فرمانروائے بحیرہ عرب، پاک بحریہ

علاقائی و بین الاقوامی امن لئی عالمی برادری دا پاک بحریہ اُتے اعتماد

تحریر : طارق حبیب

پاکستانی سمندری حدود دی محافظ
پاکستان دے قیام دے بعد توں ای ساڈا وطن دشمن دیاں اکھاں وچ کھٹکن لگیا سی۔ ایہنوں مٹان دے ناپاک ارادے لے کے دشمن سرحد پار توں ہمیشہ سازشاں وچ مصروف رہندا اے۔ جے قیام پاکستان توں ہن تیکر دی ست دہائیاں دی تاریخ پڑھی جائے تے اپنی جغرافیائی حدود دے تحفظ لئی ساڈی فوج درجناں اعلانیہ و غیر اعلانیہ جنگاں لڑ چکی اے۔ بوہت گھٹ عرصے وچ پوری دنیا وچ اپنی شعبہ جاتی مہارت دی دھاک بٹھا لین والی پاک فوج دی بدولت ای دشمن نوں اپنی ہر سازش وچ نا صرف ناکامی دا منہ ویکھنا پیا بلکہ پوری دنیا وچ بدنامی دے نال نال نااہل ہون دی ذلت وی سمیٹنی پئی۔ دشمناں دی انج دی ای سازشاں وچوں اک مکروہ کوشش ستمبر 1965 وچ کیتی گئی سی جیہڑی نہ صرف ساڈی دلیر فوج نے اللہ تعالیٰ دی مدد و نصرت نال ناکام بنا دتی بلکہ دشمن نوں منہ دی کھانی پئی۔ بھارت نے جدوں رات دی تاریکی دا فائدہ چک کے ملک خداداد اُتے حملہ کیتا تے ایہنوں اندازہ نہیں سی کہ ایس دے نال کیہ ہون والا اے ۔ پاکستانی فوج نے پاکستانی قوم دے اعتماد اُتے پورا اتردے اپنے ملک دی سرحداں دا بھرپور دفاع کیتا تے بھارتی سورمائواں دے سارے منصوبے اک کالک دی صورت ایہناں دے منہ اُتے مل دتے۔
اک پاسے تے ساڈی بری فوج نے لہور، قصور، سیالکوٹ، کشمیر تے تے راجستان سنے ہر محاذ اُتے دشمن دا نہ صرف ڈٹ کے مقابلہ کیتا بلکہ بیشتر محاذاں اُتے ایہناں نوں پچھے دھکیلدے ہوئے کئی کلومیٹر دا دشمن دا علاقہ اپنا قبضے وچ لے لیا سی۔ ایسے طر ح پاک فضائیہ نے اپنی شاندار مہارت دا مظاہرہ کردے ہوئے دشمن دی ہوائی فوج نوں زمین اُتے لا پٹخیا۔ ایم ایم عالم سنے دیگر پاکستانی ہوا بازاں دی صلاحیتاں اُتے عالمی برادری دے جنگی ماہرین دنداں وچ انگلیاں داب کے رہ گئے۔ اپنے زمین و فضائی محافظاں دے نال نال سمندراں وچ پاک بحریہ وی برسر پیکار رہی۔
بانی پاکستان قائداعظم محمد علی جناح نے بھانپ لیا سی کہ مشرقی و مغربی پاکستان وچ مضبوط بحری فوج دے ذریعے خلیج بنگال تے بحرہ عرب دے پانیاں اُتے نظر رکھی جا سکدی اے تے ایہناں دا تحفظ کیتا جا سکدا اے۔ چونکہ خلیج بنگال تے بحرہ عرب اصل وچ بحر ہند دے اہم حصے نیں ایس لئی ایہ بحر ہند دے مشرقی بازو تے مغربی بازو اکھواندے نیں۔ بانی پاکستان دی دور اندیشی سی کہ اوہ جان گئے سن مستقبل وچ بحر ہند ایشیا تے یورپ دے وچکار تجارت دے فروغ تے وڈی طاقتاں دی دفاعی تے سیاسی حکمت عملی وچ اہم کردار ادا کرے گا تے دنیا دیاں نظراں ایس اُتے جمی رہن گیاں ایہو وجہ رہی کہ قائداعظم نے وی ہمیشہ اک مضبوط بحریہ دے قیام اُتے ہمیشہ زور دتا سی۔
