عیدالفطر

خوشیاں،محبتاں تے انسانی مساوات دا اسلامی تہوار

مولانا محمد الیاس گھمن

دنیا دی ہر قوم اپنا اک تہوار رکھدی اے۔ ایہناں تہواراں وچ اپنی خوشی دے نال نال اپنے جداگانہ تشخص دا اظہار وی ہوندا اے۔ عیسائیاں دا کرسمس ڈے، ہندوئواں دی ہولی تے دیوالی تے پارسیاں دے کول نوروز تے مہرجان دی عیداں اوہناں دے تہواراں دی نمائندہ نیں۔ پر مسلماناں دی عید دیگر مذاہب و اقوام دے تہواراں توں بالکل مختلف حیثیت رکھدی اے۔ اوتھے عید دا دن نفسیات دی پابندی، عیش و عشرت دے اظہار تے فسق و فجور دے افعال وچ لنگھدا اے، پر اہل اسلام دی عید صرف خوشی ای نہیں بلکہ اللہ رب العزت دی عبادت، ذکر تے شکر وچ لنگھدی اے یعنی یوم عید خوشی و شادمانی دے نال نال عبادت دا دن وی اے۔
اہل اسلام دی عید اپنے اندر اطاعتِ خداوندی، اظہار شادمانی، اجتماعیت، تعاون و رحمدلی دے احساسات، مال و دولت دی حرص توں اجتناب جہے جذبات رکھدی اے۔ ایس دن جیہڑے کم مشروع کیتے گئے نیں ایہناں توں ایہو ظاہر ہوندا اے انسان غمی و مصیبت وچ تے خدا نوں یاد کردا ای اے پر مسلمان اپنی خوشی دے لمحات وچ وی یاد الٰہی توں غافل نہیں رہندے۔ صحیح بخاری وچ اے کہ آنحضرت ﷺ عید الفطر دے دن نماز عید توں پہلاں طاق عدد کھجوراں کھا کے عید گاہ تشریف لے جاندے سن۔
ایس لئی عید گاہ جان توں پہلاں کوئی مٹھی شے کھا کے جانا مسنون اے۔ گویا ایس دن کمال اطاعت دا درس دتا جاندا اے کہ عید توں پہلے رمضان مقدس دے مہینے وچ روزہ دار دا نہ کھانا وی شریعت دے حکم دی تعمیل سی تے اج دے دن نماز توں پہلاں کجھ کھا کے جانا، ایہہ وی سنتِ نبویہ علی صاحبہا الصلوۃ والسلام دی تعمیل اے۔ ظاہر اے کہ ایس توں زیادہ اطاعت شعاری کیہ ہو سکدی اے؟ ایس وچ اک پیغا م ایہہ وی اے کہ مومن دا ہر عمل اللہ رب العزت دے احکامات تے آنحضرت ﷺ دی سنت دے مطابق ہونا چاہیدا اے۔
صحیح بخاری وچ اہل نصاب نوں عید گاہ جان توں پہلاں صدقہ فطر دی ادائیگی دی ترغیب دتی گئی اے۔
گویا ایہہ پیغام دتا جا رہیا اے کہ عید دی خوشیاں وچ اپنے فقراء و مساکین بھراواں توں غافل نہ رہو۔ بلکہ تعاون تے رحمدلی دے جذبات لے کے ایہناں نوں وی اپنی خوشیاں وچ شامل کرو۔ انج باہمی تعلقات دے جذبات پیدا ہو کے معاشرے وچ جیہڑی امیر و غریب دے وچکار دوری اے اوہ ختم ہو ئے۔ صدقہ فطر دی مشروعیت وچ اک اہم امر ایہہ وی کار فرما اےکہ انسان نوں مال دی حرص و ہوس توں بچنا چاہیدا اے تے ایہہ ملحوظِ خاطر رکھنا چاہیدا اے کہ دولت خدا تعالیٰ دا عطیہ اے، میری اپنی کاوش و کوشش دا کمال نہیں۔ جتھے باری تعالیٰ چاہن گے اوتھے خرچ کراں گا۔
عید دے دن صاف ستھرے کپڑے پان وچ اللہ تعالیٰ دی نعمت دا اظہار ہوندا اے۔ جامع الترمذی وچ اے کہ اللہ تعالیٰ ایس گل نوں پسند کردے نیں کہ بندے اُتے ایس دی نعمت دا اثر نظر آئے۔ تے بندہ صاف ستھرا یا نواں لباس پا کے ایس نعمتِ مال دا اظہار و اقرار کردا اے۔ ایتھے ایہہ گل ملحوظ رہنی چاہیدی اے کہ حقیقی عید محض زیبائش و آرائش تے فاخرانہ لباس پان دا ناں نہیں بلکہ عذاب آخرت توں بچ جانا ای حقیقی عید اے۔ شیخ بہاء الدین العاملی نے الکشکول وچ اک شعر لکھیا اے:
