سُفنے

ڈاکٹر کرامت مغل

رُوس دا مَنّیا پرمَنّیا لکھاری الیگزنڈر پُشکن‘ جس بارے دسیا جاندا اے کہ اوہ کتاب دا کُجھ حصا پڑھ کے باقی کتاب سُفنے وچ پوری کردا ہوندا سی تے ایہ سبھ سُفنیاں پِچھے کوئی نہ کوئی سُنیہا ہوندا اے جس نوں علامت راہیں دسیا جاندا اے۔تواریخ وچ ڈھیر سُفنیاں دا ویروا اے مذہبی قصیاں تے ہور داستاناں وچ وی سُفنیاں دا ذکر ملدا اے جس نال لوک داستاناں اگان￿ہ نوں ودھدیاںنیں۔داستاناں وچ رومانوی پکھ نوں سُفنیاں راہیں اُگھڑواں کر دتا جاندا اے کیوں نہ کیتا جاوے ایس طرحاں ایپڑھنہاراں دی دلچسپی ودھدی اے تے اکھاں وی چمک آندی اے۔سُفنیاں بارے نویں کھوج تاں ایہ وی دسدی کہ جوانی وچ عام صحت مند انسان نوں ست دِتاں وچ گھٹو گھٹ دو سُفنے ضرور آندے نیں۔وکھ وکھ مذہباں وچ وی سُفنیاں دا ذکر ملدا اے جیوںہندو مائتھالوجی وچ سُفنیاں دا کارن جیون وچ روح دی اوہ کیفیت اے جو اوس نوں سارے جیون وچ ویکھن نوں ملدی اے۔مصری ایس گل نوں من چُکے سن کہ سُفنیاں وچ کسے نہ کسے سُنیہے نوں بیانیا جاندا اے جو اوہناں نوں دیوی دیوتیاں ولوں ملدے نیں۔عبرانیاں دا مننا سی کہ چنگے سُفنے خدا ولوں ہوندے نیں جد کہ بُرے سُفنیاں دا کارن اوہ بد روحاں ہوندیاں نیں جو انسان نوں بُرائی ول پریردیاں نیں۔دین فطرت اسلام دے مطابق سچا سُفنا(الرویہ)جھوٹھا سُفنا شیطان ولوں ہوندا اے بے معنی سُفنے نوں حلم کہندے نیں جد کہ حقیقی سُفنے حدیث دی سورۃ وچ وکھالی دیندے نیں۔
یونانیاں نے پنجویں صدی عیسوی وچ سُفنیاں بارے کتاب لکھی تے پوری دُنیا وچ ایہ سوچ دتی کہ نیندر وچ روح انسانی جسم نوں چھڈ کے کدھرے ہور ٹُر جاندی اے۔کئی وسیباں وچ تاںایس گل نوں وی پراتن سمیاں وچ مَنّیا جاندا رہیا کہ دن نوں روح نوں تصویراں ملدیاںنیں تے راتاں نوں روح ایہناں سُفنیاں دی تصویر نوں عملی شکل وچ ویکھنا چاہندا اے۔ارسطو دا خیال ایس توں اُکا ای اُلٹ سی اوہ کہندا سی کہ سُفنے کسے بیماری بارے دسدے نیں تے اوس دا تجزیا ای کر رہے ہوندے نیں جس دی سمجھ انساناں نوں فوری نہیں آندی اے۔جد کہ نویں کھوج موجب سُفنے انساناں دے لاشعور وچ ہوندے نیں اوس دے بالپن دیاں یاداں‘ تجربے تے سدھراں جس نوں نفسیات داناں نے بیانیا اے ۔
ایس سوال دا جواب لبھنا اوکھا اے ‘ سُفنے ویکھنا کِہنوں چنگا نہیں لگدا؟ ایہدے پچھے انسان دی نفسیات دا بہت وڈاکردار ہوندا اے انسانی نفسیات جو بہت ای گنجھلک اے تے جس نوں سمجھنا بہت اوکھا اے کیوں کہ ایہ غیر متواز ن اے۔کئی مصوراں نے تاں اپنے شاہکار اں نوں سُفنے وچ ای اپنے شاہکاراں نوں ویکھیا تے فیر اوس نوں کینوس اُتے اُتاریا۔کُجھ لوک تے سُفنیاں وچ ای جیندے نیں سُفنے جتھے آس اُمید دیندے نیں اوتھے اوہ خوف وی دِل اندر پا دیندے نیں۔امتحان دے نیڑے پڑھیاراں دے سُفنے وی سلاہن جوگ ہوندے نیں ایہناں وچ آس تے خوف دوویں ای اِکو ویلے موجود ہوندے نیں۔