسن و رعنائی‘ دلبستگی‘ شیفتگی‘ نغمگی و موسیقیت دا ساغر‘ پاکیزہ مالیاتی رنگ و آہنگ‘ کیف و سرمستی‘ سوزوگداز‘ محبت تے عشق رسولؐ دا جذبہ خیر تے آپؐ دی تعظیم و ادب دی روشن قمقماں نظر آندیاں نیں جو اوہناں دے محتاط اہل علم‘ سچے عاشق رسول ہون دی دلیل نیں۔
زاہد سرفراز زاہد دی نعت گوئی دے محاسن دی مثالاں ایس مکمل دیوان نعت کشف نعت صفحیاں اتے جابجا موجود نیں جو اوہناں دی فصاحت تے بلاغت تے زبان و بیان توں گہری واقفیت دا بین ثبوت نیں۔ برقول محال جے کدھرے فنی سقم موجود وی اے تے وی ایس تناظر وچ کہ اوہناں دا ایہہ پہلا دیوان اے جو اردو ادب تے نعتیہ اردو ادب دے کینوس لئی اک گنج ہائے گراں مایہ دا درجہ رکھدا اے۔ مینوں قاری توں ایس مکمل نعتیہ دیوان کشف نعت دے مفصل مطالعہ دی امید واثق اے۔
دعا اے کہ اللہ تعالیٰ‘ حضور شافع یوم النشورؐ دے تصدق تے وسیلہ توں زاہد سرفراز زاہد دے ایس مکمل نعتیہ دیوان کشف نعت نوں اپنی بارگہ صد ناز وچ شرف قبولیت عطا فرماوے تے اوہناں نوں اوہدی جزائے خیر عطا فرماندے ہوئے حاسداں تے شیرراں دے حسد تے شر توں محفوظ رکھے۔ آمین۔