تجارتی غلبہ تے سفارت کاری بھارت تے چین دے وچکار تنائو دے باوجود تجارتی حجم نوے ارب ڈالر توں ودھ چکیا اے

تحریر حمید اللہ بھٹی

دنیا وچ لڑائی دے میدان تبدیل ہون دے نال ہتھیاراں دی نوعیت وی بدل رہی اے ایہہ تبدیلی کسے خاص ملک یا خطے تیکر محدود نہیں بلکے تبدیلی دے ایس عفریت دی پوری دنیا تیکر رسائی ہو گئی اے دن رات ہون والی ایجادات نے جتھے انسان دی زندگی پُر تعیش بنائی اے اوتھے انسان نوں سب توں کمزور مخلوق بنا کے رکھ دتا اے کدی ریاستاں دے سربراہواں نے امداد دی بھیک لئی دامن ودھایا سی؟ نہیں ناں۔ جے انج ہوندا وی سی تے شاید بوہت گھٹ یا لُک لُکا کے۔ اکسویں صدی وچ ہر ملک خواہ غریب اے یا امیر، اک دوجے دے رحم و کرم اُتے اے دنیا وچ روایتی لڑائیاں وچ ٹھہرائو تے آ رہیا اے پر ایس دا ایہہ وی مطلب نہیں کہ بنی نوح انسان محفوظ اے تلخ سچ ایہہ وے کہ برتر ہون دی نس بھج تے قومیت پرستی نے انسان نوں لاحق خطریاں وچ وادھا کر دتا اے جنگ وجدل دے امکانات وچ کمی دے باوجود نسلِ انسانی بارود دے ڈھیر اُتے بیٹھی اے ہن ریاستاں اک دوجے نوں میدان وچ للکارن یا پچھاڑن دی بجائے دیگر حربیاں توں زیر کرن وچ مصروف نیں مملکتاں دے سربراہواں وچ وی تاجراں وانگوں مسابقت اے جیہڑے تجارتی شہ مات دین لئی عہدے دی عزت و احترام وی بالائے طاق رکھ دیندے نیں۔
چین تے امریکہ وچ مسابقت دی نس بھج لُکی نہیں بلکے کھلی حقیقت اے دونویں ملک ہن خم ٹھونک کے اک دوجے نوں دھمکان لگے نیں ٹھیک اے اک دوجے نال لڑ جھگڑ نہیں رہے پر ایس دا ایہہ مطلب وی نہیں کہ سب چنگا اے دونواں ملکاں نوں ایس امر دا مکمل ادراک اے کہ کوئی وی فریق دوجے اُتے حملہ کرن دی پوزیشن وچ نہیں ایس لئی فوجی تصادم دے امکانات معدوم نیں بظاہر سفارت کاری دے ذریعے شک ٍشبے وچ کمی لیان دی کوشش جاری اے ہجے ایس مہینے دے دوران امریکہ توں درجناں سفارتی اہلکار چین آئے پر تعلقات دی خرابی ٹھیک نہیں ہوئی تے ہر کوشش ناکام ہوئی جا رہی اے ایس لئی سفارتی آپشن ترک نہیں تے محدود ضرور کر دتا گیا اے متبادل دے طور تے تجارتی غلبے دی جدوجہد وچ تیزی آ گئی اے تجارتی غلبے دا مقابلہ ایشیاء، افریقہ، یورپ، آسٹریلیان، شمالی و جنوبی امریکہ سارے براعظماں وچ عروج اُتے اے مملکتاں سامانِ تجارت لئی منڈیاں دی تلاش وچ نویں اتحاد بنان تے پرانے ختم کرنا معیوب تصور نہیں کردیاں۔
ایس ورہے دے شروع وچ جی 20 سربراہ کانفرنس دے دوران ڈونلڈ ٹرمپ تے شی جن پنگ وچ ملاقات ہوئی تے تمہیدی جملیاں توں بعد صدر ٹرمپ نے بڑی لجاجت نال صدر شی نال درخواست کیتی کہ چین امریکہ توں گندم تے سویا بین درآمد کیتا کرے تاں جے دونواں ملکاں وچ کجھ تجارتی توازن آئے امریکہ دے قومی سلامتی دے سابق مشیر جان بولٹن نے حال ای وچ شائع ہون والی کتاب وچ دونواں سربراہواں دی ملاقات دی تفصیل لکھی خیر انج ہونا کوئی انوکھی گل نہیں پر ٹرمپ جس ملک نوں دھمکیاں دیندے تے سبق سکھان دی گل کردے سن ایسے ملک دے صدر نال التجا توں واضح ہو گیا اے کہ امریکہ نوں تجارتی مقابلے وچ پسپائی دا ساہمنا اے تے چین نوں سبقت حاصل اے۔ گندم تے سویا بین وسطی امریکی ریاستاں دی اہم پیداوار نیں پر امریکہ نوں مناسب خریداراں دی کمی دا سامنا اے اقتصادی تے عسکری مسابقت دی نس بھج وچ چین نے امریکہ تے یورپ نوں پچھاڑن دے نال ہتھیاراں دے بغیر لڑی جان والی تجارتی جنگ وچ غلبے لئی مسلسل پیش قدمی کردا جا رہیا اے دنیا دی منگ دے مطابق وافر سستے سامان دی فراہمی نال چین نوں دولت ملن توں علاوہ ایس دے عالمی رسوخ وچ وی وادھا ہوندا جا رہیا اے جے چین تجارتی غلبے لئی موجودہ رفتار وچ کمی نہیں آن دیندا تے ایس صدی وچ ای دنیا اُتے ایس دا غلبہ یقینی اے۔
سرد جنگ دا دور ختم ہو چکیا روس، امریکہ دے حامی تے غیر جانبداری دے دعویدار ملکاں نوں حملیاں دے خدشے گھٹ ہو گئے نیں پر ایہہ خیال کلبلان لگیا اے کہ سرحداں نوں محفوظ بنان دے نال تجارتی میدان وچ محاذ آرائی شدت اختیار کردی جا رہی اے؟ انجام دے بارے وچ ذہناں وچ کلبلاندے سوال دا تسلی بخش جواب نہیں مل رہیا اینوں کسے غیر یقینی صورتحال دا سامنا نہیں ایس دا ہر پیر ’’نپا تُلا تے نتیجہ خیز اے‘‘ اوہ سوچے سمجھے منصوبے دے تحت مالی مدد دے ذریعے تجارتی منڈیاں وچ وڑ رہیا اے یورپ توں لے کے امریکا تیکر ہر تھاں چینی سامان دی فراوانی وکھائی دیندی اے اوہ مسلح تنازعات توں الگ تھلگ رہ کے تجارتی غلبے نوں ای ترجیح دے رہیا اے تے جے مسلح تصادم دی صورتحال بن وی جائے تے حالات نوں تجارت اُتے اثر انداز نہیں ہون دیندا بھارت نال حالیہ جھڑپ دے باوجود ایس نے پوری کوشش کیتی اے کہ بھارت نوں مکمل طور تے امریکا دا ساتھی بنن توں روکیا جائے تے اک امن پسند ملک دا تاثر برقرار رکھیا جائے ایہو وجہ اے کہ چاہے ہندی تے چینی بھرا بھرا دا نعرہ دم توڑن دے نیڑے اے پر تجارتی سرگرمیاں وچ کمی نہیں آئی۔
بھارت تے چین دے وچکار تنائو دے باوجود تجارتی حجم نوے ارب ڈالر توں ودھ چکیا اے بھارت نے چین توں پچھلے ورہے بھاری مشنری، کمپیوٹر، موبائل فون، کھاد ، دوائیاں دا خام مال، نیو کلیئر ری ایکٹر دی خریداُتے پینسٹھ ارب ڈالر دتے جد کہ چین نے بھارت توں محض 25 ارب چالی کروڑ ڈالر دا سامان درآمد کیتا اے۔ ایہناں تجارتی شماریات نال چین دا تجارت اُتے غلبہ صاف ظاہر اے چین توں بھارت دی تجارت بھارت دی ساری عالمی تجارت دا تیرہ فیصد دے نیڑے اے جد کہ چین دی عالمی تجارت توں ظاہر ہوندا اے کہ ایس دا بھارت دے نال سارا تجارتی حجم دا محض دو فیصد دے لگ بھگ اے جیہڑی چین دے ہم پلہ ہون دے دعویدار دی تجارتی طور تے کمزور ہون دی دلیل اے۔
چین دے تجارتی غلبے دی وجہ معیار دی بجائے مقدار دی پالیسی اے عالمی آفات تے وبا دی وجہ نال لوکاں دی قوت خرید وچ کمی آندی جا رہی اے ہر ورہے کروڑاں لوک غربت دی سطح توں تھلے جا رہے نیں جس دا چینی قیادت نوں احساس اے ایسے لئی تھوڑی پر معیاری تے مہنگی شیواں دی بجائے وافر تے سستی شیواں بنا رہیا اے جیہڑا حالات دے عین مطابق اے لینڈ کروزر، فراری، مرسڈیز یا بی ایم ڈبلیو دی سارے کارخانیاں وچ کم ہون نال روزگار دے نہ صرف موقعے ودھے نیں بلکے چین نوں دنیا وچ وی باعزت مقام مل رہیا اے جنگ دا میدان تے ہتھیاراں دی تبدیلی توں چین متاثر نہیں ہویا بلکے طاقت تے اہمیت وچ وادھا ہو گیا اے ایسے لئی مملکتاں دے سربراہ درآمدات دی التجاواں کرن لگے نیں۔