آپریشن دوارکا:۔پاک بحریہ دے تابناک ماضی ویکھیے تے پتہ چلدا اے کہ پاک بحریہ نے قیام دے بعد ای اپنے آپ نوں اک منظم تے ماہر بحری فوج دے طور اُتے اپنی تھاں بنا لئی سی۔ فیر جدوں بھارتی مکروہ چہرہ ساہمنے آیا تے پاک بحریہ نے اپنی مہارت دنیا اُتے ثابت کر دتی۔ ایس دا ثبوت ایس ویلے دنیا دے اگے آیا جدوں پنج گنا وڈی بحریہ طاقت رکھن والے بھارت نے پاکستان دے خلاف سازشا ں نوں آغاز کیتا۔ ’’غازی‘‘ دے نال پاک بحریہ نے نہ صرف دشمن نوں روکے رکھیا بلکہ ’’ آپریشن ڈوارکا‘‘ دے ذریعے دشمن دی بحری قوت نوں انج دا دھچکا دتا کہ اوہ دوبارہ بحری جارحیت دا تصور وی نہ کر سکیا۔ ایس اپریشن دی تفصیل ایس طرح اے کہ بھارت نے ڈوارکا دے مقام اُتے راڈار نصب کر رکھے سن جنہاں دے ذریعے اوہ پاکستان دی جاسوسی دی کوشش کردا سی۔ ایہہ وہ علاقہ اے جس دی سرحد بحرہ عرب نال ملدی اے تے ایہہ کراچی توں دو سو سمندری میل دے فاصلے اُتے واقع سی۔ ایس اپریشن دے ذریعے دشمن دی ہمت توڑن تے مورال ڈیگن دی حکمت عملی بنائی گئی سی۔
پاک بحریہ نے سخت مشکلات دے باوجود نہ صرف ایس مشن نوں کامیابی نال مکمل کیتا بلکہ دشمن لئی دوبارہ بحری جارحیت دے دروازے بند کر دتے سن۔ بھارتی ریڈار سسٹم تباہ ہو چکیا سی تے بھارتی حدود دے اندر پاک بحریہ دے ایس قدم اُتے دشمن ایس قدر بوکھلاہٹ دا شکار ہویا کہ اوہ پاک بحریہ اُتے حمے دا تصور وی نہ کر سکیا۔ نہ تے ایس دی بحریہ حرکت وچ آ سکی تے نہ ای ایس دی فضائیہ نوں ہمت ہوئی۔ ایس معرکے وچ جدید آبدوز پی این ایس غازی نے بھارتی بحریہ نوں بندرگاہ توں اگے ای نہیں ودھن دتا سی۔
آپریشن ہنٹر کلر:۔ایسے طرح جدوں 1965 دی جنگ دے صرف 6 ورہے بعد ای پاک بحریہ نے 1971 وچ بھارتی بحریہ دی پیشقدمی روک کے ایہناں نوں پسپائی اُتے ایس ویلے مجبور کر دتا جدوں بھارت مشرقی پاکستان وچ سورش دا فائدہ چکنا چاہندا سی پاک بحریہ نے شمالی بحرہ عرب وچ اک وار فیر اپنی صلاحیتاں دا لوہا منوایا جیہڑا دفاعی تاریخ دا اہم حصہ اے۔ایس وار اک بحریہ دی سب میرین فورس وچ شامل فرانس دی تیار کردہ ڈیفنی کلاس آبدوز ’’ہنگور‘‘ دے ذریعے پاک بحریہ دے جواناں نے اپنے جوہر وکھائے۔ کمانڈر احمد تسنیم دی سربراہی وچ ایس ٹیم نوں دو مشن دتے گئے سن جنہاں نوں ٹیم نے کامیابی نال مکمل کیتا۔ دسمبر 1971 وچ ہنٹر کلر اپریشن وچ پی این ایس ہنگور نے بھارتی مغربی کمانڈ دے جنگی جہازاں دی نشریات دا سراغ لا کے اہم معلومات حاصل کیتی۔
ایس مشن دے دوران بھارتی بحریہ نے پی این ایس ہنگور دی موجودگی محسوس کر لئی سی جس دے بعد بھارت ولوں فریگیٹ 14 دے اینٹی سب میرین وار فیئر دے دو جنگی جہاز آئی این ایس کھکری تے کرپان، پاک بحریہ دی آبدوز نوں نشانہ بنان دا مشن لے کے نکلے۔ ایسے دوران پی این ایس ہنگور دی ٹیم نے وی بھارتی بحری جہازاں دی آمد محسوس کر لئی سی ۔ ٹیم ہنگور نے اپنا مشن جاری رکھیا تے 9 دسمبر نوں ایہناں جہازاں دی لوکیشن لبھن دے بعد ایسے دن گہرے پانیاں توں ایہناں جہازاں نوں نشانے اُتے لے لیا سی۔ پی این ایس ہنگور نے جانبازاں نے تاڑ پیڈو دے ذریعے بھارتی بحری جنگی جہاز کرپان نوں ہدف بنایا۔ بھارتی بحری جہاز نے تارپیڈو نوں نوٹ کر لیا تے پاک بحریہ دے جواناں دے ساہمنے آن دے بجائے فرار ہو جان وچ عافیت جانی پر ہنگور وچ جانبازاں نے دشمن نوں جان بچا کے نسن دا موقع نہ دتا تے دوجے تارپیڈو دے ذریعے بھارتی بحری جہاز دا عقبی حصہ تباہ کر دتا۔
