’’آزادی‘‘

اسدمفتی

میں اج دا کالم اک واقعہ توں شروع کر رہیا واں۔ دہلی وچ اک واری جمیل جالبی‘ باقر مہدی‘ نثار فاروقی تے شمس الرحمن فاروقی لنچ دے بعد پان کھان نکلے‘ مشہور دکان تے اپڑے۔ پان والے نے اوہناں ادیباں نوں پچھان کے خاص طور تے اک وڈا جیہا پان پیش کیتا تے پاکستان توں گئے جمیل جالبی پان ویکھ کے خوش ہو کے بولے ماشاء اللہ۔ ایناں وڈا پان‘ ساڈے پاکستان وچ تے دو انگلی دا چندی بھر پان ملدا اے۔ ایہ سن کے باقرمہدی نے جالبی ول ویکھدے ہوئے کہیا کہ حضرت تہاڈا ملک وی تے دو انگلی جناں وڈا اے۔
پاکستان دے مستقبل بارے میں نہ صرف مولانا ابوالکلام آزاد نے پیش گوئی کر رکھی سی سگوں ہندوپاک توں ہزاراں میل دور بیٹھے اک پروفیسر نے وی کجھ انج دی ای رائے دتی۔ جون 1949ء دی گل اے بروکلین نیویارک وچ پروفیسر ڈی شوئی مان نے ایشیا دی سجری صورتحال تے لیکچر دیندے ہوئے آکھیا سائوتھ ایشیا وچ حال ای وچ پاکستان نامی ریاست عالم وجود وچ آئی اے اوہدا وجود غیرمحفوظ اے جنہوں ویلا ثابت کرے گا۔ ایہ ریاست ادھی توں وی گھٹ صدی وچ اپنے ای لوکاں دیاں اوکڑاں وچ پھس جاوے گی کیوں جے ایہدے لوکاں نے غلامی دیاں زنجیراں وچ جنم لیا اے اوہ اک آزاد ملک دی محبت تے حدت نوں محسوس نہیں کر سکدے۔ میرے الفاظ نوٹ کر لوو میں ایہدا اندرونی حال جاننا واں۔ پروفیسر ڈی شوئی مان دی پیش گوئی مولانا آزاد وانگوں اوس ویلے ٹھیک ثابت ہوئی جدوں 16دسمبر 1971ء نوں پاکستان دے ٹوٹے ہویا تے بنگلہ دیش دا قیام عمل وچ آیا۔ بظاہر سانوں آزاد ہوئے پون صدی ہون نوں آئی اے پر بنیادی سوالات اجے تک معمہ بنے ہوئے نیں مثلاً ایہ کہ ایس آزادی دی نوعیت کیہ اے؟ ایہدے اہداف و مقصد کیہ نیں؟ ایہ آزادی کنہے کہدے توں حاصل کیتی اے؟ کیہ دنیا وی ایہنوں ای آزادی کہندی اے جو ساڈے نیڑے آزادی اے؟ ایہ آزادی برصغیر دے مسلماناں لئی کنی سودمند ثابت ہوئی اے یاں ہو رہی اے؟ تے ایہ کہ ایس آزاد لوکاں دی باگ ڈور کہڑے ہتھاں وچ اے؟۔
معروف دانشور و سیاستدان رفیق ذکریہ مرحوم اپنی کتاب The one who divided india وچ قائداعظم محمد علی جناح دے بارے اک واقعہ لکھدے نیں۔ جدوں پاکستان دی تخلیق دے بعد علماء دے اک وفد نے قائد نال ملاقات کرکے ایس نویں ملک پاکستان وچ شرعی نظام دا مطالبہ کیتا تے مسٹر جناح نے پچھیا تسیں کس شرعی نظام دی گل کردے رہے او حنفی‘ حنبلی‘ مالکی‘ شافعی یاں جعفریہ‘ میں ایس جھگڑے وچ بالکل وی نہیں پیندا چاہندا جے میں ایس جھگڑے وچ پیا تے علماء ایہ کہہ کے حکومت وچ مداخلت کرنا شروع کر دین گے کہ اوہ شرعی معاملیاں دے ماہر نیں‘ حکومت نوں علماء دے حوالے کرن دا میرا کوئی ارادہ نہیں۔ میرے حساب نال علامہ اقبال وانگوں جناح وی کمال اتاترک دے مداح سن۔ یاد رہوے کہ اج سعودی عرب وی اتاترک دے نقش قدم تے چل رہیا اے قائداعظم کاروبار حکومت لئی آئین نوں مقدم سمجھدے سن تے آئین دی بالادستی نوں پہل دیندے سن۔ سلور جوبلی‘ گولڈن جوبلی‘ پلاٹینم جوبلی یاں ڈائمن جوبلی منا کے جتھے قوماں نوں خوشی ہوندی اے اوتھے اوہناں نوں گزرے ہوئے ورھیاں وچ اپنی مجموعی کارکردگی دا موقع وی ملدا اے برصغیر دے 75 ورھیاں دا جائزہ لیندے ہوئے اسیں ویکھنے آں کہ بھارت تے پاکستان 75 ورھیاں دے ہو چکے نیں پر پاکستان ایس عرصے وچ تنزلی ول گیا اے۔ 75 ورھیاں وچ کشور حسین شاد باد دی انج دی ترقی بالکل وی نہیں جہدا خواب ویکھیا گیا سی۔ پاکستان دی سیاسی‘ سماجی‘ اقتصادی تے معاشی ترقی دا گراف اُتوں تھلے تے بھارت دا گراف تھلیوں اُتے گیا اے۔ ایہدا ثبوت ایہہ وے کہ ہن توں 40 ورھے پہلاں تک پاکستان دا عام بندہ کہندا سی اللہ دا شکر اے کہ اسیں بھارت وانگوں بھکھے ننگے نہیں۔ پر اج پاکستان دا ہر شہری کھل کے کہندا اے کہ اسیں جمہوری تے اقتصادی لحاظ نال بھارت وانگوں کیوں نہیں ہو سکے؟ ایہدا جواب جنرل ریٹائرڈ اسد درانی ایس طرح دیندے نیں کہ بھارت جمہوری تے سیاسی اعتبار نال ساڈے لئی ماڈل اے تے معیشت دے لحاظ نال نمونہ‘ پاکستان نوں بھار توانگوں سیاسی تے سماجی قیادت نہیں مل سکی۔ سوال ایہہ وے کہ کیوں نہ ہو سکی؟ منیا پاکستان دی تخلیق مذہب دے ناں تے ہوئی پر مذہب نال مارشل لاواں دا کیہ تعلق اے؟ میرے حساب نال بھارت تے پاکستان دی سیاست دا بنیادی تے جوہری فرق اے مارشل لاء تے فوجی حکومتاں۔ بھارت نے اک واری وی مارشل لاء دی مکروہ شکل نہیں ویکھی تے اسیں چھ مارشل لاء بھگت چکے آں۔
(بشکریہ روزنامہ جنگ)