اسلام وچ تحفے دین دی فضیلت

معاشرتی زندگی وچ پیار و محبت تے آپس وچ تعلق و محبت دے ودھان وچ آپسی ہدایا ، تحفے تے گفٹ وغیرہ دے تبادلے نوں بڑی اہمیت حاصل اے

مفتی محمد وقاص رفیع

معاشرتی زندگی وچ پیار و محبت تے آپس وچ تعلق و محبت دے ودھان وچ آپسی ہدایا ، تحفے تے گفٹ وغیرہ دے تبادلے نوں بڑی اہمیت حاصل اے۔ دوست احباب‘ عزیز و اقارب‘ رشتہ داراں‘ محلے داراں تے استاد شاگرد نال خلوص و محبت دا اظہار کرن تے محبت نوں ہور ودھ ودھان لئی تحفے تے ہدایا وغیرہ دا تبادلہ باہمی دلاں دے جوڑن دا حیرت انگیز جادوئی نسخہ اے۔ چنانچہ رسول اللہؐ دا ارشاد اے۔ اک دوجے نوں تحفے دیا کرو (تاں جے) باہمی محبت قائم ہو سکے۔ (موطا امام مالک:1264)
اک دوجی حدیث وچ آندا اے‘ حضرت عائشہؓ کولوں روایت اے کہ رسول اللہؐ نے ارشاد فرمایا: آپس وچ اک دوجے نوں ہدیے تحفے دتا کرو کیوں جے ہدیا تحفہ دلاں توں کینہ کڈ دیندا اے (معجم ابن المقری:460) ایسے طرح حضرت ابو ہریرہؓ کولوں روایت اے کہ رسول اللہؐ نے ارشاد فرمایا: آپس وچ ہدیے تحفے دتا کرو‘ کیوں جے ہدیہ سینیاں دی کدورت تے رنجش نوں دور کردا اے تے اک پڑوسن دوجی پڑوسن دے ہدیہ نوں حقیر نہ سمجھے اگرچہ اوہ بکری دے کھر ای (دا ہدیہ) کیوں نہ ہووے (جامع ترمذی:2130)
چنانچہ حضرت انس بن مالکؓکولوں روایت اے کہ رسول اللہؐ نے ارشاد فرمایا: جے مینوں بکرے دے اک پائے دا ہدیہ دتا جاوے تے میں ایہنوں قبول کر لواں گا تے جے مینوں دعوت دتی جاوے تے میں ایہدے اتے حاضر ہوواں گا (جامع ترمذی:1338)
حضرت عائشہؓ کولوں روایت اے کہ آنحضرتؐ ہدیہ قبول کر لیندے سن تے ایہدا بدلہ کردے (سنن ابی دائود:3536‘ صحیح بخاری:2414)
حضرت عائشہؓ کولوں روایت اے کہ میں عرض کیتا یارسول اللہؐ میرے دو پڑوسی نیں۔ میں کہنوں (پہلے) حصہ بھیجاں؟ آپؐ نے فرمایا: جہدا بوہا تیرے کول ہووے (صحیح بخاری:2423)
حضرت ابو ہریرہؓ بیان کردے نیں کہ رسول کریمؐ نے فرمایا: جہنوں خشبو پیش کیتی جاوے تے اوہ واپس نہ کرے قبول کرے کیوں جے اوہ چنگی مہک (خشبو)والی تے خفیف وزن والی اے (سنن ابی دائو:4172)
حضرت جابر بن عبداللہؓ بیان کردے نیںکہ رسول اللہؐ نے فرمایا: جہڑے بندے نوں کوئی چیز‘ ہدیہ‘ تحفہ وغیرہ دتاجاوے تے جے اوہدے کول کجھ ہووے تے بدلے وچ دیوے۔ جے ایہدے کول کجھ نہ ہووے تے فیر ایہدی تعریف کرے جہنے ایہدی تعریف کیتی اوہنے اوہدا شکریہ ادا کیتا تے جہنے اوہنوں (ہدیہ وغیرہ) چھپایا تے اوہنے ایس ہدیہ وغیرہ (دا انکار کیتا) سنن ابی دائود:4813
