’’ممی ڈیڈی‘‘ کنک نال سبزانقلاب ممکن نہیں!

لکھت :قمرعمران اعوان

اسیں بطور قوم اینے سستے آں کہ ممی ڈیڈی بچیاں والی شکل اختیار کر چکے آں۔ ایہ ممی ڈیڈی کیہ اے؟
بھئی اسیں بڑے مصروف آں‘ ساڈے کول ٹائم نہیں‘ اساں اجے ایہ کم کرنا اے اوہ کم کرنا اے۔ چلدے پھردے برگر کھا لیا‘ بھکھ مٹ گئی‘ آندے جاندے سوفٹ ڈرنگ پی لیا تریہہ بجھ گئی‘ ایہو حال کاشتکار بھراواں دا اے‘ اودھر چاول کٹے‘ اودھر کنک بیج لئی‘ یاں ادھروں کپاہ اٹھائی تے اودھر کنک بیج لئی‘ یعنی جس طرح برگر کھان والیاں دا مقصد وی صرف ڈھڈ بھرنا اے صحت دی اوہناں نوں کوئی فکر نہیں تے برگر کھان والا بچہ چھیتی تھک جاندا اے صحت وی قابل رشک نہیں رہندی۔ ایہو حال زمین دا اے‘ فصل تے فصل لین نال اوہ وی چھیتی تھک جاندی اے۔ زمین دی صحت برقرار نہیں رہندی تے جس زمین دی صحت ٹھیک نہ ہووے اوتھوں زیادہ پیداوار لینا خام خیالی اے۔
وقفہ ضروری اے:
کمزور ماں دی صحت دا اندازہ ہر کوئی آسانی نال لا سکدا اے یعنی اوہ نحیف‘ کمزور تے لاغر جہی ہووے گی اک پاسے تے ایس ماں دی صحت دا حال اے تے دوجے پاسے دھرتی ماں دی صحت اے سال وچ چار پنج فصلاں تے اوہ وی مسلسل حاصل کرن والی زمین دی صحت دا عالم وی‘ اوہدی صحت وی کمزور ہووے گی۔ جے ایہو دھرتی ماںدو فصلاں وچ کجھ وقفہ پا لوے تے اوہدی اپنی تے اوہدے بچیاں (فصلاں) دی صحت دوویں قابل رشک ہووے گی۔ زمین دی زرخیزی بحال ہوندی رہوے گی تے کنک دی پیداوار وی بھرویں ملدی رہوے گی۔
کھیت لئی دیسی گھیو تے پنجیری دا پربندھ:
ماں وانگوں دھرتی ماں وی دیسی گھیو تے پنجیری منگدی اے پر کسے دا ایس پاسے دھیان نہیں جاندا۔ سارے مصنوعی کھاداں ول نسدے رہندے نیں سبز انقلاب توں پہلاں پاکستان وچ کتھے کھاداں ہوندیاں سن اوس ویلے تے روڑی تے گوبر نال کھاداں دا کم ٹور لیا جاندا سی جے باریک بینی نال ویکھیا جاوے تے زمین دی بڑھوتری تے نشوونما لئی گوبر تے روڑی وغیرہ ای کھیت کھلیان دا دیسی گھیو اے تے ایہو اوہدی پنجیری وی اے۔ جے اج وی کھاداں دی تھاں گوبر تے روڑی دا رواج عام ہو جاوے تے اج وی زمین نہ صرف اپنی صحت بحال رکھ سکدی اے سگوں پیداوار دے نال کنک دی غذائیت وی ودھ سکدی اے۔ دنیا بھر وچ لوک تے ہن روڑی وغیرہ توں بجلی بنا رہے نیں پر اسیں اوہنوں چک کے کھیت وچ وی پان توں کترا رہے آں۔ ایس لئی پیداوار تے غذائیت نوں تحریک دین لئی کھیت نوں دیسی گھیو تے پنجیری دی صورت کسان دے کول تن چیزاں موجود نیں جہناں وچ پریس مڈیعنی گنے دی میل‘ ککڑیاں دیاں وِٹھاں تے گوبر روڑی شامل نیں۔ ایہناں ساریاں وچ زمین دی توانائی ودھان وچ ڈھیر قوت موجود اے جہدے نال زمین دے مسام انج نرم ہو جاندے نیں کہ کنک دے پودیاں دیاں جڑاں آسانی نال زمین دے اندر وڑدیاں جاندیاں نیں۔ جہناں دے اثرات فیر کنک دے خوشیاں تے پیندے نیں جو زیادہ پیداوار دا کارن بن دے نیں۔
