بھُکھ
توقیر چغتائی
دنیا وِچ بھکھ دے کئی رنگ نیں۔ کسے نوں پیسے دی بھکھ ہوندی اے، کسے نوں زوِیں دی، کِسے نوں ناں رتبے تے کسے نوں کوئی ہور بھکھ۔ پر ڈِھڈ دی بھکھ ایہناں ساریاں بھکھاں نالوں وکھری ہوندی اے۔ ایس بھکھ نوں مکان لئی اپنا دیس چھڈ کے غیر قانونی طریقے نال جدوں اوہ پردیس گیاتاں اوہنوں بھکھ دے کچھ ہوررنگ وی نظر آئے۔
بریڈ فورڈ یونیورسٹی لاگے بنے گھر وِچ اس دِن اوہ کلا سی۔ نال دے کمرے وِچ رہن آلے زبیر نے وی دیر نال مڑنا سی تے گرانڈ فلور تے رہندا مسعود وی اپنے کسے بیلی کول نال دے شہرچلا گیا سی۔ جس سرکاری گھر وِچ رہندا سی، اوہ سڑک نال جڑیاہویا سی پر کدی کدی نال رہندے مسعود تے زبیر دالڑائی جھگڑا ٹریفک دے شور نالوں وی ودھ جاندا سی۔ اپنے دیس توں دور رہن آلے بہتے بندے اپنا آپ تاں چھپاندے ای نیں پر دوجیاں دیساں توں آئے غیر قانونی بندے وی اپنے نال بہت سارے ایسے ڈر لیاندے نیں جو اوہناں نوں اپنا آپا چھپاون تے مجبور کردے نیں۔مسعود وی خورے کہڑے شہرنوں چھڈ کے ایتھے آیا سی پر سبھ نوں کہندا سی میں پِنڈی دا رہن آلاں۔
گھر دا پچھلا بوہا کھول کے اوہ گریٹ ہارٹن روڈ نوں پار کردا بریڈ فورڈ لائبریری وِچ جا وڑیاجہدی ممبر شپ اوہنے کچھ دِن پہلاں ای لِتی سی۔ اخبار کھول کے ہال وِچ لگی وڈی ساری ٹیبل تے بیہہ کے اوہنے سرخیاں تے جھات تاں ماری پر سوچ رہیا سی کہ کمزور تے بمار جہیا مسعود پنجاہ سال دا ہو کے وی جے روز ای کوئی نہ کوئی کڑی نال کے آجاندا اے تاں تِیہ ورھیاں دا جوان تے سوہنا منڈا ہو کے اوہ کسے کڑی نوں اپنے نال کیوں نہیں لیا سکدا؟
اوتھے رہن آلے سارے ای جوان منڈے سن پر مسعود اوہناں ساریاں نالوں وڈسی، جیس کر کے سارے ای اوہدی عزت کردے سن پر کدی کدائیں گل حدوں ودھ جاندی تاں زبیر تے اوہ اِک دوجے نال لڑ پیندے۔
مسعود نے اِک وار گلاں گلاں وِچ دسیا سی کہ ایتھے کسے کڑی نال دوستی کرن لئی اوہدی بولی جانناسبھ توں پہلی شرط ہے، دوجا اوہدیاں لوڑاں پوریاں کرنا تے تیجا اوہدے نال اٹھن بیہن تے کھان پین دے نال اوہناں طریقیاں دا جاننا وی ضروری ہندا اے جہڑے ایتھے دے سبھیا چار دا خاص حصا نیں۔ اوہنے تاں ہور وی بہت کچھ دسیا سی پر زبیر نے اوہدی گل کٹ کے آکھیا:
“مینوں پتا اے انگریز تیویاں تے تساں بہت تجربے کیتے نیں، پر جہو جہیاں انگریزڑاں نوں تسیں نال لیاندے او، اوہناں دی اوقات دو چار پونڈاں توں ودھ نہیں ہوندی۔”
مسعود نے اپنی عادت موجب کسے ہور جواب دی تھاں اوہنوں اک موٹی جہی گاہل کڈھی تے دوویں اِک دوجے دے گل پے گئے۔ یونس نے اگے ودھ کے دوہاں نوں اِک دوجے کولوں وکھ کیتا پر مسعود اجے وی گاہلاں کڈھی جا رہیا سی۔
