خطے وچ نویاں تبدیلیاں

تحریر: حمیداللہ بھٹی

ڈھاکہ تے دہلی پنج دہائیاں توں تزویرانی اتحادی رہے شیخ حسینہ واجد دے اقتدار وچ آن نال اتحاد نوں نوی جہت ملی متنازع انتخابی نتیجے توں بعد 2019ء وچ دوبارہ شیخ حسینہ واجد نے وزارت عظمیٰ دا منصب سنبھالیا تے اہل نظر اندازہ سی کہ بھارت تے بنگلہ دیش نہ صرف مزید نیڑے ہون گے بلکے خطے وچ چین دے ودھدے کردار نوں روکن لئی بھارت نوں بنگلہ دیش دی صورت وچ اک انج دا اتحادی میسر رہوے گا جیہڑا بیجنگ ول ویکھن دی بجائے دہلی دی منشا دے مطابق ٹردا رہوے گا پر جلدی ای حالات نے اندازیاں تے توقعات دے کروٹ لئی آسام توں 20 لکھ بنگالی نژاد اُتے بے دخلی دا خوف تے تشدد نال ہون والی موتاں نے دہلی توں ڈھاکہ نوں دور کر دتا اے کئی فیصلیاں نال دوری دا تاثر ہویا اے تے کیوں جان حال ای وچ بنگلہ دیش نے سلہٹ دے ایم اے جی عثمانیہ ایئر پورٹ وچ اک نوا تے جدید ٹرمینل بنان دا ٹھیکہ چینی کمپنی (بی یو سی جی ) بیجنگ اربن تعمیراتی گروپ نوں دے دتا حالاں کے بھارت نے شدید تشویش ظاہر کیتی سی تے ایہہ ٹھیکہ کسے بھارتی کمپنی نوں دین دی خاہش دا اظہار کیتا سی ایس فیصلے نوں خطے وچ تبدیلیاں اُتے نظر رکھن والیاں نے ڈھاکہ دی تبدیل ہوندی پالیسی دا مظہر جانیا ممکن اے انج دا نتیجہ اخذ کرن والیاں نوں جلد بازی دا شکار قرار دتا جائے پر ایہہ گل طے اےے کہ بنگلہ دیش بھارت نال قریبی مراسم رکھن دی پالیسی اُتے نظر ثانی کر رہیا اے تے ہن دہلی دے علاوہ ایدھے اودھے ویکھن توں اجتناب دی سوچ چھڈ دتی اے۔
خطہ تبدیلیاں دے نرغے وچ اے سری لنکا، مالدیپ تے نیپال پکے ہوئے پھل وانگوں چین دی جھولی وچ آ ڈگے نیں خطے وچ چین نال قریبی تعلقات بنان لئی اک دوڑ لگی محسوس ہوندی اے۔ ایہہ سلسلا کتھوں تیکر جائے گا؟ دا قیانہ لاندے واقفانِ راز کہندے نیں کہ چین اپنے عالمی کردار نوں وسعت دین دے نال خطے وچ حریف بھارت دے دوالے وی گھیرا تنگ کر رہیا اے تاں جے امریکی شہ اُتے بھارت دی طرفوں چین دی قومی سلامتی نوں لاحق خطریاں دا تدارک کیتا جا سکے ایران وچ وی چینی موجودگی وسیع ہون لگی اے تے چینی قیادت محتاط چالاں چلن دی بجائے قدرے کھل کے امریکہ مخالف ملکاں دے نیڑے ہون تے بھارت نو دوستاں توں دور کرن دے مشن اُتے عمل پیرا اے ایسے بنا اُتے ایران نے کئی منصوبیاں نال بھارت نوں وکھرا کر دتا اے جنہاں وچ چاہ بہار بندرگاہ، ریل تے گیس منصوبے شامل نیں۔ ایہہ معمولی فیصلے نہیں بلکے ایہہ فیصلے خطے وچ بھارت دے سُکڑدے تے محدود ہوندے کردار دا آئینہ دار نیں۔
بنگلہ دیش نوں طفیلی ملک رکھن لئی بھارت نے ہمیشہ دروغ گوئی نال کم لیا اے بنگالیاں نوں قومیت پرستی دا زہر پلان تے فیر دسمبر `1971ء وچ وکھرا ملک بنان لئی فوجی چڑھائی تے فیر پاکستانی فوج اُتے آبروریزی جہے بے بنیاد الزام لان دا مقصد ایہہ سی کہ بھارت دے شمال مشرق وچ انج دا ملک بنایا جائے جیہڑا مکمل طور تے بھارت دے رحم و کرم اُتے ہوئے پر بھارتی توقعات مٹی وچ رلدی وکھائی دیندیاں نیں تے شیخ حسینہ واجد جہی بھارت نواز وزیراعظم ہوندے ہوئے چین ول جھکائو دہلی لئی وڈا دھچکا اے ایسے طرح خطے دی بالادست طاقت بنن دا بھارتی خاب پورا ہون دا امکان اے۔ سری لنکا وچ کولمبو تے ہربن ٹوٹا دے نال میانمر دی بندرچینی تصرف وچ اے جنوبی بحرہ چین وچ چین نے مصنوعی جزائر بنا اُتے طاقت دے اظہار لئی میزائل سسٹم نصب کر رکھے نیں ہن بنگلہ دیش دا چین دی طرفوں ہتھ ودھنا چینی کردار دی تصدیق اے ایہناں حالات دے تناظر وچ بھارت دی متعصب قیادت خطے دی طاقت بن پائے گی؟ یقین نہیں آندا۔