کنک دی ویلے سر کاشت
کاشتکار بھرائو! اسیں جدوں وی قدرت دے موافق چلاں گے‘ سانوں زندگی وچ آسانیاں ملدیاں رہن گئیاں کنک دا وی ایہو حال اے پچھلے 30 ورھیاں دی تحقیق توں ایہ گل کڈھی جا سکدی اے کہ کنک دی کاشت دا صحیح ویلا پنج توں 15نومبر دا دورانیہ ای ہوندا اے پر موسمیاتی تبدیلیاں پاروں اسیں ایہناں وچ پنج دن دی توسیع کر لینے آں تے ایس طرح پنج توں ویہہ نومبر دا دورانیہ کر لینے آں۔ ایس لئی پنج توں ویہہ نومبر دا دورانیہ کنک دی کاشت لئی قدرت دے عین موافق ہوندا اے جہدے فائدے ایہ نیں کہ ایس دوران کاشت کیتی جان والی کنک دی فصل نوں پانی دی لوڑ گھٹ رہندی اے جڑی بوٹیاں گھٹ اگدیاں نیں‘ کیڑیاں تے بیماریاں دے حملہ آور ہون توں پہلاں پہلاں فصل اپنے پکن دا عمل مکمل کر لیندی اے۔ بعد وچ کنگی‘ تیلہ حملہ آور ہو وے وی تے ایہناں نال معاشی طور تے نقصان نہیں ہوندا تے فصل بھرویں پیداوار دیندی اے۔
کنک دی کاشت وچ اک اک دن دی اہمیت:
تحقیق دے مطابق کنک دی کاشت لئی پنج توں ویہہ نومبر دا صحیح ویلا اے پر اکثر کسان اپنی اپنی سہولت پاروں تاخیری حربے ورتدے ہوئے اپنی لاپرواہی تے انجانے پن وچ کنک دی کاشت نوں ویہہ نومبر دے بعد لے جاندے نیں۔ یاد رہوے کہ کنک دی کاشت لئی نومبر دے مہینے دا اک اک دن بڑی اہمیت رکھدا اے گنے دی کاشت تے سارا مہینہ چلدی رہوے تے گنے دی پیداوار تے منفی اثرات نہیں پیندے پر کنک دی فصل نوں اک دن دی تاخیر نال کاشت کرن نال ویہہ کلوگرام فی ایکڑ فی دن پیداوار ڈگ جاندی اے۔ فرض کرو اسیں کہنے آں کہ کنک دی کاشت ویہہ نومبر تک مکمل کر لئی جاوے تے ہن جے کوئی 21نومبر نوں کاشت کرے گا تے اوہدی پیداوار ویہہ کلوگرام فی ایکڑ فی دن دے حساب نال گھٹ ہوندی جاوے گی تے 22نومبر نوں جد کہ اجے اوہنے کنک کاشت نہیں کیتی پر کسان دی اک من فی ایکڑ پیداوار گھٹ گئی ایس طرح ایس حساب نال اک کاشتکار نوں اپنی کنک پنج دسمبر نوں کاشت کرے گا تے پنج دسمبر نوں اجے اوہدی کنک کاشت نہیں ہوئی تے اوہدی پیداوار پہلے ای تن سو کلوگرام یعنی ست من فی ایکڑ دے حساب نال گھٹ ہو گئی۔ کاشتکار ہن اندازہ لا سکدے نیں کہ جتھے اوہدی پیداوار 60من آئونی سی اوتھے اوہدی پیداوار 50 من دے نیڑے رہ گئی اے۔
کھلوتی فصل وچ کنک دی پیداوار پتہ کرن دا طریقہ:
اگیتی‘ درمیانی تے پچھیتی کاشت کیتی جان والی کنک دی کھلوتی فصل دے خوشے ویکھ کے واضح نظر آ جاندا اے کہ کہڑی فصل کدوں کاشت کیتی گئی اے پر ایہ تنے اقسام دی کنک کیوں جے اک دم پکدی اے ایس لئی عام کاشتکار ایہدی پچھان نہیں کر پاندا پر پلانٹ بریڈر ایہنوں پچھان لیندا اے ایس لئی کنک دی فصل کوئی وی ہووے اوس کھلوتی فصل دے وچکار جا کے اک سٹہ توڑ لوو تے باہر لیا کے اوہنوں میز تے رکھ کے احتیاط نال اوہدے دانیا ںدی گنتی کرو جنے دانے ہون گے گھٹو گھٹ اونے من فی ایکڑ اوس کھیت دی پیداوار ہووے گی ایس واری آزما کے ویکھ لوو۔