“تِن ورھے ہو گئے تینوں سمجھا ندیاں کہ گندیاں کڑیاں دا شکار چھڈ دے۔ پر تینوں ککھ اثر نہیں ہندا۔ تینوں کیہ پتا ہووے ایہناں دی چِٹی چمڑی ہیٹھ کِنیاں کالیاں بماریاں لکیاں ہوئیاں نیں۔ تیرا مونہ بشرا ویکھدے ای لگدا اے جویں تینوں ایڈ زہو گئی اے تے توں اپنے نال سانوں وی ایڈز دا مریض بناویں گا۔ زبیر نے غصے نال اوہنوں آکھیا۔
“مینوں ایڈز ہووے بھانویں نہ ہووے پر توں ایتھے پکیاں ہون لئی جہڑی کڑی نال ویاہ کروا رہیا ں، اوہدے کولوں تینوں ضرور ایڈزلگے گی۔”مسعود نے اوہنوں جواب دِتا۔
زبیرنے روہ نال صوفے توں اٹھ کے مسعود ول ویکھدیاں آکھیا:
“بزرگ مریضو تے دو دو پونڈ دِیاں انگریزڑاں دے روگیو مینوں لگدا اے تھوڑی جہی بے عزتی نال تہاڈا گزارا نہیں ہوندا۔شکر کرو ایہ ولایت اے۔ جے ہوندا نااپنا دیس تاں میں تہانوں دسدا، پر کیہ کریے ایتھے دے قانون بڑے ڈاڈھے نیں۔جویں تساں دو نمبر دِیاں انگریزڑاں تے پی ایچ ڈی کیتی ہوئی اے۔
انج ای مینوں وی تِن سال توں لندن، برمنگھم، لیڈز تے بریڈ فورڈ دے ہوٹلاں وِچ دھکے کھا کھا کے امیگریشن دے قانوناں دی چوکھی جانکاری مِلی اے۔ جدوں تیکر تہاڈے کاگت پتر پورے نہیں ہو جاندے تسیں کوئی وی جرم کرو گے تاں تہانوں ڈی پورٹ کر دِتا جاوے گا۔ جو تسیں وی چنگی طرحاں جان دے او، پر مینوں ڈران لئی ڈرامے کری جا رہے او۔ تہاڈا سبھ توں وڈا جرم ایہ ہے جو ایتھے دے شہری نہ ہو کے وی تسیں لک چھپ کے کم کردے او تے نال رہندے بندیاں نال لڑائی وی کردے او، جو تہانوں ڈی پورٹ کرن لئی کافی اے، پر کیہ کراں ترس آ جاندا اے تے تہاڈی بمار شکل ویکھ کے چپ کر جانداں۔
ایہ روز دا ڈراما سی جہنوں ویکھ ویکھ کے تے دوہاں نوں لڑدیاں لڑدیاں اِک دوجے کولوں چھڑا ندے ہوئے یونس تنگ آگیا سی پر کردا تے کیہ کردا۔ اوہدے کیس دا فیصلاای نہیں ہو رہیا سی تے اوہنوں جو مکان مِلیا سی، اوہدے اِک کمرے وِچ دوجے بندیاں نال رہنا اوہدی مجبوری سی۔ پہلی وار جدوں اوہ آیا تاں ایس گھر وِچ تِن دی تھاں پنج منڈے رہندے سن جہناں نوں وکھ وکھ کمرا الاٹ کیتا گیا سی پر کچن کٹھا سی تے گرانڈ فلور تے اِک وڈے کمرے وِچ آئے گئے مہماناں نوں بٹھان لئی صوفہ وی رکھیا ہویا سی۔