لَیسَ العِیدْ لِمَن لَبِسَ الفَاخِرۃِ
اِنَّمَا العِیدْ لِمَن اَمِنَ عَذَابَ الآخِرۃِ
کہ عید ایس دی نہیں جیہڑا فاخرہ لباس پائے بلکہ جیہڑا آخرت دے عذاب توں بچ جائے، عید تے اوہدی اے۔
عید دے دن عید نماز دی ادائیگی لئی عید گاہ ول جانا تے سارے مسلماناں دا اک امام دی اقتداء وچ نماز ادا کرنا اسلام دی شان و شوکت دا اظہار اے، امتِ مسلمہ عملاً ایہہ ثابت کر رہی ہوندی اے کہ مسلماناں وچ امیر غریب، محتاج و غنی، گورا کالا سارے برابر نیں۔ کسے نوں دوجے اُتے مال و عہدہ دی وجہ نال برتری نہیں۔ اللہ تعالیٰ دی نظر وچ سب مساوی نیں۔
ایس اجتماع وچ آخرت دے دن دی یاد وی ہوندی اے۔ جدوں سارے انسان اللہ تعالیٰ دے حضور پیش ہون گے جتھے ہر قوم و قبیلہ دے لوک جمع ہون گے تے ایہہ اجتماع جتھے خوشیاں دی ساعات مہیا کردا اے اوتھے یادِ آخرت توں وی غافل نہیں ہون دیندا۔
نماز عید دی ادائیگی اصل وچ روزہ دی ادائیگی اُتے شکرانہ اے۔ مسلماناں نے رمضان مقدس وچ روزہ رکھیا، تراویح و نوافل ادا کیتے۔ غیبت، چغلی، جھوٹ، بدکاری تے فحاشی جہی برائیاں توں بچدے رہے۔ اعمال صالحہ دی برکات نال ایہناں دی زندگی وچ تبدیلی آئی کہ اوہ گناہواں نوں چھڈ کے تقویٰ و پرہیز گاری دی زندگی بسر کرن لگے۔ ہن اللہ تعالیٰ دے حضور حاضر ہو کے ایس گل دا اظہار کردے نیں کہ نیکیاں دی توفیق دین والی ذات اللہ تعالیٰ دی اے۔ فرمانِ قرآنی دے تحت ایس دن نیکی دی توفیق اُتے جنہا شکر ادا کراں گے اینی ای توفیق زیادہ ملدی اے۔ ایتھے اک گل دا خیال رکھنا بوہت ضروری اے کہ ’’عید کی تیاری‘‘ دے عنوان توں ساڈے معاشرے وچ فضول کرچی تے اسراف دا جیہڑا رواج چل پیا اے شریعت ایس توں منع کردی اے۔ اینی گل تے ثابت اے کہ جیہڑا عمدہ لباس میسر ہوئے پایا جائے پر جے کسے دی مالی حالت کمزور ہوئے تے خواہ مخواہ قرض چُک کے وقتی زیب و زینت دا سامان کرنا کسے طرح درست نہیں۔ عید توں 10، 12 دن پہلاں ای دکھاوے تے ریاکاری دی نیت نال زرق برق دے لباس، مرغن کھانیاں تے گھراں دی آرائش اُتے جیہڑا بے جا تے بے مقصد روپیہ پیسہ اڑایا جاندا اے شریعت دی نظر وچ ایہہ فضول خرچی اے۔ قرآن مقدس وچ فضول خرچی کرن والیاں نوں شیطان دا بھرا کہیا گیا اے۔
نیز رمضان المقدس دا آخری عشرہ جنہوں’’جہنم توں آزادی دا عشرہ‘‘ کہیا گیا اے، دی ساری عبادات و ریاضات ’’عید کی تیاری‘‘ دی نذر ہو جاندی اے۔ جیہڑی راتاں گوشئہ تنہائی وچ باری تعالیٰ نال عرض و مناجات وچ لنگھانی چاہیدیاں نیں اوہ بازاراں وچ گھمن وچ لنگھدیاں نیں۔
رمضان المقدس دی آخری راتاں آخرت کمان دا بہترین ذریعہ نیں۔ مسند احمد وچ حدیث مبارکہ موجود اے: اللہ تعالیٰ آخری رات روزہ داراں دی مغفرت فرماندے نیں۔ ایہناں ای راتاں وچ لیلۃ القدر وی ہوندی اے تاں ایہناں مبارک ساعات نوں فضول کماں دی وجہ نال ضائع نہ کیتا جائے بلکہ پورے اہتمام تے توجہ دے نال عبادت وچ مشغول رہیا جائے تے عید دی حقیقی خوشیاں نوں حاصل کرن لئی شریعت مطہرہ دے دسے گئے فرامین اُتے عمل کیتا جائے۔