روشن آرا بیگم…ملکہ موسیقی

ملکہ موسیقی روشن آرا بیگم جہناں دا نام پاکستان دی کلاسیکل موسیقی وچ صف اول دے فنکاراں وچ لیتا جاندا اے۔ کئی لوک آکھدے نیں کہ جدوں اوہ گانا گاندیاں سن تے دنیا دی سب توں حسین زنانی لگدیاں سن۔ اوہناں دے چہرے اتے نور ہوندا سی۔ پی ٹی وی نے اپنے ہفتہ وار پروگرام ”خراج تحسین” وچ اوہناں دی کلاسیکل موسیقی دے بارے وچ خدمات دا اعتراف کیتا۔ اوہناں نوں 1982 وچ پیٹی وی ایوارڈ وی عطا کیتا گیا سی۔ روشن آرا بیگم 1915نوں بھارتی شہر کولکتہ وچ پیدا ہوئیاں۔ اصل نام وحیدالنساء تے فلمی نام روشن آرا بیگم سی۔ فلماں دے گانے گاندے عبدالکریم خان دی شاگرد سن۔ اوہناں دے والد دا نام عبدالحلیم سی تے کولکتہ وچ اوہناں دا فرنیچر دا کاروبار سی۔ والدہ دا نام چندہ بیگم سی جہڑی اک سادہ مزاج تے گھریلو خاتون سن۔ اوہناں دے والدین موسیقی نال ذرا وی شغف نہیں رکھدے سن۔ ایہہ روشن آرا دی خالہ سن جہڑی اوہناں نوں موسیقی دی پرلطف دنیا وچ لے آئیاں۔ خالہ دا نام عظمت بیگم سی تے اوہ اُچے درجے دی مہذب سوسائٹی وچ مسز نوری دے نام نال متعارف سن۔
روشن آرا بیگم اپنے بارے وچ دسدیاں نیںکہ اک دن ساڈے گھر وچ اک انتہائی نیک بزرگ آئے۔ میں آواز سن کے اوہناں نوں فرمائش کیتی کہ میں کوئی نعت شریف پڑھاں۔ میں نعت پڑھی تے اوہ میری آواز تے لفظاں دی ادائیگی توں بڑے متاثر ہوئے۔ اوہناں نے ای مینوںروشن جہاں دے نام نال یاد فرمایا۔ ایہہ نام مینوں تے چنگا لگیا کہ خاندان بھر وچ مشہور ہو گیا۔ مگروں میں خود ای روشن جہاں نوں روشن آرا بیگم وچ تبدیل کر لیتا۔ ایس نام نوں خدا نے مقبولیت نال نوازیا۔
دس سال دی عمر وچ روشن آرا بیگم نے باقاعدہ موسیقی دی تعلیم دا آغاز کیتا۔ اوہناں دی والدہ تے خالہ دے مشورے نال اک مقامی موسیقی دے استاد جہناں دا نام استاد لڈن سی نوں اوہناں دا استاد مقرر کیتا گیا۔ استاد لڈن خان نے بڑی توجہ دے نال اپنی نوعمر شاگردہ نوں موسیقی دی مبادیات نال آشنا کروایا۔ کلاسیکل موسیقی دے ابتدائی اسرارورموز دا دور چھیتی ای ختم ہو گیا تے ذہین شاگردہ موسیقی دے وڈے اسمان ول نظراں گاڑن لگی۔کجھ سال ہور گزرے تے روشن آرا نوں پتہ چلیا کہ ممبئی وچ موسیقی دے اک عظیم استاد مقیم نیں جہناں دے کول موسیقی دا اعلیٰ ذوق رکھن والے شاگرد دور دور توں حاضری دیندے نیں تے موسیقی دے نویں تے انوکھے جہاناں نال ملاقات کر کے سیر ہو کے واپسی دی راہ اختیار کردے ہوئے نویں جہاناں دی تخلیق کردے نیں۔ لوکاں نے اوہناں نوں دسیا کہ ایس عظیم المرتبت ماہر موسیقی دا نام استاد کریم خان اے۔
استاد کریم خان نال پہلی ملاقات دا دلچسپ احوال روشن آرا ایہناں لفظاں وچ بیان کردیاں نیں۔ ”میں اپنی والدہ دے نال ممبئی پہنچی۔ استاد عبدالکریم خان دا پتہ کیتا تے اوہناں دے دولت خانے اتے پہنچ گئے۔ اوتھے جا کے پتہ چلیا کہ استاد مسلمان کڑیاں نال نہ ملدے نیں تے نہ ای اوہناں نوں شاگرد بنان اتے تیار ہوندے نیں۔ وجہ ایہدی ایہہ دسی گئی کہ مسلمان کڑیاں ویاہ مگروں موسیقی نوں خیرباد آکھ دیندیاں نیں تے انج استاد عبدالکریم خان سمجھدے سن کہ اوہناں دی ساری محنت تے ریاضت اکارت گئی۔ اسیں وی اوہناں نال ملاقات دا عندیہ گھلیا تے اوہناں نے انکار کر دتا۔ ایہدے تے میری والدہ نے میرے اک ریکارڈ نوں استاد دے کول اندر بھیجیا جہنوں میں دادرا دی طرز اتے گایا سی۔ استاد نے ایہہ سن کے فوراً بلا لیا تے حکم دتا کہ کجھ سنائو۔ میں راگ ملتانی سنایا جہنوں سن کے اوہناں دے چہرے اتے اطمینان جئی کیفیت طاری ہوگئی۔ مگروں اوہناں نے میرے کولوں وعدہ لیتا کہ تینوں ایس صورت وچ اپنا شاگرد بناواں گا کہ ویاہ مگروں وی موسیقی دے فن نوں نہیں چھڈے گی۔ میں وعدہ کر لیتا تے انج میں مشرق دے ایس عظیم استاد دے چرناں وچ بیٹھ گئی۔
استاد عبدالکریم خان نال کیتا گیا وعدہ روشن آرا نے انج نبھایا کہ اوہناں دا ویاہ چودھری سلطان نال ہون لگیا تے اوہناں نے چودھری صاحب کولوں وعدہ لیتا کہ میں ایس شرط تے تہاڈے نال ویاہ کراں گی کہ تسیں مینوں ویاہ مگروں موسیقی چھڈن بارے کوئی حکم نہیںدیو گے۔ چودھری سلطان وی عمر بھر اپنے وعدے اتے عمل پیرا رہے۔ استاد عبدالکریم خان اپنی ہونہار شاگردہ اتے اینے مہربان ہوئے کہ ویلا گزرن دے نال نال شاگردہ دا ایہہ رشتہ پیو دھی دے رشتے وچ ڈھلدا محسوس ہویا۔ اوہناں نے روشن آرا نوں بری محنت’ محبت تے توجہ دے نال موسیقی دے سارے مروجہ کلام’ جہنے اوہناں دے وَس وچ سن نال آگاہ کرن دی بھرویں کوشش کیتی۔ روشن آرا نے وی اوہناں علوم نوں سکھن لئی بھرویں محنت کیتی تے اپنے آپ نوں اوس فن لئی وقف کر دتا۔
نوعمری دے زمانے وچ روشن آرا بیگم فلم انڈسٹری نال وی جڑیاں رہیاں۔ بہت گھٹ لوکاں نوں پتہ اے کہ اوہناں نے نصف درجن توں ودھ فلماں وچ ہیروئن دا کردار ادا کیتا تے کئی گیت گائے۔ اوس زمانے وچ ہیروئن’ ہیرو تے ولن تک نوں اپنے گیت خود گانے پیندے سن۔ ایس حوالے نال روشن آرا اک نمایاں تے دلکش اواز دی حامل ہیروئن دے روپ وچ شہرت اختیار کر گئیاں مگر اوس زمانے وچ استاد عبدالکریم خان دے اک حکم دے تحت روشن آرا بیگم نوں فلمی صنعت توں کنارہ کشی اختیار کرنا پئی۔ روشن آرا آکھدیاں نیں”جے توں میری شاگردی وچ رہنا چاہنی اے تے فیر ایس قسم دی سرگرمیاں توں دور رہنا پووے گا’ اج توں تیری زندگی دی سب توں وڈی سرگرمی موسیقی وچ مہارت حاصل کرنا ہونا چاہیدا اے” چنانچہ اوس دن توں میں فلماں وچ کم کرنا چھڈ دتا تے فیر موسیقی وچ کمال حاصل کرن دی آرزو نے روشن آرا بیگم نوں اک دن استاد دے نال پورہ پورہ گئے ریاض کرن اتے مجبور کیتا تے فیر اوسے ریاض’ محنت تے توجہ نے اوہناں نوں اوس صدی دی سب توں وڈی کلاسیکی گلوکارہ بنا دتا۔
