23 مارچ غیرت و حمیت دا فلسفہ سکھاندا اے

23 مارچ تے 14 اگست دے وچکار اہلِ پاکستان لئی اوہ ای رشتہ اے جیہڑا خواب تے تعبیرِ خواب دے وچکار ہوندا اے

لكهت:اسحاق جیلانی

پاکستان دا قیام تاریخ انسانی دا اک عظیم واقعہ اے ۔ مسلمانان ہند دی سال ہا سال دی قربانیاں تے قائداعظم دی ولولہ انگیز تے بابصیرت قیادت دا ثمر سی کہ انگریزاں دی سازشاں تے ہندوئواں دی بے لگام جہی منافقتاں دے باوجود مسلمانان برصغیر نے کجھ سال دی محنت دے نتیجے وچ کرہ ارض اُتے دنیا دی سب توں وڈی اسلامی مملکت قائم کرن دا معجزہ کر وکھایا پر اج جدوں اسیں تاریخ دے اوراق وچ جھانکدے نیں تے ویکھدے نیں کہ پاکستان قائم ہون دے باوجود ایہناں مقصداں نال ہم آہنگ نہیں ہویا جیہڑا قیام پاکستان دے وقت پیش نظر سن۔ اج سانوں ایس امر اُتے غور کرن دی لوڑ اے کہ قائداعظم، علامہ اقبال تے تحریک پاکستان دے دیگر قائد ین دے پیش نظر اوہ کیہ مقصد سن جنہاں دے حصول لئی اینی طویل جدوجہد کیتی گئی جس لئی ان گنت قربانیاں دتیاں گئیاں تے ہجرت دا اک انج دا عظیم عمل وجود وچ آیا جس دی نظیر ملنا مشکل ای نہیں ناممکن وی اے۔ صاف ظاہر اے ایس دے پیش نظر دنیا دا کوئی حقیر مقصد نہیں ہو سکدا سی بلکہ ایہہ سب کجھ اک عظیم نظریاتی، روحانی تے تہذیبی مقصد دے پیش نظر سی۔ اج ایہہ امر بوہت اہم اے کہ اسیں ایس گل اُتے غور کریئے کہ قائداعظم دے پیش نظر پاکستان دے قیام دا مقصد کیتا سی تے ایہناں دے تصور دے مطابق پاکستان دا نظام تے پاکستان دی قومی زندگی دی ہیئت کیہ ہونی چاہیدی سی؟ قائداعظم محمد علی جناح دے بیسیوں بیانات تے ایہناں دی تحریراں ایس امر نوں واضح کردی اے کہ ایہناں دا تصور پاکستان کیہ سی۔ 23 مارچ 1940 نوں لہور وچ مسلم لیگ دے سالانہ اجلاس وچ ہون والا قائداعظم دا خطاب ایس امر نوں بوہت تفصیل نال بیان کردا اے کہ ایہناں دے پیش نظر ہندو مسلم اختلاف تے فریق دی نوعیت کیہ سی تے ایس فرق دے نتیجے وچ متحدہ ہندوستان وچ اوہ کون سارے حالات سن جنہاں دے تحت مسلمان زندگی نہیں لنگھا سکدے سن تے اوہ ایس امر اُتے مجبور سن کہ ایہہ اک وکھرا خطے دا مطالبہ کرن۔

قائداعظم نے اپنے ایس تاریخی خطاب وچ ہندو مسلم تہذیب تے قوم دے اختلافات نوں بیان کردے ہوئے ایس پاسے اشارہ کیتا کہ ہندوئواں تے مسلماناں دا تنازعہ کوئی وقتی یا فرقہ وارانہ تنازعہ نہیں بلکہ ایہہ اک تہذیبی تے ثقافتی فرق اے جس دی جڑاں مذہب وچ گہری نیں۔آپ نے ایس خطاب وچ ہندو مسلم اختلافات دی ایس تاریخی تے نظریاتی نوعیت نوں واضح کردے ہوئے ارشاد فرمایا سی: ایہہ سمجھنا بوہت دشوار گل اے کہ ساڈے ہندو دوست اسلام تے ہندو مت دی حقیقی نوعیت نوں سمجھن توں کیوں قاصر نیں۔ ایہہ حقیقی معنیاں وچ مذاہب نہیں ۔ فی الحقیقت ایہہ مختلف تے نمایاں معاشرتی نظام نیں تے ایہہ اک خواب اے کہ ہندو تے مسلمان کدی اک مشترکہ قوم وانگوں رہ سکن گے۔ اک ہندو قوم دا تصور حدود توں بوہت زیادہ تجاوز کر گیا اے تے تہاڈے بوہت سارے مصائب دی جڑ اے۔ جے اسیں بروقت اپنے تصورات اُتے نظر ثانی نہ کر سکے تے ایہہ ہند نوں تباہی نال ہمکنار کر دیوے گا۔ ہندوواں تے مسلماناں دا دو مختلف مذہبی فلسفیاں، معاشرتی رسم و رواج تے ادب نال تعلق اے۔ نہ اوہ آپس وچ شادی بیاہ کردے نیں نہ اکٹھے بہہ کے کھاندے پیندے نیں۔ اصل وچ اوہ دو مختلف تہذیباں توں متعلق نیں جنہاں دی اساس متصادم خیالات تے تصورات اُتے استوار اے۔ ایہہ وی بالکل واضح اے کہ ہندو تے مسلمان تاریخ دے مختلف ماخذاں توں وجدان حاصل کردے نیں ایہناں دے ہیرو وکھرے تے داستاناں وکھریاں نیں۔