جاگدیاں اَکھاں نال سُفنے ویکھن والے لوک وی ایسے ای دُنیا وچ موجود نیں ۔سُفنیاں وچ جال پھیلانا تے شکاراں نوں پھسانا وی ہوندا اے‘ ایس لئی جہڑیاں سدھراں ادھوریاں رہ جاندیاں نیں یاں جہناں نوں پورا کرنا ممکن نہیں ہوندا اوس نوں سُفنے ویکھن والیاں نے اپنے سُفنیاں وچ ای پورا کرنا ہوندا اے تے ایہدے وچ انہونیاں نوں وی ہونی کیتا جاندا اے ایہ اوہ سُفنے ہوندے نیں جہناں نوں خُد گھڑیاجاندا تے اوس نوں اپنی پسند ناپسند انوسار ڈھالدا وی اے۔جہناں نوں نیندر وچ اُٹھ کے ٹُرن والی بیماری سمنوبلوزم ہووے تاں اوہ نیندر وچ ای ٹردے پھردے نیںایہی اوہناں دے سُفنے ہوندے نیں جہناں نوں اوہ سویر تیکر بھُل وی جاندے نیں۔
کجھ لوک سُفنے وکھاندے نیں تے ایہ سُفنے سرئِ عام گج وج کے وکھائے جاندے نیں‘ ایہ سُفنے وڈیاں گھراں ‘ ودھیا نوکریاں مطلب خشحالی دے سُفنے ہوندے نیں تے سُفنے کہڑا کافر نہیں ویکھنا چاہندا ہووے گا۔پِنڈوں نوکری دی تلاش وچ آون والیاں کولوں رجسٹریشن دی مَدّ وچ تِن چار ہزار رقم ہتھیا لئی جاندی اے۔

تے فیر اوہناں نوں سُفنیاں پچھے لا دتا جاندا اے بس انج سمجھ لو ایہ ٹرک دی بتّی ہوندی اے جس تک اوہناں نے ٹُردیاں ٹُردیاں اپڑنا اے۔شادی دفتراں وچ وی ایہ سُفنے ویچے جاندے نیں تے ایہ سُفنے بڑے شوق نال خریدے جاندے نیں سگوں کدی کدی اِکو ای’’ سُفنے‘‘ نوں خریدن والے کئی لوک ہوندے نیں تے اوہناں پِچھے چاء تے چاہ وی رَلی رُلی ہوندی اے۔
ایہ سُفنے وی کسے سوہنی بلا وانگ ہوندے نیں‘ جس نوں ویکھ کے لوکی وسار وی جاندے نیں تے سُفنیاں دی عمر کجھ ویلے تک ای ہوندی اے انسان نوں نفسیاتی طور تے بھُل جاندے نیں یاں فیر اوہ خُد اوہناں نوں وسار جانا چاہندا اے۔ایہناں وچ اوہ سُفنے وی ہوندے نیں جو کسے خوفناک بلا دے‘ لہو دے ‘ انہونیاں دے ‘ کسے گھر والے دی موت دے یاں اوس دے خُد دی موت دے ہوندے نیں۔ایس سُفنے وچ اوہ اپنا جنازا چُکیندیاں وی ویکھ چُکدے نیں۔سُفنیاں دی تعبیر دسن والے وی ایس نوں اِک وڈاعلم سمجھدے نیں تے اپنی اپنی بِت موجب اوس دی تعبیر وی دسدے نیں۔
تہانوں ایہ تاں پتا ای ہوندا اے کہ سُفنے ویچدا کون اے؟سبھ توں پہلاں چوکاں تے لگے وڈے وڈے ہورڈنگز تے ’’ محبوب تہاڈے قدماں وچ‘‘پیراں تے مرشداں دے سُفنے ہوندے نیں جہدے وچ کالیاں کُکڑاں‘ بکریاں دا لہو وی شامل ہوندا اے پر ایہ سُفنے ہمیش توں سُفنے ای رہندے نیں کیوں جے جدوں سُفنے ای وِکدے ہوون تاں کسے نے حقیقت دے گھاٹے دا سودا کیوں کرنا جس دا کوئی گاہک وی نہ ہووے۔