یونس اسائلم(Assylum) لین مگروں لندن توں بریڈ فورڈ آیا تاں مسعود اوہدے نال بہت چنگی طرح پیش آیا، پر بعد وِچ اوہنوں پتا لگیا کہ اوہ تاں بڑے رکھے سبھا دا بندہ ہے، جہدا اِکو ای شونق اے۔ دوجے تیجے دِن کم توں مڑن لگیاں اوہ اپنے نال کوئی نا کوئی کڑی ضرور لیاندا جو یونس نوں اکا چنگا نہ لگدا۔ اوہ بھانویں پڑھا لکھا منڈا سی پر کڑیاں کولوں دور ای رہندا۔ اوہدی سوچ مطابق جدوں تیکر کسے کڑی نال ویاہ نہ ہو جاوے، اوہنوں ہتھ لانا گناہ اے۔ دوجا اوہدے ٹیچر نے ایڈز تے لیکچر دیندے ہوئے اِک وار دسیا سی کہ دنیا وِچ کینسر بھانویں اِک خطرناک بماری ہے پر ایڈز اوہدے کولوں وی خطرناک روگ اے۔ کینسر دا کوئی نہ کوئی مریض تاں کدی کدائیں آپریشن مگروں مرن توں بچ ای جاندا اے پر ایڈز دے مریض نوں کوئی وی نہیں بچا سکدا۔ اوہنے ایہ وی دسیا سی کہ ایڈز دے سبھ توں زیادہ روگی اوہناں دیشاں وِچ ہوندے نیں، جِتھے شادی توں پہلاں ای اِک دوجے نال سریرک سانجھ بنا لِتی جاندی اے تے وکھ وکھ بندیاں نال دوستی کیتی جاندی اے۔
یونس پینڈو سبھا دا جوان سی جو اپنے توں وڈیاں دی آکھی ہر گل تے اِتبار کردا سی۔ اوہنے اِک وار ایہ وی پڑھیا سی کہ ایڈز صرف گندے کماں نال ہی نہیں سگوں دوجیاں دے خون تے لیس دار چیزاں، تھک، پیپ تے سینڈ نال وی ہو سکدی اے، تاں اوہ دوجیاں نال مِلن لگیاں ہور وی پرہیز کرن لگ پیا سی۔ سکے سڑے مسعود نوں جدوں اوہنے پہلی وار کھنگدے ہوئے ویکھیا تاں سوچیا کہ اوہ ٹی بی دا مریض ہووے گا پر جدوں اوہدے نال رہندیاں سال کو لنگھیا تاں اوہنوں ایس گل دا شک ہو گیا کہ ٹی بی دا ہووے جاں نہ ہووے پر ایڈز دا مریض ضرور ہونا۔
ویلے نے اِک ورھا لنگھن مگروں دوجے وِچ پیر دھر دِتا پر اوہدے کیس دا کوئی فیصلہ ہویا تے نہ اوہدے نال رہن آلے مسعود تے زبیر بارے اوہنوں کچھ پتا لگیا۔ اوہ دونویں تاں اوہدے نال اپنے کیس بارے گل ای نہیں کردے سن۔ زبیر گھروں غائب ای رہندا تے مسعود وی گل نہ کردا کہ اوہدا کیس ہے کیہ، کدوں شروع ہویا تے کدوں مکے گا۔ اِک اِک کر کے نال رہندے دوجے منڈے وی چوری چھپے وکھ وکھ شہراں دے ہوٹلاں تے کم کرن لگ پئے تے اوس گھر وِچ صرف اوہو تِن ای رہ گئے، سگوں زبیر وی دوجے تیجے دِن ای آندا سی۔ اِک دِن یونس نے مسعود نوں آکھیا:
“تسیں برا نہ منا تاں اِک گل پچھاں۔
“ضرورپچھ، میں برا نہیں مناواں گا۔
“تہاڈے نال جہڑیاں کڑیاں آندیاں نیں اوہ تہاڈیاں دوست ہوندیاں نیں جاں ؟
مینوں پتا سی توں اِک نا اِک دِن ایہ سوال ضرور کریں گا۔ چنگا ہویا اج کر لِتا ای۔ میں شادی شدا ہاں پر پچھلے ست سال توں ایتھے رہندا پیاں۔
ہر بندے نوں دوجیاں لوڑاں وانگ اِک تیویں دی وی لوڑہوندی اے۔ میں وی اپنی لوڑ پوری کرن لئی پہلے کدی کدائیں کسے کڑی نوں لے کے آندا ساں تے ہن میری عادت بن گئی اے۔
“پر میں تاں سوچ وی نہیں سکدا کہ گوریاں کسے دیسی بندے نال اوہدے گھرانج کھلے ڈلھے آ سکدیاں نیں۔