کلام الٰہی دے مطابق کنک دی پیداوار:
سورۃ البقرہ دی آیت نمبر261 وچ ارشاد ربانی اے کہ اک دانے چوں نکلن ست والیاں‘ تے ہر والی وچ لگے 100 دانے یاں ایس توں وی ودھ‘ ایس طرح آیت وچ اک دانے توں ست سو دانے یاں ایس توں وی ودھ دانیاں دی خوشخبری اے جد کہ ساڈی تحقیق کتھوں تک اپڑی اے تے اک دانے توں کنے دانیاں تک اسیں اپڑ چکے آں تے ایہدا سادہ جیہا جواب ایہہ وے کہ اک دانے توں اگن والے کنک دے پودے تے اوسطاً پونے دو بالیاں خوشے یاں سٹے دے راہیں سانوں ستر دانے تک مل جاندے نیں جد کہ قرآن پاک دی رو نال ست سو دانے یاں ایس توں وی ودھ دانے ملدے نیں۔ ایس طرح ساڈی ریسرچ اجے 630 ہور دانیاں دے حصول ول گامزن اے تے دانیاں دی اینی گنتی ساڈا ایمان اے کہ ضرور آوے گی یعنی اک دانے توں ست سو دانے یاں ایس توں وی ودھ دانے ضرور ملن گے۔
دانے تے فی ایکڑ پودے:
تحقیق دے مطابق اک کلو کنک وچ پنجی ہزار دانے ہوندے نیں ایس طرح چالھی کلو کنک وچ دس لکھ دانے بن دے نیں جو فی ایکڑ کھیت وچ پائے جاندے نیں ہن ویکھیا ایہ گیا اے کہ دس لکھ دانیاں دی کاشت دے بعد دس لکھ ای پودے اگنے چاہیدے نیں پر اینے نہیں بن دے کیوں جے کجھ دانے اگدے نیں تے کجھ سردی پاروں نہیں اگدے۔ پر اوسطاً اٹھاراں لکھ پودے فی ایکڑ ہونے ضروری نیں جہدے نال بڑے آرام نال پنجاہ سٹھ من فی ایکڑ پیداوار آ سکدی اے پر جے دانہ پچھیتی کاشت دا ہووے تے ظاہر اے کہ دانے دا سائز چھوٹا ہووے گا باریک ہووے گا جہدے نال فیر پیداوار چالھی من تک ڈگ وی سکدی اے تے جے دانہ ویلے سر کاشت کیتی گئی فصل دا ہووے تے ظاہر اے کہ دانہ موٹا تے بھارا ہووے گا جہدے نال فیر پیداوار ستر من توں وی اُتے جا سکدی اے۔
کنک دی فصل دے دوالے سرہیوں دی اک قطار کاشت کرن دا رواج:
ایہ اکثر ویکھیا گیا اے کہ کسان بھرا کنک دی بیجائی ویلے فصل دے آل دوالے سرہیوں دی اک قطار کاشت کر دیندے نیں اوہناں دا کہنا اے کہ سرہیوں دے پودیاں تے آن والا تیل کنک دے پودے تے آئون والے تیلے نوں کھا جاندا اے تے ایس طرح کنک دی فصل تیلے دے حملے توں بچ جاندی اے پر ایہ مفروضہ صرف اوہناں دی خام خیالی اے۔ یاد رہوے کہ کنک دے پودے تے آن والے تیلے دی سپی سرہیوں دے تیلے تے آن والے تیلے دی سپی توں وکھری ہوندی اے کساناں دی تیلے نوں دور کرن دی ایس پریکٹس دا بھاویں نقصان کوئی نہیں پر فائدہ وی نہیں ایس لئی بہتر ایہہ وے کہ جس تھاں تے سرہیوں کاشت کرنی اے اوتھے کنک ای کاشت کیتی جاوے تاں جے اوس تھاں توں وی کنک دی پیداوار ای لئی جا سکے۔
مونوکلچر توں پرہیز:
کاشتکار جدوں ایہ ویکھدے نیں کہ کنک دی فلاں قسم نے بہتر پیداوار دتی اے تے اگلے ورھے فیر اوسے اک ای قسم نوں وڈے رقبے تے کاشت کر لیندے نیں جو کہ سراسر گھاٹے دا سودا اے ایہدا سب توں وڈا نقصان ایہہ وے کہ جے کوئی بیماری ایس قسم تے آ جاندی اے تے اک ای قسم ہون دے ناطے ویکھدیاں ای ویکھدیاں ساری فصل تباہ ہو جاندی اے پر جے تن یاں چار قسماں کاشت ہون گئیاں تے اک قسم تے بیماری دی زد وچ آ جان نال دوجی قسم اپنے وکھرے جینٹک میک اپ دی وجہ نال بچ جان گئیاں ایس لئی اک قسم دی تھاں تن یاں چار قسم دی کاشت کیتی جاوے تاں جے آئون والے خطرے توں بچ کے کنک دی پیداوار ودھائی جا سکے۔
کنک دی زیادہ پیداوار دے حصول وچ چھپی سائنس:
کنک دی مناسب ترین وقت کاشت پنج توں ویہہ نومبر اے پر اپنی اپنی مجبوری دے ہتھوں کجھ کسان اگیتی کنک یعنی پنجی اکتوبر توں چار نومبر نوں کاشت کر لیندے نیں کجھ پنج توں ویہہ نومبر نوں تے کجھ کسان پچھیتی کاشت یعنی دسمبر وچ کاشت کر لیندے نیں ایس طرح پاکستان وچ کاشت ہون والی کنک تن حصیاں وچ ونڈی جاندی اے ہن تسیں ذرا غور کرو کہ یہناں تن حصیاں دی کاشت کنک دی فصل تے سٹے کدوں نکلن گے ایہدا جواب ایہہ وے کہ اگیتی فصل وچ سٹے پنج توں دس فروری نوں فصل تے ظاہر ہون گے درمیانی فصل تے یعنی موزوں ترین وقت تے کاشت فصل تے سٹے پندراں توں ویہہ فروری نوں نکلن گے تے پچھیتی کاشت فصل تے سٹے یاں بالیاں یاں خوشے پنج توں پندراں مارچ تک ظاہر ہون گے۔ ہن ذرا سوچو کہ پنج توں دس فروری تک دوران درجہ حرارت پندراں ڈگری سینٹی گریڈ توں تھلے ہووے گا یعنی ٹھنڈ ہووے گی تے سردی دی شدت زیادہ ہووے گی جہدے نال سٹے دے اُتے والی گھنڈیاں یاں فلوریٹ یاں دانے‘ سردی دی شدت وچ نہیں بن سکن گے تے اوہ کہر دی نذر ہو جان گے جہدے نال چنگے بھلے دانے ضائع ہو جان گے جد کہ پچھیتی کاشت فصل تے سٹے نکلدے ہوئے جدوں درجہ حرارت تے نظر جاندی اے تے اوس ویلے پنجی توں تریہہ ڈگری سینٹی گریڈ تے اکثر اوقات تیتی سینٹی گریڈ تک وی درجہ حرارت اپڑ جاندا اے جہدے نال سٹے تے بنن والے دانے جو اجے اپنی پروڈکٹو فیز دی دودھیا حالت وچ ای ہوندے نیں اوہ ودھدی گرمی دی وجہ نال پچک جان گے جہے نال دانہ سنگڑ جاوے گا جہدے نال دانہ ہلکا رہ جاوے گا یعنی گھٹ وزن ہووے گا تے ایس طرح اکائی رقبہ تے پیداوار گھٹ رہ جاوے گی۔ ایسے طرح موزوں بہترین ویلا پنج توں ویہہ نومبر تے کاشت ہون والی فصلاں تے اگن والے سٹے جہڑے پندراں توں پنجی فروری دے درمیان نکلن گے اوس ویلے درجہ حرارت بائی توں چھبی ڈگری سینٹی گریڈ ہووے گا تے ایہ اوہ درجہ حرارت اے جو کنک دے سٹے تے نکلن والے دانیاں لئی مثالی درجہ حرارت ہوندا اے تے دانیاں نوں مکمل تے بھرپور بن دے ہوئے ایسے درجہ حرارت وچ ست دن مل جاندے نیں تے دانہ ہولی ہولی اپنی نشوونما مکمل کر لیندا اے جہدے نال دانہ وڈا تے وزنی ہو جاندا اے جو اکائی رقبے تے زیادہ پیداوار دا کارن بن دا اے۔