سُفنے وکھاون والیاں وچوں اک دھڑا اوہناں لوکاں دا وی اے جس نوں لوکائی موٹیویشنل سپیکرز دے طور تے جان چُکی اے اوہ لوک اک تِن پہیاں دے ٹائراں نال اٹھارھاں وہیلر نوں کھچن دا سبق دیندیاں سُفنے وکھاندے رہندے نیں ۔ایہناں دیاں تقریراں سُن کے کئی تاں اپنے گلّے بھن کے رکشے بُک وی کروا لیندے نیں پر جدوں اوہناں نوں کوڑیاں حقیقتاں دا پتا چلدا اے تاں فیر اوہ سُفنیاں دی دُنیا توں باہر نکلنا چاہندے نیں پر رکشہ اوہناں نوں اپنے ول ای کھچ لیندا اے۔
سُفنیاں دے ہرے ہرے باغ وی لگے ہوندے نیں جتھے ہر کوئی سُکھ محسوسدا اے تے ہر کسے دا ایہ ہرا باغ دوجے توں وکھرا ہوندا اے،ایہدے وچ اک سُفنیاں دی پری وی اپنی اپنی ہوندی اے۔سُفنے ویکھن دی کوئی عمر نہیں ہوندی اے سولھاں ورھیاں دی عمر وچ سٹھ ورھیاں دے سُفنے وی آ سکدے نیں تے سٹھ ورھیاں دی عمر وچ سولھاں ورھیاں دی عمر دے سُفنے وی آ سکدے نیں ایس دی مثال کئی سرکاری ملازماں دی دِتی جا سکدی اے جدوں ای اوہ سٹھ ورھیان دی عمر وچ ریٹائرڈ ہوندے نیں تاں اپنے ’’ سُفنے‘‘ دی پُورتی وچ ادھی رقم اُڈا دیندے نیں‘ پر اوہناں دے سُفنے ویاہے نہیں جاندے نیں تے فیر اوہناں نوں چانن ہوندا اے کہ بُڈھاپے وچ ویاہ انجے ای جیوں کوئی اَن پڑھ بندا روز انگریزی اخبار لے بیٹھدا اے پر اوس دا وی سُفنا پورا نہیں ہو ندا۔
ساڈے اِک شاعر مِتر نے اپنے گُوڑھے سنگی نوں ایہ شعر یاد کروا دتے سن اوس نے اپنے ویاہ دے کجھ دِناں مگروں ای اپنی ووہٹی نوں اوہ شعر سُنائے تاں اوس دی بیوی اجہی میکے ٹُری کہ اجے تیکر نہیں مُڑی‘ اوہ شعر ایہ سن۔
کُجھ خاب اُدھارے منگے سن
میں جین سہارے منگے سن
میرے ہتھ وچ کالی رات آئی
میں چن تے تارے منگے سن
سیاستداناں دا کم تے ہوندا ای سُفنیاں نال تے فیر ایس وچ اوہ پنجاہ فیصد کامیاب ہو جاندے نیں کامیاب اوہناں سُفنیاں وچ ہوندے نیں جو اوہ اپنے واسطے ویکھدے نیں پر جو سُفنے اوہ لوکائی نوں وکھاندے نیں اوہ صرف سُفنے ای رہندے نیں تے انج پچھہتر ورھیاں توں ہوندا چلا آ رہیا اے۔ایتھے پراتن سمیاں دی اوس گل نوں ضرور چیتے رکھو کہ بھیڑے سُفنے بُریاں طاقتاں تے بدروحاں ولوں ای ہوندے نیں۔
ایسے لئی تاں سُفنا اوہناں اکھاں وچ بھرو جو حقیقت نوں کدے وی وسارنا نہ چاہون۔
خاباں نہ تک ایہناں بدلے
یوسف کنعانوں نکل گیا
(سلیم کاشر)
والٹ ڈِزنی کہندا اے جس گل دا تُسیں سُفنا ویکھ سکدے او اوس نوں پورا وی کر سکدے او۔ایس لئی وڈے وڈے سُفنے ویکھدے رہو تے اوس نوں پورا کرن لئی وی اتاولے ہوندے رہو کیوں جے ‘جو اَج حقیقت نظرآ رہیا اے ایہ بیتے کل کدے نہ کدے سُفنا رہیا ہونا اے۔سُفنیاں نوں حقیقت بناون توں صرف اِک ای ذات ڈک سکدی اے اوہ ذات صرف سُفنے ویکھن والے دی ہوندی اے ایس لئی اپنے آپ نوں حقیقت ویکھن لئی وی تیار رکھو صرف سُفنیاں وچ ای نہ رُجھے رہو ایہ کم تہانوں انفرادی طور تے ای کرنا پینا اے کیوں جے اجتماعی طور تے تاں سبھ سُفنے وچ ای جی رہے نیں تے ایہی چاہ رہے نیں کہ کوئی اوہناں دا سُفناپورا کر لوے کیوں جے سُفنیاں توں بغیر تاں کجھ ہو ای نہیں سکدا اے ۔٭