“گوریاں، کالیاں جاں دیسی کڑیاں دی گل نہیں، پیسے دی گل اے۔ ایتھے ہر شے رشتیاں توں ودھ پیسے نال جڑی ہوئی اے تے ایتھے رہن آلیاں دیاں لوڑاں وی ساڈے نالوں وکھریاں نیں۔ تینوں جو گورے تردے پھردے نظر آندے نیں، ساڈے دیشاں وِچوں آئے کئی بندے اوہناں کولوں بہتے امیر نیں، ایتھے ا جہے انگریز وی رہندے نیں جو ایس دھرتی دے وارث ہو کے وی ڈھنگ دے کپڑے تے جتیاں نہیں لے سکدے، ہور عیاشیاں تاں دور دی گل اے۔ میرے نال جہڑیاں کڑیاں آندیاں جاندیاں نیں، اوہ دو تِن جاں ودھ توں ودھ پنجاں پونڈاں وِچ راضی ہو جاندیاں نیں۔ پر ایہدا مطلب ایہ نہیں کہ ہر گوری پنجاں ستاں پونڈاں وِچ اپناآپا ویچدی پھِردی اے۔ جہڑیاں کڑیاں سیکس ورکر نیں جاں میرے ورگے بندیاں نال اوہناں دے گھر تر جاندیاں نیں اوہ اچھے انگریز گھراں دِیاں تے پڑھیاں لکھیاں گھٹ ای ہندیاں نیں۔
مسعود دیاں گلاں سنیاں بِنا وی یونس نوں ولایت بارے بہتا کچھ پتا چل چکیا سی۔ اوہدا دل وی کردا سی کہ اوہ بھانویں مسعود دی حد تیکر نہ جاوے پر کسے کڑی نال پل دو پل تاں گزارے۔پر اوہنوں ایڈزہون توں بہت ڈر لگدا سی۔ اِک شام ٹکر کھا ن مگروں نال لگدے سٹی سینٹروِچ ترن پھرن توں بعد اوہ سگریٹ پین لئی کونسل دی وڈی ساری بلڈنگ دے گیٹ نال بنیاں پوڑھیاں تے حالی بیٹھیا ای سی کہ اِک پنجھی کو ورھیاں دی گوری اوہدے کول آکے کہن لگی۔
ایکسکیوزمی، بزنس
اِک وار پہلاں وی اوہنوں اِک کڑی نے بزنس دی آفر کیتی سی پر اودوں اوہنوں سمجھ نہیں سی آئی کہ میں کیہڑا بزنس کر سکداں تے اوہ اگوں چپ کر گیا سی، پر بعد وِچ اِک دِن مسعود نے ای اوہنوں دسیا سی کہ جدوں ایتھے دی کوئی کڑی تہاڈے لاگے آ کے بزنس بارے پچھے تاں اوہدا مطلب ہوندا اے کہ توں مینوں اپنے نال لے کے جانا چاہنداں؟ جے کسے دی مرضی ہووے تاں اوس توں مگروں پیسیاں دی گل ہوندی اے۔
پہلی وار کسے کڑی نے اوہنوں ایڈی کھلی ڈلھی آفر کیتی سی۔ پتا نہیں ٹھنڈہون کر کے جاں گھبراہٹ کارن اوہدے گلے وِچوں پوری واج ای نہ نکلی تے اوہنے جھوٹھ بولدے ہوئے بس اینا ای آکھیا:
“سوری، آئی ایم میرِڈ(married)
“اصل وِچ میں بھکھی ہاں تے مینوں کچھ پیسیاں دی لوڑ اے۔ کڑی نے آکھیا۔
“پیسے تاں میرے کول وی نہیں پر جے توں میرے نال میرے گھر تیکر جاویں تاں میں تینوں روٹی کھان لئی پیسے ضرور دے سکداں۔
“اوکے، پر تیرا گھر کتھے؟
“پچھلی سڑک تے یونی ورسٹی دے ساہمنے۔
اوہنے یونس دا ہتھ پھڑ لیا تے اوہدے نال تر پئی۔ پہلاں تاں اوہنوں کسے انجان کڑی تے اوہ وی گوری دا اِنج ہتھ پھڑنا بڑا عجیب لگیا پر دو چار قدم ٹرن مگروں اوہدے وِچ کچھ ہمت آئی تے اوہدا جھاکا لتھ گیا۔