عمران خان دی بھارت و بنگلہ دیش دے تعلقات وچ خلیج دے ایام وچ شیخ حسینہ واجد نال لمبی گل بات نوں دہلی وچ خطرے دا الارم تصور کیتا جا رہیا اے حالاں کے سربراہانِ مملکت دے وچکار ٹیلی فون اُتے گل بات انہونی گل نہیں بلکے تبادلہ خیال نال نکتہ نظر سمجھنا مقصود ہوندا اے پر وڈی تبدیلیاں لئی لمبا عرصہ درکار ہوندا اے اودوں مملکتاں دی ترجیحات تبدیل ہوندی اے تے انج کردے ہوئے ملکی مفادات تے ضروریات مدنظر رکھی جاندیاں نیں تن پاسے توں بھارت وچ گھریا ملک جس دی درآمدات و برآمدات اُتے انحصار اے جے چین نال مراسم فروغ دین نوں بے قرار اے تے ایہہ نیپال تے بھوٹان دے بعد بھارت دی اک ہور سفارتی ناکامی توں گھٹ نہیں ڈھاکہ وچ بھارتی ہائی کمشنر ریواگنگولی داس چار مہینے توں شیخ حسینہ واجد نال ملاقات لئی کوشاں نیں تاں جے بھارتی تحفظات توں بنگلہ دیش قیادت نوں آگاہ کیتا جا سکے پر نہ کسے مکتوب دا جواب مل رہیا اے تے نہ ملاقات لئی ویلا دتا جا رہیا اے ایہہ تعلقات وچ کشیدگی دا اشارہ اے جس اُتے بھارت دی طرفوں ڈھاکہ وچ سفارتخانے وچ وڈے پیمانے اُتے ہون والی سرمایہ کاری نے نویں اتحاداںدی راہ ہموار کر دتی اے۔
بھارت دا خیال اے کہ بنگلہ دیش تے پاکستان وچ فروغ پذیر تعلقات دی پشت اُتے چین دا کردار اے ایسے وجہ نال ڈھاکہ اچانک دہلی توں دور تے اسلام آباد دے نیڑے ہو رہیا اے تن ورھے دے بعد ڈھاکہ وچ پاکستانی ہائی کمیشن مکمل فعال ہو گیا اے، وزیر خارجہ نال سفیر دی ملاقاتاں وی ہون لگیاں نیں ایہہ سفارتی تعلقات وچ بہتری نویں اتحاد دا پیش خیمہ بن سکدی اے؟ انج سوچدے ہوئے ایہہ نہیں بھلنا چاہیدا کہ بنگلہ دیش نوں پاکستان نال کوئی خطرہ نہیں پر بھارت دی طرفوں انج دی کوئی گل یقینی طور تے نہیں کہی جا سکدی بنگلہ دیش دی طرفوں کشمیر نوں بھارت دا داخلہ معاملا سمجھن اُتے اج کل مودی حکومت خوش اے پر ایہہ خوشی کدوں تیکر برقرار رہوے گی تے کیہ انتہا پسند مودی حکومت تنقید دے نشتر چلان توں گریز کرے گی کوئی وی وثوق نال کجھ کہن دی پوزیشن وچ نہیں کیوں جے مودی حکومت بیانیہ بدلن دی ماہر اے پر کیہ کیتا جائے خطے دی ہر تبدیلی وچ اینوں چین تے پاکستان دا ہتھ نظر آندا اے بھارت شمال مشرقی حساس حصے دے نیڑے چین دی موجودگی توں وی ناخوش اے کیوں جے شمال مشرقی ریاستاں وچ امن دی صورت حال پہلے ای دگر گوں اے اینو ں ڈر اے کہ سہلٹ وچ ٹرمینل دی تعمیر دی آڑ وچ چین مقامی قیادت نال رابطے بنا کے پریشانی ودھا سکدا اے پر تبت رہنما دلائی لامہ نوں اپنی سرزمین مہیا کرنا معیوب نہیں لگدا۔
بنگلہ دیشی قیادت کجھ عرصے توں انفراسٹرکچر بہتر بنان لئی کوشاں اے تے فراخ دلی نال تعاون کرن اُتے چین دی طرفوں جھکائو کر رہی اے پر کرونا اُتے بھارتی امداد دے جواب وچ تحسین کرنا وی اینوں یاد نہیں رہندا انج پاکستانی وزیراعظم دی لمبی گل بات بھارت نوں کھٹک رہی اے مزید ایہہ کہ بھارت توں تجارتی تعلقات وچ پیدا ہون والے تعطل دی بنا اُتے عمران خان حکومت صفر ڈیوٹی اُتے بنگلہ دیش توں پٹ سن درآمد کر رہی اے خطے وچ ہون والی تبدیلیاں نال بھارت نوں نویں اتحاد دا خدشہ لاحق ہو گیا اے حالاں کے ایہہ خدشہ ہجے ویلے توں پہلے اے کیوں جے بہتر ہوندے تعلقات وچ کوئی وی واقعہ دراڑ پیدا کر سکدا اے پر اک گل طے اے کہ چین جہے طاقتور کھلاڑی دے متحرک ہون نال خطے وچ ہون والی تبدیلیاں دی رفتار ودھ گئی اے تے ایس رفتار دے نتیجیاں دے بارے وچ حتمی طور تے کجھ کہن لئی انتظار کرنا ای دانشمندی اے۔