اپنے آپ نوں بدلنا ہووے گا

شکیل امجد صادق

مشہور گل اے کہ ایران وچ جاڑے دے موسم وچ جدوں بگھیاڑاں نوں شکار نہیں ملدا تے برف دی وجہ نال خوراک دی کمی پیدا ہو جاندی اے تے بگھیاڑ اک دائرے وچ بہہ کے اک دوجے نوں گھورنا شروع کر دیندے نیں جیویں ای کوئی بگھیاڑ بھکھ نال نڈھال ہو کے ڈگدا اے تے باقی سارے رَل کے اوہدے تے ٹُٹ پیندے نیں تے اوہنوں کھا جاندے نیں ایس عمل نوں فارسی وچ گرگ آشتی کہندے نیں۔ ایس عمل دا گہرائی نال تجزیہ کریئے تے پتہ لگے گا کہ ایہ رجحان بگھیاڑ اں دے نال نال کافی حد تک ہو بہو انساناں وچ وی پایا جاندا اے۔ اسیں انسان وی اوہناں بگھیاڑاں وانگوں آں جو کمزور نظر آئے اوہدے تے اپنی دھاک بٹھاندے نیں۔ جو جناں حالات دا ماریا ہوندا اے اوناں ای ہور اوہدے نال شدت پسندانہ رویہ اپناندے نیں جو مالی طور تے کمزور ہوندا اے اوہدے نال فراڈ تے دھوکہ دہی کرکے اوہدی رہی سہی زندگی نوں وی جہنم بنا دیندے نیں۔
ویہہ ورھے پہلاں نقد روپیے گھٹ ہون دی وجہ نال جے بچہ دو روپیے وی خرچ منگدا تے عموماً دیہاتی زندگی وچ ماں باپ دو روپیے دے پاپڑ یاں ٹافی کھا دے پیسے دین دی تھاں ایہ کوشش کردے کہ بچہ دیسی انڈا یاں دیسی گھیو دی چوری یاں مکھن ددھ دہی کھا کے راضی ہو جاوے پر دو روپیے نہ منگے… ہن بچہ تھوڑا جیہا رنج ہووے یاں کجھ ضد کرے تے ماں باپ سموسے‘ پکوڑے‘ پراٹھا یاں شوارما کھلان دی آفر کردے نیں۔ دس ویہہ روپیے تے مسئلہ ای نہیں۔ پہلے محلے بستی دا یاں اپنا کوئی وڈی عمر دا عزیز و رشتے دار بچے نوں جھڑکدا یاں کسے بدتہذیبی یاں شرارت تے مار وی لیندا تے ماں باپ نال ہو کے کہندے کہ چنگا کیتا جے۔ ہن کوئی اک ای چھت دے تھلے کسے دے بچے نوں ہتھ وی لا لوے تے گھر وچ کاواں وانگوں کاں کاں شروع ہو جاندی اے۔ پہلے دور وچ جدوں بچہ گھر وچ پکے کسے سالن نوں نہیں سی کھاندا تے ماں نس کے نال والے گھروں سالن منگ کے ایس طرح لیاندی سی کہ جیویں اپنے گھر دی ہانڈی توں لیا جاندا اے۔ ہن بچے نوں راضی کرن لئی آپ ای پیسے دے کے ہوٹل تے گھلیا جاندا اے کہ جا تے ہاف پلیٹ سالن لیا کے روٹی کھا لے۔ میرے توں نہیں منگیا جاندا کسے دے گھروں‘ حالاں کہ اوہ کسے دے گھر والے سارے اپنے تائے مائے چاچے ای ہوندے نیں۔ گوانڈھ وچ‘ ویہہ ورھے پہلاں تک بچے والدین دے کہن تے شرموں شرمی ویاہ کردے سن۔ اج اکثر والدین بچیاں دے کہن تے اوہناں دا ویاہ کرواندے پائے جاندے نیں۔ ویہہ ورھے پہلاں تک لوک سادہ ہوندے سن پر خاندانی معاملیاں وچ اپنیاں عورتاں تے رعب تے کنٹرول رکھدے سن۔ عورت وی اپنے شوہر دا احترام کردی سی۔ اج ویہہ ورھے بعد ماڈرن پڑھے لکھے زمانے وچ ایس معاملے وچ گنگا پٹھی وگدی نظر آئوندی اے تے شوہر چھپ کے ایہ کہندا اے کہ میرے نال رِنج نہ ہونا‘ میری نہیں سن دی۔ ویہہ ورھے پہلاں تک ان پڑھ حضرات وی کسے نہ کسے تھاں صاحب روزگار ہوندے سن۔ اج چنگی بھلی تعلیم دے زیور نال آراستہ بندے اکثر بیروزگار نظر آئوندے نیں۔ ساری وجہ حکومتی بیروزگاری ای نہیں سگوں ہڈحرامی وی اے۔ ویہہ ورھے پہلاں تک کسے دے گھر وچ آئے ہوئے پروہنے نوں ایہ سنن نوں نہیں سی ملدا کہ روٹی کھانی اے؟ سگوں کھانا سامنے رکھ کے کہیا جاندا ہتھ دھو لوو تے روٹی کھا لوو‘ اج چنگا بھلا بھکھ نال نڈھال پروہنا وی روٹی کھانی اے؟ عزت نفس دے خودکش مرحلے چوں گزاریا جاندا اے الا ماشاء اللہ۔
ویہہ ورھے پہلاں تک کسے دا مریض ہاسپٹلائز ہوندا تے لوک تیمارداری کرن جاندے تے اپنے گھروں کھانا بنوا کے تے ددھ وی پھڑ کے ہسپتال جاندے ‘اج پہلاں تے بیماری والیاں ولوں کھانا پانی‘ چائے وغیرہ پلائی جاندی اے دوجا کوئی گھٹ ای گھروں کجھ نال لے کے جاندا اے بس بازاروں کوئی بوتل پھڑ لئی جاندی اے یاں جوس دا ڈبہ یاں فیر بڑا کیتا تے فروٹ وغیرہ۔ تفصیل تے بہت اے بس ایناں ای کہواں گا کہ اوہ لوک سادہ سن ان پڑھ سن پر حیا والے سن سلوک والے سن‘ مصنوعی پن توں خالی تے خالص پن نال بھرے سن۔ ایس لئی ایہ ضروری اے کہ نویں نسل دی اعلیٰ تربیت تے کردار سازی لئی اپنے آپ نوں بدلو تے معاشرے وچ گرگ آشتی ورگے رویاں دا خاتمہ کرو تاں جے معاشرے دا پاکیزہ وجود برقرار رہ سکے۔
بقول ڈاکٹر فرتاش سید مرحوم
نخلِ ممنوعہ کے رخ دوبارہ گیا میں تو مارا گیا
عرش سے فرش پر کیوں اتارا گیا؟ میں تو مارا گیا
جو پڑھا تھا کتابوں میں وہ اور تھا، زندگی اور ہے
میرا ایمان سارے کا سارا گیا میں تو مارا گیا
غم گلے پڑ گیا، زندگی بجھ گئی، عقل جاتی رہی
عشق کے کھیل میں کیا تمہارا گیا، میں تو مارا گیا
مجھ کو گھیرا ہے طوفان نے اِس قدر، کچھ نہ آئے نظر
میری کشتی گئی یا کنارہ گیا، میں تو مارا گیا
مجھ کو تو ہی بتا، دست و بازو مرے کھو گئے ہیں کہاں؟
اے محبت! مرا ہر سہارا گیا، میں تو مارا گیا
عشق چلتا بنا، شاعری ہو چکی، مے میسر نہیں
میں تو مارا گیا، میں تو مارا گیا، میں تو مارا گیا
مدعی، بارگاہِ محبت میں فرتاش تھے اور بھی
میرا ہی نام لیکن پکارا گیا، میں تو مارا گیا
٭٭٭