حضرت جابرؓ کولوں روایت اے کہ نبی کریمؐ نے ارشاد فرمایا: جہنوں کوئی ہدیہ ملے اوہ ایہدا تذکرہ کرے تے اوہنے شکر ادا کیتا تے جہڑا اوہنوں لکائے تے اوہنے ایہدا انکار کیتا (سنن ابی دائود:4814)
حضرت ابن عباسؓ نبی اکرمؐ کولوں روایت کردے نیں کہ آپؐ نے ارشاد فرمایا کسے شخص لئی جائز نہیں کہ اوہ کسے نوں تحفہ دیوے یا کوئی چیز ہبہ کر دیوے تے فیر اوہدے کولوں واپس لے لوے۔ بجز والد دے جہڑے اپنے پتر نوں دیندا اے( اوہ واپس لے سکدا اے) (سنن ابی دائود 3539)
حضرت علیؓ کولوں روایت اے کہ نبی کریمؐ دے کول کسریٰ نے ہدیہ گھلیا تے آپؐ نے قبول فرمایا تے بادشاہ آپؐ نوں ہدیہ بھیجدے سن تے آپؐ قبول فرماندے سن (جامع ترمذی1576)
حضرت جابرؓ کولوں روایت اے کہ نبی کریمؐ نے ارشاد فرمایا: جہڑے بندے نوں عطیہ دتا گیا تے اوہ جے مالدار اے تے ایہدا بدلہ دیوے تے جے مالدار نہیں تے ایہدے لئی دعا کرے‘ ایس لئی کہ جہڑے بندے نے دعا کیتی اوس بندے نے شکریہ ادا کیتا تے جہنے دعا نہیں کیتی اوہنے ناشکری کیتی تے جہنے ایسی چیز نوں ظاہر کیتا جو اوہنوں نہیں دتی گئی اے تے اوہ اوس بندے وانگوں اے جہنے جھوٹ تے دو کپڑے پا لیتے ہون (جامع ترمذی2034)
حضرت اسامہ بن زیدؓ کولوں روایت اے کہ رسول کریمؐ نے ارشاد فرمایا:جہدے نال احسان کیتا جاوے اوہ احسان کرن والے نوں آکھے جزاک اللہ خیر (یعنی تہانوں اللہ تعالیٰ بہترین بدلہ عطا فرماوے) تے اوہنے شکریہ ادا کردتا (جامع ترمذی:2035)
حضرت انسؓ کولوں روایت اے کہ رسول کریمؐ جدوں مدینہ منورہ تشریف لیائے تے مہاجرین نے عرض کیتا: اے اللہ دے رسولؐ اسیں کسے قوم نوں ایس قوم توں ودھ باوجود گھٹ مال ہون دے خرچ کرن والی تے بوہتی ہمدردی کرن والی نہیں ویکھیا‘ جہدے وچ اسیں رہنے آں۔ اوہناں نے ساڈے اخراجات دی ذمہ داری لئی تے سانوں منافع وچ شریک کیتا۔ سانوں خطرہ اے کہ کدھرے سارے اجرو ثواب ایہہ لوک ای نہ سمیٹ کے لے جان۔آپؓ نے فرمایا:نہیں تسیں ایہناں لئی دعاواں کردے رہو تے اوہناں دا شکریہ ادا کردے رہو (جامع ترمذی2487)
حضرت ابن عمرؓ کولوں روایت اے کہ رسول اللہؐ نے ارشاد فرمایا: تحفہ وچ تن چیزاں واپس نہیں کیتی جان (تکیہ‘ خشبو تے ددھ) جامع ترمذی2790
