سپریم کورٹ نے سویلینز دا فوجی عدالتاں وچ ٹرائل غیرقنونی قرار دے دتا

اسلام آباد( پنجابی میڈیا گروپ)سپریم کورٹ نے فوجی عدالتاں وچ سویلینزدا ٹرائل غیرقنونی قرار ددیندیاں ہویاں 9 مئی دے ساریاںملزماں دا ٹرائل عام عدالتاں وچ کرن دا حکم جاری کردتا،میڈیا دے مطابق سپریم کورٹ وچ اج سویلینز دے فوجی عدالتاں وچ ٹرائل خلاف درخواستاں دی سماعت ہوئی جس وچ عدالت نے فیصلہ محفوظ کرلئیا تے کجھ دیر پہلاں سنادتا۔فیصلہ جسٹس اعجاز الاحسن دی سربراہی وچ 5رکن لارجر بینچ نے سنایا جس وچ جسٹس مظاہر نقوی، جسٹس عائشہ ملک، جسٹس منیب اختر تے جسٹس یحیی آفریدی شامل سن۔ سپریم کورٹ نے ایہ فیصلہ 4/1 دی اکثریت نال سُنایا جس وچ فوجی عدالتاں اندر سویلین دے ٹرائل خلاف درخواستاں منظور کرلئیاں گئیاں۔ جسٹس یحیی آفریدی نے فیصلے توں اختلاف کیتا۔عدالت نے اپنے فیصلے وچ ملٹری ایکٹ دی سیکشن ٹو ون ڈی دیاں دونوں ذیلیاں شقاں نوں غیر آئینی قرار دیندیاں ہویاں9 مئی دے ساریاں ملزماں دا ٹرائل عام عدالتاں وچ کرن دا حکم جاری کردتا۔ عدالت نے فیصلہ دتا کہ ملزماں دے جرم دی نوعیت دے اعتبار نال مقدمے عام عدالتاں وچ چلائے جان۔ عدالت نے آفیشل سیکرٹ ایکٹ دی شق 59(4) نوں وی غیر آئینی قرار دتا۔عدالت نے 9متفرق درخواستاں واپس لین دی بنیاد اُتے خارج کردتیاں۔ جسٹس اعجاز الاحسن دی سربراہی وچ5رکنی لارجر بینچ نے کیس دی سماعت کیتی۔ جسٹس منیب اختر، جسٹس یحیی آفریدی، جسٹس مظاہر نقوی تے جسٹس عائشہ ملک بینچ وچ شامل سن۔سماعت دے شروع اُتے جواد ایس خواجہ دے وکیل احمد حسین پیش ہوئے۔ اونہاں نے آکھیا کہ میں پچھلی سماعت دا حکم نامہ پڑھنا چاہواں گا۔بینچ دے سربراہ جسٹس اعجاز الاحسن نے آکھیا کہ آخری سماعت وچ اٹارنی جنرل روسٹرم اُتے سن ایس لئی پہلاں اٹارنی جنرل نوں دلائل مکمل کرن دیو۔ وکیل سابق چیف جسٹس جواد خواجہ نے آکھیا کہ میں 3اگست دا حکم نامہ عدالت سامنے پڑھنا چاہندا ہاں، جس اُتے جسٹس اعجاز الحسن نے آکھیا کہ اسیں اوہ آرڈر پڑھیا اے۔جسٹس اعجاز الاحسن نے اٹارنی جنرل نال مکالمہ کردیاں ہویاں آکھیاکہ اٹارنی جنرل صاحب تُسی حتمی دلائل دیو، فیر ویکھدے ہاں کہ عدالتی کارروائی نوں اگے کسطرح چلانا اے۔وکیل سلمان اکرم راجہ نے آکھیا کہ عدالت وچ یقین دہانی کروان دے باوجود فوجی عدالتاں نے سویلین دا ٹرائل شروع کر دتا اے، جس اُتے جسٹس اعجاز الاحسن نے آکھیا کہ ساہنوں ایس بارے معلوم اے، اسیں پہلاں اٹارنی جنرل نوں سن لیندے ہاں۔اٹارنی جنرل نے دلائل وچ آکھیا کہ میں پچھلی سماعت دا خلاصہ دیاں گا تے میں دَساں گا کہ موجودہ ٹرائل لئی کیوں آئینی ترمیم ضروری نہیں سی، میں آرٹیکل 175اُتے وی گل کراں گا، لیاقت حیسن کیس داپیرا گراف وی پڑھاں گا، 21 ویں آئینی ترمیم دے فیصلے دی روشنی وچ وی دلائل دیاں گا تے ایس سوال دا جواب وی دیاں گا کہ کیا ملزم دا اسٹیٹس فرد جرم دے بعد ملدا اے۔اٹارنی جنرل نے عدالت نوں یقین دہانی کرائی کہ 9مئی دے ملزماں دا ملٹری عدالتاں وچ ٹرائل سول عدالتاںونگوں ہی کیتا جائے گا، شہادتاں ریکارڈ کیتیاں جان گیاں تے فیصلے وچ تفصیلی وجہ وی لکھی جائے گی۔جسٹس اعجاز الاحسن نے استفسار کیتا کہ 2015 والے ملزماں دا اسٹیٹس کیتا سی، کیا 2015 دے ملزم ساڈھے شہری سن یا کالعدم تنظیماں دے ممبر سن۔