امبرحسینی دا ناول ’’پیرو‘‘

ڈاکٹر کرامت مغل

’’ناول لِکھنا اِک خوفناک تجربا ہوندا اے ناول لکھن دے دوران وال جھڑ جاندے نیں ،دَند ڈِگ جاندے نیں ۔‘‘(Flannery O’Connor)
ناول لکھنا کوئی نِکّی جہی فوٹوبناون وانگ تے نہیں ہوندا سگوں ناول وچ پورے جیون دی فوٹو بنانی پیندی اے آل دوال نوں اکھراں نال پڑھنہاراں دے ساہمنے لیانا ہوندا اے۔ ایس لئی تاں جیون دے ہر رنگ نوں ناول وچ سمویا جا سکدا اے۔کوئی وی ناول نگار لکھدیاں ہویاں کھُلھ مان دا اے ‘اپنے جیون دیاں کئی رنگاں نوں کرداراں دیاں رنگاں وچ ڈھال دیندا اے۔ناول دی کہانی فطری ڈھنگ نال اگان￿ہ ودھ رہی ہوندی اے جو پڑھن والے نوں اپنے نال جوڑ لیندی اے تے ناول وچ کرداراںدے انفرادی تجربے وکھالی دینا وی ضروری ہوندے نیں‘جد ایہناں گلاں نوں اِک ناول کار جان لیندا اے تے اوس دی تخلیق ودھیا توں ودھیا ہوندی جاندی اے۔امبر حسینی دا ناول’’ پیرو‘‘ پنجابی زبان دی اِک شاعرا دے ناں اُتے لکھیا گیا اے‘ جس دا جیون بڑیاں ای اوکڑاں بھریا لنگھیا ہویا اے۔پیرو اِک باغی شاعرا اے جو سماج دیاں رِیتاں رواجاں توں پران￿ہ ہو کے سوچدی اے تے ایسے ای سوچ نوں اُلیکدی وی رہی فیر ایہی سوچ اوس دا سبھ توں وڈا قصور سگوں کئی تھاواں تے گناہ وانگ بن گیا لگدا ۔ایس باغی شاعرا نوں مُسلم تے سکھ پنجابی لکھاریاں نے گولیا ای نہیں اے۔ایہ اجہی لکھارن اے جو اپنے سارے جیون وچ مذہبی تعصب دے ورودھ وچ رہی ‘ اوس نے مرداں دے معاشرے وچ اپنی پچھان بنانا سی جو اوکھی تاں سی۔کئی سوجھواناں نے تاں اوس نوں شاعرا ای منن توں انکار کر دتا ‘ کئیاں کول اوہ ’’ پیرو کنجری ‘‘ ،’’ حسین کنجری‘‘ توں وکھ کجھ نہیں کہن نوں بچیا۔کئیاں نے اوس نوں ’کسبی‘ تے ’مُسلی ‘ لکھ کے طنز دا نشانا بنانوں وی نہیں جھکیا۔
جے پیرو بارے کھوج لایئے تاں ایہ ساہمنے آندا اے کہ اوس دا جنم1810وچ ہویا ‘پنجاب اندر اوس ویلے رنجیت سنگھ دی حکومت سی تے ایس دا مرن ورھا 1872اے ایس شاعرا دا ناں ’’ پِیراں دتی‘‘ سی تے ایس دے پِچھے وی اوہی روایت اے جو پیراں دتہ ناں دے پِچھے ہوندی اے۔پیراں دی دعا نال ہوون والے بالاں نوں پیراں نال منسوب کر دتا جاندا اے ‘ پیرو دے ماپیاں گھر وی اولاد نہیں سی تے جدوں پیراں دی دعا نال اولاد ہوئی تاں ایس دا ناں ’’ پیراں دتی‘‘ رکھیا گیا جو بعد وچ پیرو بن کے رہ گئی۔جوانی دی سوہنی پیرو اِک فقیر ول اُلر ی‘ اوہ گھروں نس گئی‘ فقیر چھیتی ای اگلے جہان چلا گیا تے اوس لئی عشق جویں دُنیا توں مُک ای گیا۔ فیر حالات نے اوس نوں لاہور دی ہیرا منڈی وچ نچن گاون اُتے مجبور کر دِتا۔کہیا جاندا اے کہ رنجیت سنگھ دے جرنیل الہی خان نال اوس دا تعلق بن گیا سی ۔اندرون لاہور دے ای موتی بازار وچ سادھوگُلاب داس آیا تے پیرو وی اوس نوں ملن لئی ٹُر گئی۔پیرو نے سادھو گلاب داس نوں ویکھیا تے فیر اوس نوں جگ اُتے کسے ہور نوں ویکھنا ای نہیں سی اوہ اوسے دی ای ہو کے رہ گئی۔
آئے ست گُر سہر لہور میرے‘ لڑ لاگیاں ویکھ پرکاس سیو
پیرو اپنے سادھو گلا ب داس دی شرن وچ آ چکی سی اوس نے چٹھیانوالا‘ قصور وچ جا ڈیرے لائے سن ۔ایس گل دا کسبیاں تے اسلام دے راکھیاں نوں ہرکھ ہویا اوہناں نے جرنیل الہی خان نال مل کے اوس نوں اسلام ول مُڑ جاون لئی آکھیا پر پیرو دا دھرم تاں عشق سی جو اوس نوں کجھ ہور ویکھن توں مناہی کردا ۔پیرو نوں وزیر آباد وچ قید کر کے رکھ لیا گیا ۔ (جاری اے)