آئی ایم ایف تے ایل ڈبلیو ایم سی

روہیل اکبر

عید دے تنے دن خیریت نال لنگھ گئے سگوں حکمراناں نے آئی ایم ایف توں قرض ملن دی خوش خبری سناندے ہوئے ڈیزل دی قیمت وچ وادھا کرکے ایہدا باقاعدہ طور تے جشن وی منایا‘ ہن آن والے دیہاڑیاں وچ بجلی وی ہور مہنگی ہو جاوے گی جہدے نال کھان پین والیاں شیواں تے مہنگائی دی لھویٹ وچ آن گیاں ای لوکاں دا جینا وی اوکھا ہو جاوے گا۔ پہلے ای لوکاں دے مالی حالات اینے خراب نیں کہ زندگی تے موت نوں ترجیح دتی جا رہی اے۔ ویکھدے آں کہ آن والے دیہاڑیاں وچ ساڈی معیشت دا جنازہ کس دھوم نال نکلے گا کیوں جے پاکستان تے آئی ایم ایف دے درمیان معاہدہ طے پا گیا اے جہدے مطابق پاکستان نوں آئی ایم ایف توں تن ارب ڈالر دے قرض پروگرام دی ابتدائی منظوری مل گئی اے جہدے نال ڈیفالٹ دا خطرہ وی گھٹ گیا اے پاکستان تے آئی ایم ایف دے وچکار تن ارب ڈالر مالیت دے سٹینڈ بائی ارینجمنٹ دے معاہدے تے اتفاق ہویا اے اجے ایہ پیسے پاکستان نوں ملے نہیں کیوں جے ایہ معاہدہ اجے وی آئی ایم ایف ایگزیکٹو بورڈ دی منظوری نال مشروط اے جے ایمانداری نال ویکھیا تے پرکھیا جاوے تے ایس معاہدے دے بناں ساڈا زندہ رہنا مشکل سی ایہ پیسے نہ آندے تے اسیں اپنے قرض دی قسط کیویں جمع کراندے تے ملک دے اندر جو کھان پین والے معاملات نیں اوہ کیویں اگے ودھدے‘ ہن پیسے آن نال ترقیاتی کم وی ہون گے جہدے وچ کمیشن مافیا وی اپنا حصہ وصول کرے گا ایسے کمیشن نال تے ساڈے سرکاری افسران کروڑاں نہیں سگوں ارباں پتی بن چکے نیں۔
بلوچستان وچ پانی دے ٹینک توں کروڑاں روپیے وی اک سرکاری اہلکار نوں ملے سن تے اجے کراچی وچ سیکرٹری لوکل گورنمنٹ بورڈ سندھ دے گھر توں ارباں روپیے‘ آئس تے ولایتی شراب برآمد ہوئی اے ایہ سارے پاکستان دے غریب لوکاں دے پیسے نیں جو اج روٹی توں وی تنگ آئے ہوئے نیں ایتھے ہر ادارے وچ اجہے درجناں بندے مل جان گے جو چور بازاری تے لٹ مار وچ ضمیر عباسی نوں وی پچھے چھڈ جان گے۔ رہی گل سیاستداناں دی تے اوہ تے لانچاں تے ہوائی جہازاں وچ مالی بھر بھر کے پاکستان توں باہر لے جاندے رہے دنیا دے کافی ملکاں وچ پاکستانیاں دے ارباں روپیے موجود نیں رہی گل آئی ایم ایف دی تے اوہ بلاشبہ قرض ایس لئی دیندے نیں کہ غریب ملک اپنے پیراں تے کھڑے ہو سکن تے ایس قرضے توں پاکستان اپنے موجودہ چیلنجاں تے قابو پان لئی مستحکم پالیسی تے عملدرآمد کر سکدا اے بشمول زیادہ مالیاتی نظم و ضبط‘ بیرونی دباء نوں جذب کرن لئی مارکیٹ دا تعین شدہ زرمبادلہ دی شرح تے اصلاحات تے ہور پیش رفت‘ خاص طور تے توانائی دے شعبے وچ موسمیاتی لچک نوں فروغ دین تے بہتر بنان وچ وی مدد مل سکدی اے۔ آئی ایم ایف دا اجے پاکستان دے نال 9 مہینے دا سٹینڈ بائی معاہدہ طے پایا اے جہدے نال پاکستان نوں بیرونی ملکاں تے مالیاتی اداریاں توں فنانسنگ وی دستیاب ہو سکے گی۔ پاکستان نوں متحدہ عرب امارات توں اگلے کجھ دیہاڑیاں وچ ہور اک ارب ڈالر تے سعودی عرب توں وی ہور دو ارب ڈالر ملن دی امید اے ایس معاہدے دے بعد پاکستان نوں عالمی بینکنگ تے ایشیائی ترقیاتی بینک توں رکی ہوئی دو ارب ڈالر دے مالیت دی فنانسنگ وی ملنی شروع ہو جاوے گی تے نال ای سیلاب دی تباہ کاریاں دی تعمیرنو لئی عالمی برادری ولوں کیتے گئے امداد دی فراہمی دے اعلان تے وی عملدرآمد شروع ہو جاوے گا۔
ایس معاہدے دی منظوری لئی سیکرٹری خزانہ امداد اللہ بوسال دا کردار وی سلاہن جوگ اے جے آئی ایم ایف توں قرضہ حاصل کرن دی گل کیتی جاوے تے پی پی پی ایس کھیڈ وچ بہت اگے پائی جاندی اے جنہے دس واری کامیابی نال آئی ایم ایف توں قرضہ لیا اے جے ویکھیا جاوے تے 1958ء اوہ ورھا سی جدوں پاکستان نے پہلی واری انٹرنیشنل مانیٹری فنڈ نال رابطہ کیتا اوس ویلے تن روپیے دا اک ڈالر ملدا سی جو 1965ء دی جنگ وچ ودھ کے ست روپیے تک اپڑ گیا پاکستان حالت جنگ وچ ہون دے باوجود معاشی معاملات وچ بہتر سی اسیں قرض ویلے سر واپس کر رہے سی 1973ء وچ بنگلہ دیش دی علیحدگی نے ساڈا لک بھن دتا ذوالفقارعلی بھٹو نے صرف 3.42 بلین ڈالر دا قرضہ لیا جو اسیں ویلے سر واپس نہ کر سکے۔ جنرل ضیاء الحق دے دور وچ پاکستان نوں ڈالر مل رہے سن تے دو بلین ڈالر دا قرض آئی ایم ایف نوں واپس وی کر دتا۔ 1988ء وچ بینظیر بھٹو دی حکومت نے بین الاقوامی اداریاں توں دو قرض پیکیج لئے تے اوس ویلے تک ڈالر 18 روپیے تک اپڑ چکیا سی ایہ قرضے 1990ء تے 1992ء تک ادائیگی لئی طے سن تے فیر ملک دی سپریم کمانڈ تبدیل ہوئی 1990ء وچ نوازشریف پہلی واری اقتدار وچ آئے تے اوہناں نے لئے ہوئے دوجے تے تریجے قرضیاں دی ادائیگی دی تھاں 1993ء وچ اک بلین ڈالر دا قرض لے لیا جہدے بعد 1993ء تک پاکستان تن بین الاقوامی غیر ادا شدہ قرضیاں دے بھار تھلے دب چکیا سی تے ایہدے باوجود 1994ء وچ بینظیر بھٹو نے آئی ایم ایف توں اک ہور پیکیج لین دا فیصلہ کر لیا۔ ایہ اوہ ویلا سی جدوں پاکستان نے پہلی واری قرضیاں دی تھاں قرضیاں تے سود بھرنا شروع کیتا۔ پاکستان قرضیاں دی دلدل دے معاشی جال وچ پھسدا گیا تے حکومتاں وی بدلدیاں رہیاں پر ساڈی معیشت مستحکم نہ ہو سکی۔
1995ء توں 1999ء دے درمیان برسراقتدار حکومتاں نے ورلڈ بینک‘ آئی ایم ایف تے ایشیائی ترقیاتی بینک توں تن اضافی قرضے وی لے لئے۔ 1995ء وچ اسیں 39 ارب ڈالر دے بیرونی قرضیاں دا بھار چکی کھڑے سی تے فیر تے فیر 1999ء وچ اک ویلا اجیہا وی آیا کہ جدوں قرضیاں دی واپسی لئی پاکستان تقریباً معذور ہو چکیا سی تے اسیں قرض دین والی ایجنسیاں نوں پہلے توں لئے گئے قرضیاں تے سود وی نہیں سی بھر سکے مختصر ایہ کہ جو صورتحال ہن اے اوہو اوس ویلے سی تے اُتوں ملک تے فوجی آمریت دی وجہ نال آئی ایم ایف نے قرضیاں تے سود دیاں قسطاں دی ادائیگی وچ نرمی دین توں وی انکار کر دتا۔٭