اٹارنی جنرل نے دسیا کہ اینہاں ملزماں وچ شہری وی سن تے کالعدم تنظیماں دے ممبر وی، ملزماں دا ٹو ون ڈی تحت ٹرائل کیتا جائے گا۔ سوال پچھیا گیاسی کہ ملزماں اُتے چارج کسطرح فریم ہوئے گا۔ آرمی ایکٹ تحت ٹرائل وچ فوجداری مقدمہ دے سارے تقاضے پورے کیتے جان گے تے 9مئی دے ملزماں دا ٹرائل فوجداری عدالت ونگوںہوئے گا، فیصلے وچ وجوہات دتیاں جان گئیاں شہادتاں ریکارڈ ہون گیاں۔اٹارنی جنرل عثمان منصور نے آکھیا کہ آئین دے آرٹیکل 10 اے دے سارے تقاضے پورے ہون گے، ہائیکورٹ تے فیر سپریم کورٹ وچ وی اپیلیاں آن گیاں، دلائل دے دوران عدالتی سوالاں دے جواب وی دیاں گا، دلائل وچ مختلف عدالتی فیصلیاں دے مندرجات دا حوالہ وی دیاں گا۔ ممنوعہ علاقیاں تے عماراتاں اُتے حملہ وی ملٹری عدالتاں وچ جا سکدااے جسٹس اعجاز الاحسن نے استفسار کیتا کہ اَت گرداں دا ٹرائل کرن لئی آئینی ترمیم ضروری سی عام شہریاں لئی نہیں؟ میں تہاڈے دلائل سمجھن دی کوشش کر رہیا ہاں۔جسٹس عائشہ ملک نے آکھیا کہ آرمی ایکٹ آرمڈ فورسز دے اندر ڈسپلن دی گل کردا اے جدکہ جسٹس مظاہر علی نقوی نے آکھیا کہ تُسی آرمی ایکٹ دا دیباچہ پڑھو۔جسٹس اعجاز الحسن نے ریمارکس دتے کہ قنون پڑھو تے واصح ُہندا اے ایہ تاں فورسز دے اندر لئی ہُندا اے،تُسی ایس دا سویلین نال تعلق کسطرح ویکھاو گے۔اٹارنی جنرل نے آکھیا کہ آرمی ایکٹ افسراں نوں اپنے فرائض سرانجام دین دا وی کہندا اے، کسی نوں اپنی ڈیوٹی ادا کرن توں روکنا وی ایس قنون وچ جرم بن جاندا اے۔جسٹس اعجاز الحسن نے ریمارکس وچ آکھیا کہ لیکن قنون مسلح دے اندر موجود افراد دی وی گل کردا اے۔اٹارنی جنرل نے آکھیا کہ گل فورسز وچ ڈسپلن دی حد تک ہوئے تے ایہ قنون صرف مسلح فوج دے اندر دی گل کردا اے لیکن جَد ڈیوٹی توں روکیا جائے تے فیرہوراں لوک وی ایسی قنون وچ آندے نیں۔جسٹس عائشہ ملک نے استفسار کیتا کہ تُسی تشریح جان لئی جائے تے تسی کسی اُتے وی ایہ قنون لاگو کر دیو گے؟ ایسی صورت وچ بنیادی حقوق دا کیہ ہوئے گا۔اٹارنی جنرل نے آکھیا کہ آرمی ایکٹ وقتی طور اُتے آرمڈ فورسز دے نال مل کے کم کرن والیاں دی وی گل بات کردا اے۔ جسٹس اعجاز الحسن نے آکھیا کہ ایہ معاملہ صرف سروس بارے اے۔ اٹارنی جنرل نے دسیا کہ آئین ایس گل نوں تسلیم کردا اے کہ آرمڈ فورسز ممبراں نوں ڈیوٹی توں روکن والے عام شہری وی ہوسکدے نیں۔جسٹس عائشہ ملک نے آکھیا کہ آئین کہندا اے بنیادی حقوق خلاف کوئی قنون نہیں بنے گا، آئین تے قنون فرائض دی ادائیگی دی پابند آرمڈ فورسز نوں کردا اے، قنون اونہاں نوں کہندا اے کہ تُسی فرائض ادا نہ کر سکو تے آئین دے بنیادی حقوق دا حصول تہاڈے اُتے نہیں لگے گا، تُسی گل نوں دُوجے پاسے لے کے جا رہے او، تُسی کہہ رہے او جیہڑا اونہاں نوں ڈسٹرب کرے اونہاں لئی قنون اے۔اٹارنی جنرل نے آکھیا کہ آرمڈ فورسز نال تعلق دی اصطلاح وی موجود اے، میں لیاقت حسین کیس توں وی دلائل دینا چاہواں گا۔پچھلے دن ، زیر حراست افراد دے لواحقیناں سپریم کورٹ نال رجوع کیتا سی۔ درخواست گزاراں دا موقف سی کہ سپریم کورٹ وچ فوجی عدالتاں دے مقدمہ دے متاثرہ فریق نیں لہذا سپریم کورٹ ساہنوں مقدمہ وچ فریق بنائے۔ درخواست وچ استدعا کیتی گئی کہ سپریم کورٹ فریق بنا کے ملٹری اتھارٹی نوں چھیتی ٹرائل مکمل کرن دا حکم دیوے۔۔ایس توں پہلاں، فوجی عدالتاں وچ سویلینز دے ٹرائل خلاف کیس دی پچھلی سماعت 3 اگست نوں ہوئی سی۔