ساڈے معاشرے وچ ایہہ گل عام اے کہ شادی خوشی وغیرہ دے موقعے تے دوجیاں نوں بہت سارے تحفے دتے جاندے نیں فیر جے معاملات کسی وجہ نال وگڑ جاندے نیں تے اوہ تحفے واپس کرن دا آکھیا جاندا اے۔ معاشرتی طور تے انج کرنا اخلاق و تہذیب دے خلاف اے۔ ایسے وجہ نال ایہنوں برا خیال کیتا جاندا اے۔
ایسے طرح ساڈے معاشرے وچ ایہہ گل وی مشہور اے کہ کسی دا دتا ہویا تحفہ اگے کسی ہور نوں نہیں دے سکدے حالانکہ شریعت وچ ایسی کوئی ممانعت نہیں اے۔ چنانچہ حضرت علیؓ کولوں روایت اے کہ رسول اللہؐ نوں اک حلہ (چادراں دا جوڑا) ہدیے دے طور تے پیش کیتا گیا جہدا تانا بانا ریشم نال بنیا ہویا سی۔ حضور اقدسؐ نے اوہ حلہ میرے کول بھیج دتا۔ میں حاضر خدمت ہو کے عرض کیتا: اے اللہ دے رسولؐ میں ایہنوں کیہ کراں؟ کیہ میں ایہنوں پا سکنا واں؟ تے آپ نے فرمایا: نہیں ایہدے توں فاطمہ نوں اوڑھنیاں بنا کے دے دیو (سنن ابن ماجہ 3596)
بسا اوقات تحفہ دین لئی کوئی چیز موجود ہوندی اے لیکن خیال آندا اے ایہہ تے حقیر چیز اے‘ ایہنوں دین د ا کیہ فیدہ؟ ایہہ خیال غلط اے‘ ایسے طرح جہدے کول چھوٹا جیا تحفہ بھیجیا جاوے اوہ خوش دلی نال قبول کرے کیوں جے تحفے دے تبادلے توں خوشگوار ماحول پیدا ہوندا اے۔ ہدیہ دینے ویلے اپنی حیثیت نوں سامنے رکھو تے ایہہ نہ سوچو کہ تسیں جہنوں ہدیہ دیو قیمتی ہدیہ دیو‘ جو کجھ میسر ہووے دے دیو‘ ہدیہ دے قیمتی ہون نہ ہون دا انحصار آپ دے اخلاص تے جذبات اتے اے۔ ایہو خلوص تے جذبات دلاں نوں جوڑدے نیں‘ ہدیہ دی قیمت نہیں جوڑدی۔ ایسے طرح دوست دے ہدیہ نوں وی حقیر نہ سمجھو۔ اوہدے اخلاص اتے نظر رکھو۔ اج دے حالات وچ کتاب وی بہترین تحفہ اے۔
حاجی امداد اللہ صاحب مہاجر مکیؒ فرماندے نیں کہ اک بزرگ اپنے شیخ دی خدمت وچ حاضر ہوئے۔ ہدیہ لیان لئی کول کجھ سی نہیں‘ رستے وچ خشک لکڑیاں دا اک گٹھا بنھیا تے لیا کے بطور ہدیہ پیش کر دتا۔ ایہناں بزرگ نے اوہدی اینی قدر کیتی کہ ایہناں لکڑیاں نوں احتیاط دے نال رکھیا تے وصیت کیتی کہ میرے مرن مگروں غسل لئی جہڑا پانی گرم کیتا جاوے اوہ اوہدے توں کیتا جاوے۔ (حضرت تھانوی دے پسندیدہ واقعات‘ ص)
تحفہ اک ایسا عطیہ اے جہڑا دوجے دا دل خوش کرن تے اوہدے نال اپنا تعلق خاطر ظاہر کرن لئی دتا جاندا اے تاں جے ایہدے ذریعے رضائے الٰہی نوں حاصل کیتا جا سکے۔ ایہہ عطیہ جے اپنے کسے چھوٹے نوں دتا جاوے تے ایہدے نال شفقت و محبت دا اظہار اے۔ جے کسے وڈے نوں دتا جاوے تے اوہدے نال عقیدت و احترام دا اظہار اے۔ جے کسے دوست نوں دتا جاوے تے اوہدے نال محبت دے وسیع کرن دا اظہار اے۔ جے کسے ایسے شخص نوں دتا جاوے جہدی حالت کمزور اے تے ایہہ اوہدی اشک شوئی تے ہمدردی دا اظہار اے۔