23 مارچ تے 14 اگست دے وچکار اہل پاکستان لئی اوہ ای رشتہ اے جیہڑا خواب تے تعبیر خواب دے وچکار ہوندا اے۔ اج توں اکاسی سال پہلے للہور دے اقبال پارک وچ مسلم لیگ دا اوہ تاریخی اجلاس ہویا جس وچ قرار داد پاکستان دی منظوری دتی گئی تے برصغیر دے مسلماناں نے اپنے لئے اک انج دے وکھرے تے آزاد ملک دا مطالبہ کیتا جتھے اوہ اپنی مرضی نال اپنی اقدار تے اسلامی تعلیمات دے مطابق زندگی بسر کر سکن۔ حضرت قائداعظم محمد علی جناح دی قیادت و راہنمائی وچ مسلمانان برصغیر نے بے مثال قربانیاں پیش کیتیاں تے قائداعظم محمد علی جناح نے مطالبہ پاکستان نوں عملی جامہ پہنان تے دو قومی نظریہ نوں روشناس کران لئی برصغیر دے چپے چپے دے دورے کیتے۔ سیاسی کارکناں، صحافیاں، وکلاء طلبا و خواتین تے علما دے نال ہر اک نے تحریک پاکستان وچ بے پناہ قربانیاں دے کے اپنا تاریخی کردار ادا کیتا۔ مسلمانان برصغیر نے حضرت قائداعظم محمد علی جناح دی مدبرانہ تے مخلصانہ قیادت وچ انگریزاں تے ہندوواں نوں گھٹنے ٹیکن تے مطالبہ پاکستان تسلیم کرن اُتے مجبور کر دتا۔ آل انڈیا مسلم لیگ نے قائداعظم محمد علی جناح دی راہنمائی وچ ایمان، اتحاد تے تنظیم دی بدولت صرف ست سال دے قلیل عرصے وچ مطالبہ پاکستان دی جنگ جت لئی گئی۔ مارچ 1940 نوں لہور دے منٹو پارک وچ شیر بنگال مولوی اے دے فضل الحق نے قرار داد پاکستان پیش کیتی سی جس دے بعد پاکستان حضرت قائداعظم محمد علی جناح دی قیادت وچ لکھاں قربانیاں دے کے حاصل کیتا گیا پر اج جدوں اسیں پاکستان اُتے نظر دوڑاندے نیں تے اک ای سوال ہر پاسے توں اٹھدا اے کہ کیہ موجودہ پاکستان قائداعظم محمد علی جناح دا پاکستان اے۔

