خود مختار مقامی حکومتاں مستحکم پاکستان
لکھت:قیوم نظامی
قیام پاکستان توں بعد سکیورٹی خدشیاں دی بنا اُتے پاکستان دے مختلف صوبیاں نوں 23 مارچ 1940 دی قرار داد دے مطابق صوبائی خود مختاری نہیں دتی گئی جس دی وجہ نال پاکستان دا اندرونی استحکام شدید خطریاں نال دو چار ہو گیا۔جے ایس مرحلے اُتے مقامی حکومتاں دا نظام نافذ کر دتا جاندا تے پاکستان دے عوام سیاست تے جمہوریت دے شریک کار بن جاندے تے ایہناں وچ احساس محرومی دے جذبات پیدا نہ ہوندے جیہڑے پروان چڑھدے رہے تے آخر کار پاکستان دولخت ہو گیا۔دنیا دی تریخ سانوں ایہہ دسدی اے کہ جنہاں ملکاں وچ مقامی حکومتاں دا نظام قائم کیتا گیا تے عوام نوں ریاست دی حکمرانی وچ شامل کیتا گیا ایہناں ملکاں نے دنیا وچ ترقی کیتی جد کہ مضبوط مرکز دی پالیسی نے ریاستاں نوں کمزور تے عدم استحکام دا شکار کیتا۔ اختیارات نوں تھلڑی سطح اُتے منتقل نہ کرن والے ملک سیاسی تے معاشی طور اُتے مستحکم نہیں ہو سکے۔ پاکستان دا شمار وی انج دے ای ملکاں وچ ہوندا اے۔
پاکستان دی تریخ گواہ اے کہ قیام پاکستان دے بعد سول ملٹری بیورو کریسی نے مضبوط مرکز دی پالیسی تشکیل دتی جیہڑی کامیاب نہیں ہو سکی۔ یونین کونسل جمہوریت دا بنیادی یونٹ ہوندا اے جس اُتے قومی جمہوریت دی عمارت تعمیر کیتی جاندی اے۔مقامی حکومتاں دے سلسلے وچ پاکستان دی تریخ بڑی دلچسپ رہی اے۔ امر جرنیلاں نے اپنے ادوار وچ اقتدار نوں دوام تے جائز قرار دین لئی تے گراس روٹ لیول اُتے اپنی پالیسیاں دے نفاذ لئی ہمیشہ بلدیاتی انتخابات کرائے تے مقامی حکومتاں قائم کیتیاں پر جدوں وی کوئی منتخب حکمران اقتدار وچ آیا ایس نے جمہوری اصولاں نوں یکسر نظر انداز کردے ہوئے بلدیاتی انتخابات نوں اکثر اوقات التوا وچ پا دتا۔پاکستان وچ چوں کے سرمایہ دارانہ تے جاگیردارانہ نظام چلایا جا رہیا اے تاں طاقتور اشرفیہ اپنے اختیارات تے اقتدار نوں تھلڑی سطح اُتے منتقل نہیں کرنا چاہندی تاں جے ایہناں دے معاشی مفادات محفوظ رہن۔پورے یقین تے اعتماد دے نال کہیا جا سکدا اے کہ جے قیام پاکستان دے بعد تحریک پاکستان دی روح دے مطابق مقامی حکومتاں دا نظام قائم کر دتا جاندا تے بنگلہ دیش کدی نہ بن دا۔ اک جملے وچ کہیا جا سکدا اے کہ بنگلہ دیش سیاسی تے معاشی استحصال دے نتیجے وچ قائم ہویا۔ مقامی حکومتاں دے سلسلے وچ کینیڈا دا نظام دنیا دا مثالی نظام قرار دتا جاندا اے۔
چین وچ وی اگرچے مرکزیت دا نظام موجود اے پر چین دے لیڈراں نے عوام نوں وی اقتدار وچ شامل کر رکھیا اے ۔ چین دے 89 فیصد سرکاری ملازمین مقامی حکومتاں دے ماتحت نیں۔ اٹھارویں ترمیم وچ آرٹیکل 140 اے دے مطابق مقامی حکومتاں نوں آئینی تحفظ دتا گیا اے تے اقرار کیتا گیا اے کہ مقامی حکومتاں نوں سیاسی مالی تے انتظامی طور تے خود مختار بنایا جائے گا۔ افسوس ناک تے شرم ناک امر اے کہ اٹھارویں ترمیم منظور کرن والی سیاسی جماعتاں نے وی آئین دے ایس آرٹیکل اُتے عملدرآمد نہیں کیتا تے اکثر اوقات بلدیاتی انتخابات نوں التوا وچ ای رکھیا گیا۔ سپریم کورٹ دے بھار اُتے بلدیاتی انتخابات کرائے وی گئے تے صوبائی حکومتاں نے ایہناں نوں آئین دے مطابق اختیارات منتقل نہ کیتے۔ اٹھارویں ترمیم وچ آئین دے آرٹیکل نمبر 6 نوں مزید موثر تے مضبوط بنان لئی ایس وچ suspendیعنی معطل کرن دا لفظ شامل کیتا گیا سی۔