چودھری سلطان احمد خان پیشے دے اعتبار نال پلس افسر سن۔ تقسیم ہند توں پہلاں کئی واری پرائیویٹ تے پبلک فنکشناں وچ روشن آرا بیگم دی موسیقی توں لطف اندوز ہو چکے سن۔ اوہناں نے روشن آرا بیگم نوں ویاہ دا پیغام بھیجیا تے اوہناں دی شرط ایہہ سی کہ مینوں ویاہ مگروں اپنے فن توں دستبرداری تے مجبور نہیں کیتا جاوے گا۔ چوہدری سلطان نے وعدہ کر لیتا تے تھوڑے عرصہ مگروں اوہناں دا ویاہ ہو گیا۔ متحدہ ہندوستان دی تقسیم عمل وچ آئی تے پاکستان بن گیا تے روشن آرا بیگم ہجرت کر کے لالہ موسیٰ آ گئیاں جتھے اوہناں دے شوہر دی خاصی وڈی زمینداری سی۔ خدا نے روشن آرا بیگم نوں ساری عمر اولاد دی دولت توں محروم رکھیا۔ اوہناں دے کول زندگی دی ہر نعمت سی مگر اولاد جیہی لازوال نعمت توں اوہناں دی جھولی خالی رہی۔ واضح رہوے کہ چودھری سلطان دی دوجی اہلیہ روشن آرا بیگم سن۔ اوہناں دی پہلی بیوی توں بچے سن جہناں نوں روشن آرا بیگم نے ماں بن کے پالیا تے کسی قسم دے سوتیلے پن دا مظاہرہ کدی نہ ہون دتا۔
چودھری سلطان دی پہلی بیوی توں اک دھی ڈاکٹر قمر محمود دا بیان اے کہ اوہناں (روشن آرا) نے سانوں کدی احساس ای نہ ہون دتا کہ اوہ ساڈی حقیقی والدہ نہیں اے۔ اوہناں دی شفقتاں دی وجہ نال میں ڈاکٹری دی تعلیم مکمل کرن وچ کامیاب ہوئی۔ کلاسیکل موسیقی دی بے تاج بادشاہ روشن آرا بیگم لئی چودھری سلطان نے اوہناں دے نام توں لالہ موسیٰ وچ اک شاندار گھر تعمیر کروایا۔ 50 دی دہائی وچ لالہ موسیٰ اک قدامت پسند قصبہ سی جتھے اک زنانی دے موسیقار ہون تے چہ مگوئیاں ہوندیاں سن۔ روشن آرا نے بڑے تحمل دے نال نویں زندگی دا آغاز کیتا۔
لالہ موسیٰ دے وسط وچ ”کاشانہ روشن” نامی شاندار تے پرشکوہ مینشن اج وی اپنی عظمت رفتہ دی کہانی سناندا اے۔ ایہہ مینشن بڑے سکون دے نال شہر دے وسط وچ کھڑا اے۔ اوہناں دے شوہر دی پہلی بیوی توں اولاد دے دل وچ روشن لئی محبت ای محبت تے عزت و احترام دا اک سمندر موجزن اے۔ اگرچہ روشن آرا بیگم نے لالہ موسیٰ ایسے قدامات پسند تے غیر ترقی یافتہ قصبے نوں اپنا دوجا گھر قبول کر لیتا سی تے اوہدے نال شوہر دی خوشنودی لئی اپنی حیاتی نوں جوڑ لیتا سی مگر ایہہ حقیقت اے کہ اوہ ایس چھوٹے جئے قصبے وچ فرسٹریشن وچ سن۔ امریکہ دی منی پرمنی یونیوسٹی برکلے( جتھے ذوالفقار علی بھٹو) وی پڑھدے رہے اوہدے شعبہ موسیقی دے مشرقی حصے وچ روشن آرا بیگم دے فن اتے 42کتاباں تصنیف کیتی گئیاں نیں۔
ملکہ موسیقی روشن آرا بیگم دا انتقال 5دسمبر 1982 نوں لالہ موسیٰ وچ ہویا۔ا وہناں نوں لالہ موسیٰ ای وچ اوہناں دے وفادار شوہر چودھری سلطان خان دے پہلو وچ دفن کیتا گیا۔ مرقد پختہ اے۔ اوہناں دی فنی خدمات اتے حکومت پاکستان نے اوہناں نوں صدارتی ایوارڈ تمغہ حسن کارکردگی عطا کیتا سی۔ اوہناں نے پہلا گیت ‘دل میں تو خیالوں میں تو’سیراب مودی دی تریخی فلم ”پکار” لئی ریکارڈ کروایا جہڑا اوس ویلے دی مشہور اداکارہ مایا دیوی اتے فلمایا گیا۔ ایہہ گیت اوس ویلے اینا مقبول ہویا کہ ا وہنوں مگروں بہت ساری فلماں وچ لیتا گیا۔ ممبئی وچ اوہناں نے آخری گیت ‘دیس کی پرکیف رنگین فضائوں میں’ سید شوکت حسین رضوی دی فلم ”جگنو” لئی ریکارڈ کروایا جہڑا مگروں پاکستان وچ وی بہت مقبول ہویا۔ ایس گیت نوں فیروز نظامی مرحوم نے کمپوز کیتا۔ اوہناں نے 1940وچ اداکاری کیتی۔ اوہ ریڈیو تے ٹیلی ویژن دی اک مستقل فنکارہ سن۔ 35سال ریڈیو اتے گلوکاری کیتی۔ بوہتا آل انڈیا ریڈیو لئی گیت گائے۔