اوہنے یونس نوں آکھیا میرا ناں جینیفر اے پر توں مینوں جینی وی آکھ سکداں۔
“ٹھیک اے! اوہنے اپنے دیسی انگریزی دے لہجے وِچ اوہنوں جواب دِتا تے نال ای سوچن لگ پیا کڑی تاں بہت سوہنی اے پر میں روٹی کھوان توں اگے نہیں ودھاں گا
فٹ پاتھ تے ٹردیاں جینی ناں دی اوہ کڑی اوہدے ہور نیڑے ہوگئی۔ اینے نیڑے کہ اوہدے پِنڈے دی نِگھ نے یونس دے انگ انگ نوں کوسا کر دِتا۔ جینی دے نال ٹرنا اوہنوں ایس لئی وی چنگا لگ رہیا سی کہ کوئی کڑی پہلی واری اوہدے اینے نیڑے آئی سی۔
تردے تردے اوہ گھر دے بوہے تیکر تاں اپڑ گئے پر اوہنوں ایس گل دا ڈر سی کہ مسعود اوہنوں ویکھ نہ لوے۔ فیر اوہنے سوچیا اوہ روزاِک کڑی لے کے آ جاندا، جے میرے نال پہلی وار کوئی کڑی آ وی گئی تاں کیہ؟ نالے اوہ آپے ای تاں کہندا سی کہ ایہ ساڈا دیس نہیں، انگریزاں دا دیس اے جہناں دا پچھوکڑ تے سبھیا چار ساڈے نالوں وکھرا اے دروازہ کھول کے اندر جان مگروں اوہ جینی دے نال ایہ گل سوچ کے ہو لی ہولی اتلے فلور ول ودھیا کہ اوہدے پیراں دی واج نہ آئے۔ایس لئی کہ لکڑ دیاں بنیاں پوڑھیاں تے پیر دھردیاں ای گھر وِچ رہندے سارے جِیاں نوں پتا لگ جاندا سی کہ کوئی آیا اے۔ اپنے کمرے وِچ وڑن توں پہلاں وی اوہنے تالے وِچ کنجی پھرانلگیاں بہت دھیان نال کم لِتا تے دونویں اندر آ گئے۔
جینی دے ذہن وِچ خورے کیہ سی، اوہ اندروڑدے ای جتیاں لاہ کے بیڈ تے چڑھ گئی تے کہن لگی:”لگدا اے گھر وِچ تاں کوئی وی نہیں پر ڈرائنگ روم وچ “نہیں اوتھے وی کوئی نہیں۔ ہو سکدا میرے نال رہندا دوست اوتھے بیٹھیا ہووے۔ ایہو سوچ کے میں تینوں اتے لے آیا۔ نالے ساڈے کلچر وِچ کڑیاں نوں اِنج گھر لیانا چنگا نہیں سمجھیا جاندا۔جینی نے ہسدے ہویاں آکھیا:
“ہن توں آپنے دیس وِچ نہیں سگوں ساڈے دیس وِچ رہندا پیاں۔ تینوں ایتھے دے کلچر مطابق ای رہنا ہووے گا۔ نال ای اِک واری فیر کہن لگی، چھیتی کر، مینوں بہت بھکھ لگی اے۔یونس نے تکیہ چا کے ہیٹھوں پنج ڈالر کڈھے تے اوہدے ول ودھاندیاں آکھیا، ایہناں نال کم سر جائے گا؟
“ہاں برگر لے لواں گی۔ کہندے ہوئے جینی نے ا جہیاں نظراں نال اوہدے ول ویکھیا جویں کوئی سوال پچھ رہی ہووے۔
پر یونس اوہدے ول ویکھے بغیر ای او ہنوں اپنے نال لے کے تھلے لہندا ہویا سوچ رہیا سی کہ مسعود اپنے کمرے وِچ نہیں ہیگا نہیں تاں ہن تیکر باہر ضرور آندا۔ جاں ہو سکدا اے ٹی وی تے کوئی فلم ویکھ رہیا ہووے۔ بوہے وِچوں نکلن لگیاں اوہنوں کچن نظر آیا تے نال ای یاد آیا کہ اوہنے تاں دِن نوں آلو گوشت پکایا سی۔ اوہنے جینی نوں آکھیا:”میں تاں بھل ای گیا ساں، گھر سالن وی رکھیا ہویا اے تے ڈبل روٹی وی پئی اے پر خورے تینوں ساڈا کھانا چنگا لگے جاں نہیں۔ “ٹیسٹ (Taste)کر لیندے ہاں۔ کہندی ہوئی جینی اوہدے نال کچن وِچ وڑ آئی تے اوہناں رل کے سالن گرم کرن مگروں ٹوسٹر وِچ ڈبل روٹی دے پِیس (piece) وی گرم کرلِتے۔ فیر اوہ ہال ورگے وڈے کمرے وِچ آ گئے جہڑا کدے ڈائنِنگ روم ہوندا ہووے گا پر جدوں دے چھڑے پناہ گزیناں نے ایتھے ڈیرا لایا سی، ضرورت پین تے ڈرائنگ روم وی بن جاندا سی۔ جینی نے پہلی برکی لِتی تاں مرچاں نال اوہدیاں اکھاں وِچ ہنجو آ گئے۔ اوہنے سی سی کردے ہوئے پانی دا گلاس مونہنال لا لیا تے فیر ہولی ہولی تِن چار توسکھان مگروں اوہدی بھکھ مک گئی۔ یونس نوں کہن لگی:
“اسیں اینیاں مرچاں نہیں کھاندے فیر وی مینوں بہت سواد آیا۔ ایہدا اِک کارن تاں ایہ وی ہو سکدا اے کہ اِک اِنڈین سہیلی مینوں کِنی وار ایشین ریسٹورنٹ وِچ بریانی کھوا چکی اے تے دوجا مینوں بہت بھکھ وی لگی ہوئی سی۔ بوہے وِچوں باہر آکے جان توں پہلاں جینی نے یونس نوں آکھیا:
“جے کدی میرادل چاہوے تاں ایتھے فیر وی آ سکدی ہاں؟ بِنا سوچے خورے اوہدے مونہہ وِچوں کیوں ہاں نکل گئی تے اوہنے جینی نوں آکھیا:”مینوں اپنا فون نمبر تاں دیندی جا۔
اوہنوں بڑی حیرت ہوئی جدوں جینی نے آکھیا: “سوری!ساڈے کلچر وچ کوئی وی عورت کسے وی بندے نال کِتے وی جا سکدی اے تے اوہدے نال چنگا مندا رشتہ وی بنا سکدی اے، پر اوہنوں اپنا ناں پتا تے ٹیلی فون نمبر نہیں دیندی، دوچار ملاقاتاں توں بعد تاں بہت کچھ سانجھا ہو جاندا اے پر پہلی وار نہیں۔ یونس چپ چاپ اندر آیا تے دروازہ بند کرن مگروں سوچن لگ پیا لوکی سچ ای کہندے نیں بندہ بھانویں کِنا ای چالاک ہووے، عورت دے ساہمنے اوہدی عقل جواب دے جاندی اے۔ عورت دی تھاں کڑی ہووے،تے اوہ وی گوری، تاں عقل ہور چھیتی جواب دے سکدی اے،پر چلو کوئی گل نہیں، ساڈے لئی اوہدے نال گزارے تھوڑے جہے پل وی بڑے انملے تے ودھیا سن سون توں پہلاں اوہ چاہ بنان لئی تھلے گیا تاں مسعود کھانا گرم کر کے کھان دی تیاری کر رہیا سی۔ اوہنے یونس کو لوں پچھیا:
دوجے دن لائبریری جان مگروں فلم داایوننگ شو ویکھن لئی یونس سینمے تے چلا گیا۔ فلم ختم ہوئی تاں بس تے بیٹھ کے اپنے اسٹاپ تے آن کے لتھا تے ہولی ہولی تردا گھر دے بوہے تے پہنچ گیا۔ اپنے بوجھے وِچ ہتھ پا کے اوہنے بوہا کھولن لئی کنجیاں باہر کڈھیاں، پر اجے بوہے دے لاک وِچ چابی لان ای آلا سی کہ بوہا کھلیا تے مسعود بوہے توں باہر آگیا۔ پچھے جینی وی سی جہڑی اوہدے کولوں دی اِنج دی لنگھ گئی جویں اوہنوں جان دی ای نہ ہووے۔٭٭