ایسے دوران دورا بھارتی جہاز کھکری پی این ایس ہنگور نوں ہدف بنان دی کوشش کر رہیا سی جنہوں بھانپ کے پاک بحریہ دے جوان اپنے کمانڈر دی مشاورت نال حملہ آور ہوئے اپنے آپ توں پنج گنا وڈی بحری طاقت دا غرور مٹی وچ ملا دتا۔ ایس ہار نے بھارت دے اوسان خطا کر دتے تے ایس دے جہاز تے ہیلی کاپٹر پی این ایس آبدوز دی تلاش وچ کوئی دن تیکر سرگرداں رہے تے سمندری پانیاں اُتے بارود برساندے رہے۔ پاکستانی آبدوز کامیابی نال اپنا مشن مکمل کر کے واپس اپڑ گئی۔ ایس اپریشن وچ بھارت دے 250 توں ودھ افسرتے سپاہی مارے گئے۔
پاک بحریہ دا علاقائی و بین الاقوامی امن لئی کردار:پاک بحریہ نے ہر مشکل ویلے وچ اپنی ذمہ داریاں احسن طریقے نال ادا کیتیاں نیں تے ہمیشہ اپنی مہارت دا لوہا منوایا اے۔ ایس دا اعتراف پوری دنیا وچ ہر سطح اُتے کیتا جاندا اے۔ پاک بحریہ نے نہ صرف علاقائی امن لئی ہمیشہ اپنا کردار ادا کیتا بلکہ بین الاقوامی امن دے قیام لئ ی وی ایس دا اہم کردار رہیا۔ ایہو وجہ اے کہ جنوبی ایشیا، وسطی ایشیا تے مغربی ایشیا وچ اپنے کردار دی وجہ نال پاک بحریہ پوری دنیا وچ مقبول و معروف اے۔ ایس دی وجہ ایہہ وے کہ پاک بحریہ بحیرہ عرب وچ اطراف وچ چاک و چوبند اے۔ ایہہ علاقے خلیج فارس، مشرق وسطیٰ تے بحیرہ احمر نال منسلک ہون دی وجہ نال اہم و حساس ترین علاقے شمار کیتے جاندے نیں ۔ مشرق وسطیٰ خلیج فارس دے کمائی دے ذرائع (تیل و گیس) نیں جنہاں دی مانگ وچ مسلسل وادھا ہو رہیا اے۔ دوجے پاسے افغانستان دی صورت حال، مشرق وسطیٰ دے جنگی حالات دی وجہ نال ایہہ بحری علاقہ خصوصی اہمیت اختیار کر چکیا اے۔ معروف ماہر تعلیم ڈاکٹر رشید خان کہندے نیں کہ ایس ویلے ایہناں علاقیاں وچ امریکہ ، برطانیہ، فرانس تے چین دے وی بحری اڈے قائم نیں۔ امریکہ ایہناں سمندراں وچ بھاری بحری قوت جمع کر چکیا اے تے کر رہیا اے جد کہ امریکی اتحادی وی موجود نیں جیہڑے عراق و شام دی جنگاں وچ حصہ لے رہے نیں۔
فیر پاک چین اقتصادی راہداری دی وجہ نال وی ایس بحری حصے دی اہمیت مزید ودھ گئی اے۔ ایس راہداری دا جنوبی ٹرمینل گوادر وچ اے جیہڑا اک وڈا ساحلی علاقہ اے۔ ایس راہداری دے تکمیل دے بعد بحیرہ عرب ، خلیج عدن تے ہارن آف افریقہ دے علاقیاں وچ بحری جہازاں دی آمد و رفت وچ زبردست وادھے دی توقع اے۔ ڈاکٹر رشید خان کہندے نیں کہ ایہو وجہ اے کہ علاقائی ملک بلکہ ایس خطے توں باہر کئی ملکاں لئی وی متعدد چیلنج ابھر رہے نیں تے ایہناں چیلنجز وچ بحری دہشت گردی تے اسلحہ و منشیات دی اسمگلنگ اہم ایشوز نیں۔
ایہو وجہ اے کہ ایہناں آبی شاہراہواں دا مسئلہ بین الاقوامی نوعیت دا مسئلہ بن جائے گا۔ ایس تناظر وچ پوری دنیا دیاں نظراں پاک بحریہ اُتے لگیاں ہوئیاں نیں تے دنیا ایہنوں اک مسیحا دے طور اُتے ویکھ رہی اے۔