ایس ویلے پاکستان وچ ہر قسم دے مسائل تے بحران موجود نیں پر قائداعظم محمد علی جناح دے پاکستان وچ سیاست دان وی اوہ کردار ادا نہیں کر رہے جیہڑا سیاست داناں دے شایان شان ہونا چاہیدا اے۔ قائداعظم محمد علی جناح دی شخصیت دا ثمر ایہہ سی کہ اوہناں نے اک خالصتاً سیاسی تے جمہوری جدوجہد دے ذریعے پاکستان دا قیام یقینی بنایا تے فیر برصغیر دے ایس خطے وچ پاکستان اللہ دی اک انج دی دھرتی دے طور اُتے وجود وچ آیا جس وچ شریعت محمدی ﷺ دے قوانین دا نفاذ کرنا ضروری سی۔ یوم پاکستان مناندے ویلے سانوں اپنے داخلی تے خارجہ مسائل دا جائزہ لینا چاہیدا اے جیہڑا زندہ تے بیدار قوماں دا شیوہ اے۔ پاکستان علاقائی تے عالمی امن و سلامتی دی قدر و قیمت تے ضرورت دا ادراک رکھدا اے۔ سی پیک دی وجہ نال پاکستان دی قدر و قیمت بوہت ودھ چکی اے دنیا نوں پاکستان دی تے پاکستان نوں پر امن دوستاں دی بوہت لوڑ اے۔ پاکستان نوں اسلامی تہذیب و تمدن تے علوم و فنون دا گہوارہ بنان، اسلامی تے تیجی دنیا توں ایس دے رشتیاں نوں استوار کرن تے بین الاقوام دے مابین ایہنوں ممتاز تے سرفراز رکھن۔ پاکستان نوں بنی نوع انسان دی خدمت دے قابل بنان لئی لازم اے کہ پاکستان دے عوام نوں یکسوئی تے یکجہتی دے سارے لوازمات فراہم کیتے جان تے ایہناں نوں ایہہ احساس دلوایا جائے کہ جے اوہ اپنے اندر اوہ ای جذبہ فیر توں زندہ کر لین جس دا اظہار اوہناں نے تحریک پاکستان دی صورت وچ کیتا سی تے اوہ پاکستان نوں اک عظیم الشان اسلامی و فلاحی مملکت بنان دا مقصد حاصل کر سکدے نیں تے بیرونی سازشاں نوں وی ناکام بنا سکدے نیں۔ پاکستان دے قیام دا مقصد ایہنوں اسلام دی تجربہ گاہ بنانا مقصود سی۔ پر آزادی توں لے کے اج تیکر پاکستان وچ اسلامی قوانین دا نفاذ ہو سکیا نہ ای جمہوریت صحیح معنیاں وچ پنپ سکی۔ نہ جانے کیہڑا انداز اختیار کیتا جائے؟ کتھوں لیائیے اوہ درد وچ ڈبے ہوئے الفاظ جیہڑے قوم دے دلاں وچ حقیقت پیوست کر دین؟کیہ درس دتا سی سانوں پندرہ لکھ انسانی لاشاں نے؟ کیہ صرف ایس لئی میری بھیناں دی عزت و ناموس پامال ہوئی سی؟ نہیں ہر گز نہیں 23 مارچ دا پیغام کجھ ہور اے۔ ایہہ دن سانوں اپنی صفاں وچ اتحاد پیدا کرن دا درس دیندا اے۔ منافقاں نوں اپنی صفاں توں کڈ باہر کرن دا پیغام دیندا اے۔ تاریخ دا سبق یاد رکھن دا اوازہ لاندا اے، دشمن دے اگے سر چک کے گل کرن دا جذبہ عطا کردا اے۔ ارض وطن وچ خون دی ہولی بند ہون دی دہائی دیندا اے ملکی تے ملی مفادات لئی ذات مفادات کچلن دا اشارہ دیندا اے، غیرت و حمیت دا فلسفہ سکھاندا اے۔ قائد پاکستان دی خواہش نوں عملی جامہ پہنان دی صدائواں بلند کردا اے۔اللہ تے ایس دے رسول ﷺ دے احکام اُتے عمل دے بعد دینی تے اخروی کامیابی دی نوید سناندا اے چوہتر سال تیکر اسیں ایس پیغام نوں بھُلے رہے ایہنوں اہمیت نہیں دتی پر کیہ تاریخ دے ایس نازک موڑ اُتے وی اسیں پیغام اُتے کن نہیں دھراں گے۔

23 مارچ دے ایس عظیم دن اُتے ساری سیاسی جماعتاں تے ایہناں دے قائدین نوں عہد کرنا ہوئے گا کہ اوہ پاکستان نوں حضرت قائداعظم محمد علی جناح دے عظیم پاکستان دی شکل و صورت دین لئی مخلصانہ طور اُتے سرگرداں ہون گے تے ایس ضمن وچ کوئی منافقانہ تے ذاتی مفاد اُتے مبنی روش نوں آڑے نہ آن دین گے۔ قائداعظم محمد علی جناح دی وارث جماعت مسلم لیگ دا وی اتحاد ضروری اے ایس لئی مسلم لیگ دی سب توں وڈی جماعت مسلم لیگ ن دے قائد میاں نواز شریف نوں وی اہم کردار ادا کرنا چاہیدا اے۔ پاکستان اک بوہت وڈے قدرتی انقلاب دی صورت وچ معرض وجود وچ آیا سی تے ایس انقلاب دا جیہڑا مقصد سی ایس دا نفاذ سارے سیاست داناں تے سیاسی جماعتاں دی اولین ذمہ داری ہونی چاہیدی سی پر بدقسمتی نال ایہہ اک خواب بن کے رہ گیا اے۔
اج 23 مارچ 2021 وچ ایہہ حقیقت یقینا اینی جاندار تے خوبصورت نہیں جنہی ایہہ ایس دن سی پر نوجوان نسل نوں ایہہ احساس دلوانا بوہت ضروری اے کہ ایس دی اصل وجہ حقیقت دی نہیں بلکہ حقیقت دے پاسباناں دی خرابیاں نیں سو لوڑ ایہناں خرابیاں نوں دور کرن دی اے پاکستان دے مستقبل توں مایوس ہون دی ہر گز نہیں۔ اللہ پاک پیارے وطن دی حفاظت تے خیر فرمائے۔ آمین