اک دوجے نوں تحفے دینا انسانی تہذیب دا حصہ اے لیکن تحفہ دین دے وی کجھ اصول نیں۔ پہلا اصول ایہہ کہ تحفہ ایس لئی دتا جاندا اے کہ انسان وچ محبت ودھے لیکن بہت سارے موقعیاں اتے اسیں رسم دنیا نوں نبھان لئی تحفے دینے آں تاں جے ساڈی عزت اتے کوئی حرف نہ آوے۔ لین دین تے رسم دنیا دے پیش نظر تحفہ دینا سراسر تحفے دی توہین اے۔ تحفے اخلاص دی بنیاد اتے دتے جاندے نیں تاں جے دو انساناں وچ محبت ودھے نہ کہ انسان دی انا نوں تقویت دین لئی۔ اک شخص جہڑا اخلاص تے محبت دی بنیاد اتے تحفہ دینا جاندا اے۔ جے ایہنوں جواب وچ تحفہ نہ وی ملے تے ایہدے اخلاص تے محبت وچ کوئی کمی نہیں آ سکدی۔ لہٰذا ایس گل نوں یقینی بنایا جاوے کہ تحفہ صرف تے صرف محبت تے اخلاص دے جذبے نال ای دتا جاوے۔
اک مسلمان دا ہر دن میلاد مناندے ای لنگھدا اے۔ قرآن شریف وچ اللہ پاک ارشاد فرماندا اے کہ اے محبوب اسیں آپ دا ذکر بلند کردتا۔ نعت رسولؐ وچ شاعر وی نبی پاکؐ دی عظمتاں ای بیان کردے نیں۔ اصل گل آپ دے اسوہ حسنہ اتے عمل کیتے جان دی اے۔ نبی پاکؐ دی تعلیمات نوں سمجھ کے اوہناں اتے عمل کیتے جان نال ای بہتر معاشرا تشکیل پا سکدا اے۔ اک مسلمان جدوں قرآن دی تلاوت کردا اے تے اوہ واری واری نبی پاکؐ دے بارے اللہ دے فرمودات پڑھدا اے۔ قرآن وچ اللہ پاک نے جابجا اپنے پیارے حبیب دی شان وچ آیتاں اتاریاں نیں۔ مسلمان نماز پڑھدا اے تے اوہدے وچ وی نبیؐ اتے سلام بھیجدا اے۔ نبی پاکؐ نے اخوت دا سبق دتا سی تے ایہہ وی فرمایا سی کہ میں چنگے اخلاق دی تکمیل کیلئے گھلیا گیا واں۔ صلہ رحمی دا حکم دتا سی۔ نبی پاکؐ دی تعلیمات اتے جے غور کیتا جاوے تے رحمت عالم نے مسلم معاشرے دی بنیاد محبت‘ رواداری‘ احسان‘ تحمل تے صلہ رحمی اتے استوار کیتی اے۔ اک دُوجے دا دکھ درد ونڈن والا ای مسلمان کہلاندا اے۔ رحم دلی حسن سلوک آپس وچ ایثار و قربانی ‘ دوجیاں دے حقوق اپنے فرائض ایہہ سبق اسلام دا ای اے جہڑا اسیں بھل گئے آں۔ اسلام تے کھڑی فصلاں دی وی حفاظت دا حکم دیندا اے۔ جانوراں دے حقوق وی سب توں پہلاں اسلام نے ای بیان کیتے سن۔ اج حالت ایہہ ہے کہ ساری دنیا ساڈے خلاف اے تے اسیں مسلمان ساریاں نوں اپنا دشمن سمجھنے آں۔ کیہ انج نہیں ہو سکدا کہ کجھ دیر لئی اسیں ساری دنیا نوں دشمن سمجھنا چھڈ دئیے تے اپنے اعمال اتے نظر پائیے۔ اپنا محاسبہ خود کرئیے۔ نبی پاکؐ دی زندگی دا مطالعہ کرئیے تے سانوں سمجھ آ جاندی اے کہ حالات نوں سمجھ کے کیتے گئے فیصلے ای دیرپا کامیابی دا کارن بندے نیں۔ آپؐ نے کہڑے انداز وچ اسلام دا پیغام پہنچایا۔ اج اک خدا اک قرآن اک نبیؐ نوں منن والے مسلمان مختلف عقائد وچ بٹ کے آپس وچ ای دست وگریباں نیں۔ کاش جہڑے نبی دا کلمہ پڑھنے آں او س نبیؐ دے نام اتے سارے اک ہو جائیے۔ اصل نقطہ ایہہ اے کہ اج دا مسلمان نماز‘ روزہ دے باوجود نبی پاکؐ دے اسوہ حسنہ توں بہت دور اے۔ جہڑا پیغام آپؐ نے دتا سی اج دے مسلمان دی عملی زندگی وچ اوہدا کوئی نمونہ نہیں ملدا اے۔ ساڈے مبلغین اپنے مسلک دے حق وچ دلیلاں تلاشدے رہندے نیں۔ ہر اوہ مبلغ جو جمعہ دے دن مسجد وچ منبر رسول اتے بیان کر رہیا ہوندا اے اوہدی گل نوں نہ صرف دھیان نال سنیا جاندا اے بلکہ ایہدے اتے عمل دی کوشش کیتی جاندی اے لیکن حاضرین مسجد امام صاحب نوں یا مبلغ نوں اوہناں دی آکھی گل بارے کوئی سوال نہیں کر سکدے ۔ کیہ ایسا نہیں ہو سکدا کہ جدوں کوئی منبر رسولؐ اتے قرآن و سنت دے حوالیاں نال کوئی گل بیان کر رہیا ہووے تے اوہ اپنی گل مکمل کرن مگروں سامنے سر جھکائے نمازیاں نوں پچھے کسے دے ذہن وچ کوئی سوال اے تے پچھ سکدا اے۔اج دے دور وچ ایسا ہونا مشکل بلکہ ناممکن اے کیوں جے ساڈے علما مجلس وچ کسے نوں سوال دی اجازت نہیں دیندے ۔ اک ہور ستم ایہہ وی کہ وڈے نامور مقررین جہناں نوں سنن لئی لوک دورو نزدیک نسے آندے نیں۔ اوہناں دے کول عام بندے نال گل بات دا ویلا نہیں ہوند اوہ مخصوص ویلے وچ مسجد تشریف لیاندے نیں۔ اپنی گل کردے نیں تے پروٹوکول دے نال محفل توں نکل جاندے نیں۔ اج سانوں اپنی زندگیاں وچ نبی پاکؐ دی تعلیمات نوں عملی شکل وچ اختیار کرنا اے لیکن اسیں اوہو گل درست مند آں جہنوں ساڈے مسلک دے علما کرام بیان کرن۔ اسیں بچپن وچ سنیا سی کہ جہڑی محفل وچ حبیب خدا دا ذکر ہووے اوتھے رب دی خاص رحمتاں اُترتدیاں نیں۔ علما کولوں سنیااے کہ بارگاہ مصطفی ایسی جگہ اے جتھے بے دھیانی وچ کیتی جان والی بے ادبی نال وی سارے نیک عمل ضبط ہو سکدے نیں تے اک مسلمان نوں محفل نعت وچ ہتھ چکن اتے اُچی آواز وچ نعت خواں دا ساتھ دین دے بجائے سر جھکاندے ہوئے رب کولوں آخرت وچ کامیابی لئی دعا کرنی چاہیدی اے لیکن ساڈے نعت خواں حضرات جدوں کوئی شعر بیان کردے تے داد طلب نظراں نال حاضرین ول ویکھدے۔ کسے شاعر دی لکھی نعت وچ کجھ شعر اپنے وی شامل کر لیندے نیں تے لوکاں نوں کدی ہتھ اتے کرن دی تلقین کردے نیں تے کدی زور نال تے زورنال نال شعر دہران دا کہندے نیں۔ آئو ایناں مبارک دناں وچ حضرت محمدؐ نال محبت دے پیش نظر آپؐ دے دسے رستے اتے چلن دی عملی کوشش دا عہد کرئیے۔ دھڑیاں توں نکل کے امت بنن ول سفر شروع کریے۔اک مسلمان دا ہر دن میلاد مناندے ای لنگھدا اے۔ قرآن شریف وچ اللہ پاک ارشاد فرماندا اے کہ اے محبوب اسیں آپ دا ذکر بلند کردتا۔ نعت رسولؐ وچ شاعر وی نبی پاکؐ دی عظمتاں ای بیان کردے نیں۔ اصل گل آپ دے اسوہ حسنہ اتے عمل کیتے جان دی اے۔ نبی پاکؐ دی تعلیمات نوں سمجھ کے اوہناں اتے عمل کیتے جان نال ای بہتر معاشرا تشکیل پا سکدا اے۔ اک مسلمان جدوں قرآن دی تلاوت کردا اے تے اوہ واری واری نبی پاکؐ دے بارے اللہ دے فرمودات پڑھدا اے۔ قرآن وچ اللہ پاک نے جابجا اپنے پیارے حبیب دی شان وچ آیتاں اتاریاں نیں۔ مسلمان نماز پڑھدا اے تے اوہدے وچ وی نبیؐ اتے سلام بھیجدا اے۔ نبی پاکؐ نے اخوت دا سبق دتا سی تے ایہہ وی فرمایا سی کہ میں چنگے اخلاق دی تکمیل کیلئے گھلیا گیا واں۔ صلہ رحمی دا حکم دتا سی۔ نبی پاکؐ دی تعلیمات اتے جے غور کیتا جاوے تے رحمت عالم نے مسلم معاشرے دی بنیاد محبت‘ رواداری‘ احسان‘ تحمل تے صلہ رحمی اتے استوار کیتی اے۔ اک دُوجے دا دکھ درد ونڈن والا ای مسلمان کہلاندا اے۔ رحم دلی حسن سلوک آپس وچ ایثار و قربانی ‘ دوجیاں دے حقوق اپنے فرائض ایہہ سبق اسلام دا ای اے جہڑا اسیں بھل گئے آں۔ اسلام تے کھڑی فصلاں دی وی حفاظت دا حکم دیندا اے۔ جانوراں دے حقوق وی سب توں پہلاں اسلام نے ای بیان کیتے سن۔ اج حالت ایہہ ہے کہ ساری دنیا ساڈے خلاف اے تے اسیں مسلمان ساریاں نوں اپنا دشمن سمجھنے آں۔ کیہ انج نہیں ہو سکدا کہ کجھ دیر لئی اسیں ساری دنیا نوں دشمن سمجھنا چھڈ دئیے تے اپنے اعمال اتے نظر پائیے۔ اپنا محاسبہ خود کرئیے۔ نبی پاکؐ دی زندگی دا مطالعہ کرئیے تے سانوں سمجھ آ جاندی اے کہ حالات نوں سمجھ کے کیتے گئے فیصلے ای دیرپا کامیابی دا کارن بندے نیں۔ آپؐ نے کہڑے انداز وچ اسلام دا پیغام پہنچایا۔ اج اک خدا اک قرآن اک نبیؐ نوں منن والے مسلمان مختلف عقائد وچ بٹ کے آپس وچ ای دست وگریباں نیں۔ کاش جہڑے نبی دا کلمہ پڑھنے آں او س نبیؐ دے نام اتے سارے اک ہو جائیے۔ اصل نقطہ ایہہ اے کہ اج دا مسلمان نماز‘ روزہ دے باوجود نبی پاکؐ دے اسوہ حسنہ توں بہت دور اے۔ جہڑا پیغام آپؐ نے دتا سی اج دے مسلمان دی عملی زندگی وچ اوہدا کوئی نمونہ نہیں ملدا اے۔ ساڈے مبلغین اپنے مسلک دے حق وچ دلیلاں تلاشدے رہندے نیں۔ ہر اوہ مبلغ جو جمعہ دے دن مسجد وچ منبر رسول اتے بیان کر رہیا ہوندا اے اوہدی گل نوں نہ صرف دھیان نال سنیا جاندا اے بلکہ ایہدے اتے عمل دی کوشش کیتی جاندی اے لیکن حاضرین مسجد امام صاحب نوں یا مبلغ نوں اوہناں دی آکھی گل بارے کوئی سوال نہیں کر سکدے ۔ کیہ ایسا نہیں ہو سکدا کہ جدوں کوئی منبر رسولؐ اتے قرآن و سنت دے حوالیاں نال کوئی گل بیان کر رہیا ہووے تے اوہ اپنی گل مکمل کرن مگروں سامنے سر جھکائے نمازیاں نوں پچھے کسے دے ذہن وچ کوئی سوال اے تے پچھ سکدا اے۔اج دے دور وچ ایسا ہونا مشکل بلکہ ناممکن اے کیوں جے ساڈے علما مجلس وچ کسے نوں سوال دی اجازت نہیں دیندے ۔ اک ہور ستم ایہہ وی کہ وڈے نامور مقررین جہناں نوں سنن لئی لوک دورو نزدیک نسے آندے نیں۔ اوہناں دے کول عام بندے نال گل بات دا ویلا نہیں ہوند اوہ مخصوص ویلے وچ مسجد تشریف لیاندے نیں۔ اپنی گل کردے نیں تے پروٹوکول دے نال محفل توں نکل جاندے نیں۔ اج سانوں اپنی زندگیاں وچ نبی پاکؐ دی تعلیمات نوں عملی شکل وچ اختیار کرنا اے لیکن اسیں اوہو گل درست مند آں جہنوں ساڈے مسلک دے علما کرام بیان کرن۔ اسیں بچپن وچ سنیا سی کہ جہڑی محفل وچ حبیب خدا دا ذکر ہووے اوتھے رب دی خاص رحمتاں اُترتدیاں نیں۔ علما کولوں سنیااے کہ بارگاہ مصطفی ایسی جگہ اے جتھے بے دھیانی وچ کیتی جان والی بے ادبی نال وی سارے نیک عمل ضبط ہو سکدے نیں تے اک مسلمان نوں محفل نعت وچ ہتھ چکن اتے اُچی آواز وچ نعت خواں دا ساتھ دین دے بجائے سر جھکاندے ہوئے رب کولوں آخرت وچ کامیابی لئی دعا کرنی چاہیدی اے لیکن ساڈے نعت خواں حضرات جدوں کوئی شعر بیان کردے تے داد طلب نظراں نال حاضرین ول ویکھدے۔ کسے شاعر دی لکھی نعت وچ کجھ شعر اپنے وی شامل کر لیندے نیں تے لوکاں نوں کدی ہتھ اتے کرن دی تلقین کردے نیں تے کدی زور نال تے زورنال نال شعر دہران دا کہندے نیں۔ آئو ایناں مبارک دناں وچ حضرت محمدؐ نال محبت دے پیش نظر آپؐ دے دسے رستے اتے چلن دی عملی کوشش دا عہد کرئیے۔ دھڑیاں توں نکل کے امت بنن ول سفر شروع کریے۔