بحران نواں اے تے حل وی نواں چاہیدا اے

ہن تک تے معاملہ لشٹم بشٹم چل رہیا سی۔ خزانچیاں لئی ٹیکس وی آمدن سی تے قرض ادھار نوں وی اوہناںنے کمائی فرض کر لیا سی۔ سردجنگ دی رقابت وچ آڑے ترچھے اتحادیاں دی تلاش دی دوڑ وچ کرپشن’ بدانتظامی’ نااہلی’ پرانا طبقاتی ڈھانچہ’ حکمران اشرافیہ دے اللے تللے تے عام بندے نوں نیم انسان دے درجے تے رکھن والیاں پالیسیاں سنے ہر گناہ چھپ جاندا سی۔ سپرپاور تے نوآبادیاتی لٹ مار دے سر تے اپنے آپ نوں مہذب سماج بنان والے امیرملکاں نوں انساناں دی اجتماعی فلاح و بہبود توں ودھ اوہ کٹھ پتلیاں عزیز سن جو مشکل سوال نہ کرن ابرو دے اشارے تے گیند چک لیان تے بدلے وچ اپنی اپنی ریاست تے رعایا نوں جس طویلے وچ چاہے بنھ کے رکھن۔ تقریباً پینٹھ ورھے بے فکری رہی۔ اسیں اک دے بعد اک عالمی و علاقائی بحران دی کمائی کھاندے رہے۔ ایس دورانیے وچ ڈالراں دی اینی بارش ہوئی کہ یاد ای نہیں رہیا کہ بارش وی کدی نہ کدی رک جاندی اے۔
ساڈے سرپنچ چاہندے تے ایہناں ڈالراں نال اپنی معیشت نوں تتی دھپ توں بچان لئی جیسا تیسا اقتصادی چھپر کھٹ وی پا سکدے سی۔ بھاویں مثالی تے مضبوط چھت نہ ہوندی پر اینی تے ہوندی کہ بارش دے بعد نکلن والی تیز دھپ سہہ جاندی۔ پر اسیں ایس پورے عرصے وچ دوجیاں توں دان وچ ملی مفاداتی چھتریاں نوں چھت دا متبادل سمجھدے رہے۔ اج دی دنیا ویہویں صدی دی دنیا توں ڈھیر وکھری اے۔ نویں صدی وچ پچھلی صدی دے مفتیاں دی مانگ گھٹدی جا رہی اے۔ ٹیکنالوجی تیزی نال سپرپاورز نوں روایتی فوجی اڈیاں تے روایتی بخشوئواں دی لوڑ تے بے نیاز کر رہی اے۔ ہن اوہناں نوں اپنے نویں ایجنڈے نوں اگے ودھان لئی قلیاں دی نہیں آئیڈیاز نال مسلح نسل دی لوڑ اے۔ جانے پہچانے روایتی خطریاں دی تھاں نویں تے زیادہ مارو خطریاں نے ہتھیا لئی اے۔ بحران نواں اے تے حل وی نواں چاہید ا اے۔ ایس نویں دنیا وچ جغرافیہ بے معنی ہو چکیا اے۔ مروت پچھلی گلی چوں نکل گئی اے۔ سفاک مفادات تے ماحولیاتی ابتری نے حالات ہور پیچیدہ کر دتے نیں۔ روایتی جنگاں ڈیجیٹل مارا ماری وچ بدل چکیاں نیں۔ جہڑے ملک ایس راز نوں وقت توں پہلے سمجھے اوہ بال بال بچ گئے تے جو انیہویں تے ویہویں صدی دی دماغی قید وچ رہ گئے اوہ بالکل ای رہ گئے۔
ایہ صرف پاکستان دا مسئلہ نہیں گود دے عادی تے جا بے جا ضداں منوان والے کئی وگڑے ہوئے لاڈلیاں نوں ترقی یافتہ دنیا نے بیچ چوراہے وچ چھڈ دتا اے تے ہن ایہناں ہکیاں بکیاں نوں سمجھ وچ نہیں آ رہیا کہ جائیے تے کتھے جائیے۔ گل کریئے تے کہدے نال کریئے۔ منگیے تے کیہ منگیے تے بدلے وچ دیئے تے کیہ دیئے۔ جے اسیں اپنی مثال لے لیے تے ساڈی مختصر تریخ وچ پہلی واری انج ہو رہیا اے کہ جنے روایتی دوست ملک سن اوہناں وچ نویں نسل برسراقتدار آ چکی اے۔ ایس نسل دی اکھاں وچ نہ پرانے بزرگاں والی مروت اے نہ پچھلی خدمات یاد نیں نہ ابا دے دور دے وفاداراں دی پچھان اے۔ ایہ خالص کاروباری نسل اے ساڈے توں نقد وچ کیہ خریدو گے تے بدلے وچ کیہ دیو گے نہیں تے اپنا راہ لوو۔ یعنی وچارے ملکاں لئی زر بخشیش دی سپلائی لائن سُک چکی اے۔ ہن آپ ای کمانا تے آپ ای زندہ رہنا اے۔ ایہدے لئی دماغ لڑانا پیندا اے تے اسیں تے اوہ آں جتھے دماغ چوں کم نکل سکدا سی اوتھے وی بے دماغی توں کم کڈھن دے عادی رہے۔
اسیں چاہندے تے ست دہائیاں وچ جنی بیرونی امداد تے گرانٹس تے حوصلہ افزائی ملی ایہدے نال اک اعلیٰ تعلیمی نظام تیار ہو سکدا سی۔ ایس نظام توں فارغ التحصیل ہون والے بچیاں نوں مساوی و مسابقتی میدان دے کے ساریاں ضروری دنیاوی خاص کر معاشی شعبیاں وچ مہارت و تجربہ حاصل ہو سکدا سی۔ اجیہا سیاسی ڈھانچہ تے ادارے بنائے جا سکدے سن جہناں دی بڑھوتری و تحفظ وچ سارے شہری اپنے آپ نوں ساجھے دار سجھن۔ اوہناں نوں صرف خام دماغ و خام مال تے بلاواسطہ ٹیکس دا ددھ دین والی گاں نہ سمجھیا جاندا تے بنیادی سہولتاں ای دے دتیاں جاندیاں فیر ای اوہ جذبہ شکرگزاری نال سرشار خوشی خوشی لوڑ پین تے ڈھڈ تے پتھر بنھن لئی وی تیار ہو جاندے۔
وسائل تے امداد دی جھیل وچ پانی تیزی نال گھٹ رہیا اے۔ ایس لئی پہلی واری وسائل تے پہلی ملکیت جتان والے طبقات تے ادارے اک دوجے توں بدظن ہو رہے نیں۔ گھور رہے نیں تے چھین جھپٹ دے فیصلہ کن معرکے لئی اپنے آپ نوں تیار کر رہے نیں۔ پہلی واری عام بندہ ڈاڈھا پریشان ہون دے باوجود ایہ تماشا نہ صرف دلچسپی نال ویکھ رہیا اے سگوں اپنی اپنی بساط دے مطابق لطف اندوز وی ہو رہیا اے تے ایس لطف دا سوشل میڈیا راہیں کھل کے بیان وی فرما رہیا اے۔ اقتصادی بحران کوئی وی ہووے۔ اکثریت لئی چنگا نہیں ہوندا پر جدوں اکثریت نوں پچھلی ست دہائیاں وچ مجھ سمجھ کے صرف چارا دتا گیا تے اوسے ددھ توں اوہدے بچھڑیاں نوں محروم رکھیا گیا تے ہن اوس مجھ تے بچھڑیاں نوں کوئی وی ہنکال دے کسے وی پاسے لے جاوے کیہ فرق پیندا اے۔ چارا تے ہنکالن والا وی دے ای دیوے گا۔ ددھ تے اوہنوں وی چاہیدا اے۔ پہلے جدوں اقتصادی حالت قدر غنیمت سی اودوں مینوں کناں حصہ مل گیا جو ہن اقتصادی حالت نوں خطرناک بیان کر کے مینوں ڈرایا جا رہیا اے۔ ایس ویلے اصل پریشانی جے ہے تے اپنی پریشانی عام لوکاں ول منتقل کرن دے عادی اوہناں شرفاء نوں اے جو ایس چترائی دے بدلے راحت و مراعات دا گودام گھیر کے بیٹھن دے پشتینی ماہر نیں۔ ڈرائیور تے خانساماں وغیرہ دا تے صرف روزگار جاوے گا تے ایہناں ہنرمنداں نوں شاید دوجی نوکری مل وی جاوے پر مسئلہ تے صاحب دا اے جہناں دا بنگلہ پہلی واری براہ راست داء تے لگا ہویا اے۔٭٭