سپریم کورٹ دا ایہہ آئینی فرض اے کہ اوہ آئین دے آرٹیکل نمبر 6 دا جائزہ لوے تے ایس دی تشریح کرے کہ کیہ ایہہ آرٹیکل ایہناں حکمراناں اُتے وی لاگو ہوندا اے جیہڑا آئین دے آرٹیکلز نوں اپنے ذاتی گروہی تے سیاسی جماعتاں دے مفادات دے تحت زیر التوا تے تعطل وچ رکھدے نیں۔ حکمران آئین دے آرٹیکل دے مطابق بلدیاتی انتخابات نہیں کراندے تے اختیارات تھلڑی سطح تیکر منتقل نہیں کردے۔ ایسے طرح آرٹیکل 25اے دے مطابق حکمران بالاں نوں مفت تے لازمی تعلیم نہیں دیندے جس دے نتیجے وچ اج وی دو کروڑ بچے سکولاں توں باہر نیں۔ چیف جسٹس پاکستان محترم گلزار احمد نوں عوام دے ایہناں بنیادی حقا ں دا نوٹس لینا چاہیدا اے تاں جے پاکستان دے شہریاں نوں بلاتعطل بنیادی حقوق تسلسل دے نال ملدے رہن۔
پچھلے 73 ورھے توں بعد وی پاکستان سیاسی تے معاشی طور اُتے مستحکم نہیں ہو سکیا۔ تاریخ دا سبق ایہہ وے کہ پاکستان دے عوام نوں نظام حکمرانی وچ شامل کیتا جائے تے ایہناں دے بنیادی مسئلے عوام دے ای حوالے کر دتے جان۔ پاکستان دی تریخ گواہ اے کہ بااثر سیاست داناں تے حکمراناں نے قومی دولت اپنے انتخابی حلقیاں وچ صرف کر دتی جس دی وجہ نال پاکستان وچ برابری دی ترقی نہیں ہو سکی۔ بلوچستان جنوبی پنجاب اندرون سندھ تے فاٹا دے علاقے اج وی پسماندہ نیں۔ جے اسیں آئین دے مطابق دولت دی غیر منصفانہ ونڈ نوں روکنا چاہنے آں ، ظلم ناانصافی تے استحصال تے لوکاں دے احساس محرومی تے علیحدگی پسند رحجانات دا خاتمہ چاہنے آں تے ایس دا اک ای طریقہ اے کہ پاکستان وچ مقامی حکومتاں دے نظام نوں پکا تے مستحکم بنادتا جائے۔ علیحدگی پسند رحجانات نوں بندوق دی گولی نال نہیں روکیا جا سکدا۔سانوں نوجواناں دے احساس محرومی نوں ختم کرنا ہوئے گا۔ ایس دا بہترین ذریعہ مقامی حکومتاں نیں۔ مقامی حکومتاں نال ای پاکستان وچ مساوی ترقی ہو سکدی اے تے نوجواناں نوں مقامی حکومتاں وچ شامل کر کے ایہناں دی نراضگی تے مایوسی نوں ختم کیتا جا سکدا اے۔
دہشت گردی دا خاتمہ تے امن و امان دا قیام مضبوط خود مختار مقامی حکومتاں دے بغیر قائم نہیں کیتا جا سکدا۔ وزیراعظم عمران خان نے مئی 2019 وچ بلدیاتی حکومتاں نوں معطل کر دتا۔ اوہ بلدیاتی انتخابات دے تسلسل نوں قائم رکھن وچ ناکام رہے نیں۔ سنگت ڈویلپمنٹ فائونڈیشن دے روح رواں محمد زاہد اسلام نے مقامی حکومتاں اُتے قابل ستائش تحقیقی کم کیتا اے۔ اوہناں نے پنجاب حکومت نوں مشورہ دتا اے نواں بلدیاتی نظام سادہ سمارٹ جمہوری انداز وچ شراکتی تے اختیارات دی مرکزیت توں پاک ہونا چاہیدا اے۔ ایس وچ ہر طبقہ مزدور کسان خواتین تے نوجواناں دی مناسب تے معقول نمائندگی ہونی چاہیدی اے۔ ایس نظام وچ ہر کونسلر تے ہر سطح دی لوکل گورنمنٹ دے اختیارات فرائض تے فنکشنز نوں وسعت دین دی لوڑ اے۔ترقیاتی کماں دی نگرانی مانیٹرنگ منصوبہ بندی تے عمل درآمد دی سطح اُتے عوامی شراکت تے مشورے یقینی بنائے جان۔ پنجاب حکومت دے نویں بلدیاتی نظام وچ صوبائی حکومت دی نگرانی تے ایہناں دے اختیارات بوہت زیادہ نیں جیہڑے مقامی حکومتاں دے بنیادی نظام دی روح دے خلاف نیں۔ خود مختار مقامی حکومتاں ای پاکستان دے استحکام تے خوشحالی دی ضامن بن سکدیاں نیں۔ پورے پاکستان دے سابق کونسلر مقامی حکومتاں دے قیام لئی اواز اُچی کرن۔
