کرونا ڈپلومیسی

لکھت:اشرف شریف

بھارت ایہناں دیہاڑیاں کرونا دے بدترین حملے دا سامنا کر رہیا اے۔ کرونا توں ڈرے لوک اپنے ماں باپ تے بزرگاں نوں سڑکاں تے سٹ کے نس رہے نیں۔ فلم انڈسٹری دے ن امور بندے بیرون ملک جا چکے نیں۔ ہسپتالاں وچ مریض داخل کرن دی گنجائش ختم ہو گئی اے۔ برآمدیاں‘ فٹ پاتھاں‘ ایمبولینساں تے کاراں وچ لیٹے مریض آکسیجن دے سلنڈر نال زندگی پھیپھڑیاں وچ اتارن دی جدوجہد کر رہے نیں۔ درجناں ویڈیو ویکھ چکیا واں۔ انج لگدا اے کہ انسان دی بے بسی اپنی انتہا اُتے اے۔ بھارت دے چوکاں تے پولیس اہلکار مسلماناں اگے اپیل کر رہیا اے کہ رمضان المبارک وچ روزے تے نماز دوران اللہ اگے دعا کرو کہ کرونا دی وباء توں نجات ملے۔ صورتحال افسوسناک اے پتہ نہیں مقبوضہ کشمیر دے کیہ حالات ہون گے۔
جناب فیصل ایدھی نے وزیراعظم نریندر مودی نوں خط لکھیا اے۔ بھارت وچ کرونا پاروں صحت دیاں سہولتاں تے پین والے دباء دا ذکر کردے ہوئے فیصل ایدھی نے 50 ایمبولینساں تے عملے دی فراہمی دی پیش کش کیتی اے۔ پاکستان دے صارفین نے سوشل میڈیا تے بھ ارت دی مدد دے موضوع تے دردمندی دے نال اجہیاں پوسٹاں کیتیاں نیں جہناں نوں ویکھ کے پتھر توں پتھر دل پگھل جاوے۔ ایس طرح دے جذبات دا اظہار ایہ ثابت کردا اے کہ پاکستانی عوام انسانی اقدار تے رشتیاں دا آدر کردے نیں۔ بھارت وچ اک انسانی المیہ جنم لے چکیا اے۔ پاکستان دے کول اپنی لوڑ توں کجھ ودھ آکسیجن موجود اے پر سوال کیتا جا رہیا اے کہ کنک تے کھنڈ وانگوں ایس گل دی کیہ ضمانت اے کہ اسیں وادھو مقدار باہر گھل دیئے تے اپنی لوڑ لئی مہنگے مُل درآمد نہیں کراں گے۔ ذخیرہ اندوز گھٹ نیں پر موثر‘ اپنا کم شروع کر چکے نیں آکسیجن سلنڈر دیاں قیمتاں بناں کسے وجہ دے ودھن لگ پئیاں نیں۔ ایہ حکومت تے انتظامیہ دی صلاحیت تے سوال اے۔ ایہناں حالات وچ پاکستان ولوں بھارت نوں سرکاری طورتے وینٹی لیٹر‘ ڈیجیٹل ایکسرے‘ پی پی ای تے دوجیاں متعلقہ شیواں دین دی پیش کش کیتی گئی اے۔ بھارت نے وی کشمیر سنے سارے تنازعات تے گل بات دی پیش کش کر دتی اے۔ انج لگ رہیا اے کہ اک المیہ دوہاں ملکاں نوں نیڑے لیان دی وجہ بن رہیا اے۔
فروری وچ پاکستان تے بھارت دے سکیورٹی حکام نے ایل او سی تے فائربندی دا اعلان کرکے ساری دنیا نوں چونکا دتا۔ مسلسل کشیدگی اک دم جنگ بندی وچ کیویں بدلی اے ایہو نہیں سگوں سندھ طاس کمشنراں دے رابطے بحال ہوئے کئی شعبیاں وچ ویزیاں دا اجرا شروع ہو گیا پاکستان تے بھارت دی اعلیٰ سطح قیادت علاقائی تعاون تے زور دین والے بیان دین لگ پئی اے۔ ایس ماحول وچ بھارتی وزیراعظم نریندرمودی نے 23مارچ دے موقعے تے وزیراعظم عمران خان دے ناں خیرسگالی دا اک خط گھلیا۔ ایہ سارے معاملے اینے اچانک پیش رفت دا ثبوت سن کہ کجھ دیہاڑے پہلاں وزیرخارجہ شاہ محمود قریشی تے اوہناں دے بھارتی ہم منصب ایس جے شنکر دوشنبے وچ اکٹھے موجود سن پر دوہاں وچکار نہ کوئی رابطہ ہویا نہ ملاقات۔ کہیا جا رہیا اے کہ کابینہ دے جہڑے وزیراں نے بھارت نال تجارت بحال کرن دی تجویز دی مخالفت کیتی سی شاہ محمود قریشی اوہناں دی قیادت کر رہے نیں۔ کہیا جاندا اے کہ پاک بھارت تعلقات دے ضمن وچ اجہے اتارچڑھائو تعجب خیز نہیں۔ بھارتی حلقیاں نے جنرل قمرجاوید باجوہ دے اوس بیان نوں کوئی تجزیاتی تحریراں دا حصہ بنایا اے جہدے وچ اوہناں نے جغرافیائی تعاون تے رابطیاں تے زور دتا۔ آرمی چیف دے ایس موقف نوں بھارت وچ نمایاں وکھایا جا رہیا اے۔
پاک بھارت مذاکرات نوں کامیاب تے ن کام کرن دے خواہش مند حلقے اپنی اپنی صف بندی رکھدے نیں۔ دوہاں کول اپنے موقف دی حمایت وچ بھرویاں دلیلاں نیں۔ بھارت دے معروف اخبار دی ہندو نو اک رپورٹ چھاپی اے۔ رپورٹ دسدی اے کہ پاکستان تے بھارت دے وزراء خارجہ نے کجھ دیہاڑے پہلاں متحدہ عرب امارات دا دورہ کیتا۔ ایہناں دوہاں دا مقصد دوہاں ملکاں وچکار مذاکرات دی بحالی اے۔ دسیا گیا اے کہ بھارتی وزیرخارجہ ایس جے شنکر دی یو اے ای وچ گل بات دا محور معاشی تعاون تے کمیونٹی ویلفیئر ورگے موضوع سن۔ شاہ محمود قریشی نے علاقائی معاملیاں تے گل بات کیتی۔ پاکستان نے تھرڈ پارٹی مصالحت دا سواگت کیتا اے۔ بھارت نے کشمیر دی آئینی حیثیت دی بحالی دے مطالبے تے کشمیر تے گل کرن دی حامی بھری اے جو اوہدی معروف خارجہ حکمت عملی دے الٹ اے۔ متحدہ عرب امارات دی ثالثی وچ دوہاں ملکاں دا گل بات کرنا ظاہر کردا اے کہ بھارت پاکستان دے نال تنازعیاں نوں دوطرفہ مذاکرات نال طے کرن دی جہڑی گل کردا رہیا اے ہن اوہنوں بدل کے نتیجے حاصل کرنا چاہندا اے۔ فیر یو اے ای نے پاکستان دے اکائونٹ وچ جہڑے ڈالر رکھے سن اوہدی مدت حال ای وچ ودھا دتی اے۔ یو اے ای نے پاکستان توں افرادی قوت دے ویزیاں بارے پابندیاں لا رکھیاں نیں بھارتی شہری پاکستانی لیبر دی تھاں بھرتی ہو رہے نیں۔ میرے دوست نے کئی مہینے انتظار دے بعد مجبوراًبھارتی لیبر رکھ لئی۔ ہن بھارت نوں پیغام دتا گیا کہ اوہنے مذاکرات تے حامی نہ بھری تے اوہدی لکھاں تے مشتمل افرادی قوت تے پابندی لگ سکدی اے۔
سفارتی زبان وچ ایہ دھمکیاں نہیں ہوندیاں‘ کم کڈھوان لئی اپنی طاقت ول صرف اشارا کیتا جا سکدا اے۔ سنیا اے کہ پاکستان تے بھارت دے خفیہ ماہرین عرب امارات وچ مسلسل اک دوجے نال رابطے تے کجھ معاملیاں تے تبادلہ خیال وچ مصروف نیں۔ ایہنوں وکھووکھ سطح تے گل بات دے فریم ورک دی تیاری دا عمل کہیا جا سکدا اے۔ طے کیتا جا رہیا اے کہ خارجہ سیکرٹری‘ وزیرخارجہ تے وزیراعظم اپنا اپنا کردار کیویں ادا کرن گے اوہناں دے بیاناں دی نوعیت کیہ ہووے گی تے معمولی جہی پیش رفت نوں اہم پیش قدمی بنا کے کیویں اگے ودھیا جاوے گا۔٭٭