پنجاب نال ظلم

لکھت: مظہر برلاس

پاکستان وچ کئی واری کتاباں تے مضمون ایس حوالے نال لکھے گئے کہ پنجاب نے باقی تن صوبیاں دے نال ظلم کیتا۔ کدی کسے نے پنجاب توں ایہدا درد نہیں پچھیا، کسے نے پنجاب دے دکھ بیان وی نہیں کیتے۔پاکستا ن سنے افغانستان دیاں غذائی لوڑاں پوری کرن والے صوبے دے نال دو واری بہت وڈا ظلم ہویا۔ پنجاب دے نال پہلا ظلم 1947وچ ہویا جدوں پورے برصغیر دے سارے صوبے اپنی اپنی تھاں تے رہے پر سرسبز کھلیاناں دے صوبے پنجاب نوں ونڈ دتا گیا۔ پنجاب نوں ونڈ دے کئی دکھ سہنے پئے۔ پہلا دکھ کہ صوبہ تقسیم ہو گیا، دوجا دکھ پنجابیاں دا قتل عام ہویا، پنجاب دے دریا لہو نال لال ہوئے، تیجا دکھ، پنجابی زبان دا زوال شروع ہو گیا، چوتھا دکھ پنجاب دی ثقافت تے رہتل تیزی نال تبدیل ہون لگ پئی، ساڈے پنجاب توں تہبند، لاچا تے پگڑی غائب ای ہو گئے۔پنج دریاواں دے صوبے دا پنجواں دکھ ایہدے تے ہون والا سیاسی و انتظامی ظلم اے۔ بھارتی پنجاب نوں اوتھوں دی حکومت نے تن حصیاں وچ ونڈ دتا پر اج وی بھارتی پنجاب پورے بھارت دی غذائی ضرورتاں پوری کر رہیا اے۔ ساڈے پنجاب وچ حکومتاں سازشاں دا شکار رہیاں۔ سانوں پہلے 30ورھے ایہو سنایا جاندا رہیا کہ پنجاب وسیلیاں تے قابض اے، پنجاب ظلم کر گیا، پنجاب زیادتی کر گیا پر حقیقت وچ ایہناں 30ورھیاں وچ پنجاب دے نال زیادتی ہوندی رہی، سونا اگلن والے صوبے تے کسے نے دھیان ای نہیں دتا۔ ایتھے پانی دا جہڑا نظام اوس ویلے سی اوہی اج اے سگوں اج دا نظام آبپاشی تباہ حال اے، اسیں اپنے نہری نظام نوں برباد کیتا۔ پنجاب دے کئی علاقے اجہے نیں جتھوں نہراں لنگھدیاں نیں پر اوتھوں دے لوک پانی دا اک قطرہ استعمال نہیں کر سکدے۔ ادھے توں ودھ پنجاب بارانی اے، پانی دی ایس کمی نوں نکے ڈیم بنا کے پورا کیتا جا سکدا سی پر پنجاب تے حکومت کرن والیاں نوں کون سمجھاندا کہ ایس صوبے دے ندی نالیاں دا پانی ضائع ہو جاندا اے، ایہنوں ضائع ہون توں بچایا جا سکدا اے۔پنجاب وچ زراعت نوں جدید بنان لئی کئی اک ریسرچ سنٹرز بنان دی لوڑ سی پر افسوس انج وی نہ ہو سکیا۔ خاص طور تے نویں تے طاقتور بیجاں تے کوئی کم نہ ہو سکیا۔ ویلے دی رفتار نال ساڈی زراعت نوں پچھے رکھیا گیا، ایہدا وڈا نقصان ایہ ہویا کہ پیداوار گھٹ ہونا شروع ہو گئی۔ اج توں 50ورھے پہلاں پنجاب دے بہت سارے علاقیاں وچ کپاس کاشت ہوندی سی، ہولی ہولی کپاس دا علاقہ وی گھٹ ہو گیا۔ 50ورھے پہلاں تے پنجاب دے ہر پنڈ وچ عورتاں چرخہ کتدیاں سن۔ ایہدا مطلب اے کہ ہر پنڈ وچ پھٹی ہوندی سی، 50ورھیاں پہلاں تک باجرہ تے مکئی دی کاشت وی بہت سی، ادھی صدی پہلاں تک پنجاب دے اکثر باسیاں نے دیسی گھیو دے علاوہ کسے ہور گھیو دا ناں نہیں سنیا سی، تازہ مکھن تے دیسی گھیو خوراک دا حصہ سن، اج انج نہیں اے۔ سرسوں دے کھیت پورے پنجاب نوں بسنتی بنا دیندے سن پر اج انج نہیں۔ گوشت تے اناج مہنگا نہیں سی، ساڈے ایتھے کماد کاشت ہوندا سی، گڑ شکر عام سن۔ اج پنجاب دے باسیاں نوں مردان، چارسدہ تے صوابی توں گڑ آندا اے۔ ساڈا بہترین چاول ہولی ہولی اپنی اہمیت کھوندا گیا۔پنجاب دی زمیناں اپنے وسنیکاں دا ڈھڈ بھرن توں قاصر نظر آن لگیاں تے وسطی پنجاب دے لوکاں نے یورپ تے امریکہ دا رخ کیتا، ہر گھر توں کوئی نہ کوئی باہر چلا گیا۔ ایسے طرح جنوبی پنجاب توں لوک مشرق وسطی مزدوری لئی چلے گئے۔ ایہ دکھاں دی کہانی اے، کون پردیس دا رخ کردا اے، اپنی دھرتی نوں کون چھڈدا اے پر خانداناں نوں پالن لئی لوکاں نوں انج کرنا پیا، ملک چھڈ کے بیرون ملک مزدوریاں کرنیاں پیاں۔ اردو ادب تے صحافت دی خدمت وی پنجابیاں نے زیادہ کیتی، اوہ آپ ظلم دا شکار وی رہے تے ظالماں وچ شمار وی ہوندے رہے۔ آمدنی دی کمی نے اوہناں دے میلے وی ختم کر دتے۔ پنجاب تے دوجا وڈا ظلم پچھلے 40ورھیاں توں ہو رہیا اے، اک زرعی صوبے دی باگ ڈور اجہے بندیاں دے ہتھاں وچ اے جہناں دا زراعت نال نہ کوئی تعلق اے تے نہ ای کوئی دلچسپی۔ پچھلے 40ورھیاں وچ پنجاب تے زیادہ تر شریف خاندان دی حکومت رہی، اوہناں نے زمینداراں نوں تنگ کرن دا ہر حربہ آزمایا۔ کجھ عرصہ گجرات دے چودھری وی پنجاب دے حکمران رہے پر اوہ اپنے آپ نوں زمیندار نہیں سگوں کاروباری کہلوانا پسند کردے نیں۔ اوہ وی شوگر ملاں دے مالکاں وچوں نیں، اوہناں دی توجہ وی صنعتاں تے رہی۔ عارف نکئی تے منظور وٹو تے بڑے تھوڑے عرصے لئی حکمران رہے، منظور وٹو نے فیر وی زرعی طبقے لئی کجھ کم کیتا۔ہن پجاب دی تقدیر تونسہ دے بزدار دے حوالے کر دتی گئی اے، پنجاب تے ایس توں وڈا ظلم ہور کیہ ہو سکدا اے جتھے کدی رنجیت سنگھ دا راج سی ہن اوتھے بزدار دا بسیرا اے۔ 50ورھے پہلاں پنجاب دا زمیندار کاروبار توں دور بھجدا سی، دکانداری نہیں کردا سی، اج ہر زمیندار نے کوئی نہ کوئی کاروبار کھول رکھیا اے یاں نوکری کر رہیا اے تے خوشحالی توں کدھرے دور اے۔ 40ورھیاں نے پنجاب دے نال اوہ ظلم کیتا اے جہدا ازالہ صدیاں وچ ہووے گا، کاشتکار پس کے رہ گیا اے جہڑیاں سبزیاں اسیں اپنے جانوراں نوں کھوایا کردے سی ہن انساناں دی پہنچ توں دور ہو گئیاں نیں، 40ورھے دے دکھاں لئی اک ہور قسط لکھنی پوے گی۔ فی الحال اقبال دا شعر یاد آ رہیا اے کہ
جس کھیت سے دہقاں کو میسر نہیں روزی
اس کھیت کے ہر خوشہ گندم کو جلا دو