دنیا دیاں نظراں دا محور افغانستان

احمد وقاص ریاض

امریکی فوج دے نکلن مگروں جس تیزی نال طالبان نے پورے افغانستان تے قبضہ کیتا اے ایہدے تے پوری دنیا حیران و پریشان اے۔ سب توں ودھ تنقید امریکہ تے ہو رہی اے جنہے کھرباں ڈالر لا دتے پر افغانستان وچ مطلوبہ مقصد حاصل نہ کر سکیا۔ آس کیتی جا رہی سی کہ افغان نیشنل آرمی اعلیٰ تربیت تے جدید اسلحے نال طالبان دا مقابلہ کرے گی پر اوہ ریت دا ڈھیر ثابت ہوئی۔ پچھلے صدر ٹرمپ دے دور وچ دوحا امن معاہدے تے امریکی فوج دی واپسی دی تریخ دا اعلان ہوندیاں ای افغان حکومت تے فوج وچ بددلی پیدا ہو گئی۔ افغان فوجی کمانڈرز تے وار لارڈز اپنی جان تے دولت بچان لئی محفوظ ٹھکانے لبھن لگ پئے تے کجھ نے طالبان دے نال خفیہ معاہدے کر لئے۔ عام افغان فوجی جو فوجی کمانڈراں تے حکمراناں دی کرپشن تے بیرونی آقاواں دی غلامی توں بدظن ہو چکیا سی غیریقینی مستقبل‘ ایئرسپورٹ تے سپلائی لائن دی بندش تے مزاحمت دی صورت وچ فاتح طالبان دے انتقام دے ڈر توں ہتھیار سٹن لگ پیا ایس طرح افغان آرمی کجھ دیہاڑیاں وچ ای منظر توں غایب ہو گئی۔
ماضی دے الٹ طالبان بہتر حکمت عملی دے نال کابل سنے وڈے شہراں وچ داخل ہوئے۔ اوہناں نے افغان فوجیاں‘ سرکاری ملازماں تے شہریاں لئی عام معافی دا اعلان کیتا تے بلاوجہ تشدد و خون خرابے توں گریز کیتا۔ ایس توں علاوہ دوحا معاہدے دی پاسداری کردے ہوئے بیرونی افواج‘ سفارت کاراں تے بیرونی اداریاں وچ کم کرن والیاں دے نال الجھے بناں اوہناں نوں واپسی لئی ویلا تے محفوظ راہ دتا۔ آخری کجھ دیہاڑیاں وچ امریکی حکومت نوں اندازہ ہو گیا سی کہ طالبان دارالحکومت کابل دے آل دوالے اپڑ چکے نیں ایس لئی امریکی صدر جوبائیڈن نے چھیتی طور تے کجھ ہزار امریکی فوجی کابل واپس گھلے تاں جے کابل ایئرپورٹ تے اوہناں دا کنٹرول رہوے تے مغربی باشندیاں دی روانگی وچ کوئی رکاوٹ پیدا نہ ہووے۔ شمالی افغانستان دے وڈے فوجی کمانڈر تے وارلارڈ عبدالرشید دوستم تے عطا محمد نور گوانڈھی ملک ازبکستان نس گئے ایس طرح پہلی واری طالبان نے لڑے بناں مزار شریف تے شمالی اتحاد دے اہم مرکز تے اپنا جھنڈا لہرا دتا۔ اودھر ترکمانستان تے ایران نال جڑے صوبے ہرات وچ کمانڈر اسماعیل خان اپنے ساتھیاں سنے مزاحمت چھڈ کے ایران اپڑ گئے ایس طرح قندھار دے بعد افغانستان دا تریجا وڈا شہر ہرات وی طالبان دے قبضے وچ آ گیا۔ جلال آباد تے قبضے دے بعد طالبان کابل ول ٹرے تے پہلی واری افغان صدر اشرف غنی تے نایب صدر امراللہ صالح نوں احساس ہو گیا کہ ہن افغان حکومت دے خاتمے دا ویلا آ گیا اے ایس لئی اوہ چھیتی نال کابل توں بیرون ملک نس گئے۔
تاجک النسل سابق نایب صدر امراللہ صالح جو بھارتی ہدایتاں تے پاکستان دے خلاف ہاڑا پاندا رہیا اے تاجکستان نسن دے بعد صدارت دا دعویٰ کر رہیا اے تے احمدشاہ مسعود دے پُتر دے نال پنج شیر وادی توں طالبان خلاف مزاحمت دا اعلان کر رہیا اے جد کہ احمد شاہ مسعود دے دو بھرا اک وفد نال اگلی حکومت تے گل بات لئی اسلام آباد آئے۔ نائن الیون دے واقعے دے بعد امریکہ انتقام تے ریفارم دے ایجنڈے دے نال افغانستان داخل ہویا جتھے 20 ورھے رہن دے بعد اوہدا انتقام تے پورا ہو گیا پر اک لینڈ لاک ملک وچ جتھوں دی تہذیب و تمدن‘ روایات تے مذہبی اقدار بالکل وکھریاں سن وچ ریفارم لیان وچ نکام ہو گیا۔ واشنگٹن‘ نیویارک تے نویں دلی دے کتابی د انشوراں تے مفکرین دی تھاں امریکی اسٹیبلشمنٹ تے پالیسی ساز اوہناں امریکی ہیرواں دے مشورے من دے جہناں نے اک امریکی دی جان گنوائے بناں دنیا دی سپرطاقت روس نوں ایسے سرزمین تے ہرایا تے اج خطے دے حالات وکھرے ہوندے۔
اج پوری دنیا دیاں نظراں طالبان تے افغانستان تے لگیاں ہوئیاں نیں طالبان نے اک تک سمجھداری توں کم لیندے ہوئے انتقامی کاروائیاں توں گریز کیتا اے پر اوہناں نوں اپنے رویے وچ ہور لچک پیدا کرنی ہووے گی۔ عورتاں تے بچیاں دے حقوق دا خاص خیال رکھنا ہووے گا جو خاندان ملک چوں باہر جانا چاہندے نیں اوہناں دی راہ وچ رکاوٹاں نوں دور کرنا ہووے گا اپنے سفید جھنڈے دی لاج رکھنی ہووے گی۔ طالبان تے ہن اک ملک تے کروڑاں لوکاں دی ذمہ داری اے اوہناں نوں وکھووکھ مکتبہ فکر دے لوک جہناں دی شہرت چنگی ہووے حکومت وچ شامل کرنے چاہیدے نیں چنگی گورننس لئی قابل لوک اگے لیانے ہون گے تے دنیا دے سارے ملک خاص کر گوانڈھی ملکاں دے نال چنگے تعلقات رکھنے ہون گے تے سب توں اہم گل اے کہ اپنی سرزمین نوں کسے ملک دے خلاف استعمال نہ ہون دا عہد کرنا ہووے گا۔(بشکریہ جنگ)