طالبان دا اصل امتحان

تحریر حمیداللہ بھٹی

افغان واقعات نال دنیا حیران اے فروری 2020 دوحہ وچ طالبان تے امریکہ دے وچکار طے پان والے معاہدے توں امید پیدا ہوئی کہ اگلے مرحلے وچ انٹر افغان مذاکرات نال سب لئی قابل قبول سیاسی تصفیہ ہو جائے گا پر گل بات نال مضطرب اشرف غنی حکومت نے انج دی کوئی کوشش کامیاب نہ ہون دتی تے قیدیاں دی رہائی دے طے شدہ معاہدے توں انحراف کیتا جس نال امین دے حوالے نال بے یقینی دے سائے گہرے ہوئے تے ایہہ خدشہ پیدا ہویا کہ 1989 وچ روسی فوج دے انخلا وانگوں افغانستان دوبارہ اندرونی خلفشار دا شکار ہو سکدا اے حالانکہ امریکہ تے نیٹو نے سب نوں یقین سی کہ تن لکھ تربیت یافتہ تے جدید اسلحہ نا ل لیس فوج نہ صرف دفاع دی اہل بلکہ سٹھ ستر ہزار طالبان نوں وی آسانی نال کچل دیوے گی پر ہفتہ عشرہ دے اندر طالبان دا ملک دے وڈے حصے اُتے کنٹرول نال دنیا حیران رہ گئی ایس حیرانگی وچ ایہناں واقعات وچ مزید وادھا ہویا جدوں ہزاراں دی آبادیاں اُتے مشتمل شہراں نوں چار یا پنج طالبان لڑے بغیر فتح کردے گئے فیر امریکہ تے نیٹو نے دنیا نوں یقین دلوایا کہ کابل دا کنٹرول حاصل کرن وچ طالبان نوں چھ مہینے لگ سکدے نیں پر ایہہ دعویٰ وی غلط ثابت ہویا طالبان دے کابل دے نواح وچ آن دیاں خبراں سن کے ای مزاحمت کرن دی بجائے سرکاری فوج اسلحہ چھڈ کے تحلیل ہو گئی ایس فتح نال طالبان نوں ہتھیاراں دے بھاری ذخائر ملے جس نال ایہناں دی حربی قوت وچ مزید بہتری آئی ایہہ انج دا حیران کن واقعہ سی جیہڑا دنیا لئی قطعی غیر متوقع سی حیرانگی دے واقعے ہجے رُکے نہیں بلکہ طالبان دے مقابل شدت پسند گروپاں دے متحرک ہون نال دنیا اینی حیران و ششدر اے جس نال 20 سالہ دہشت گردی دے خلاف جنگ دی کامیابی سوالیہ نشان بن دی وکھائی دیندی اے۔
عالمی طاقتاں تے تجزیہ کاراں دے اندازیاں دے قطعی برعکس جدوں طالبان نے پچھلے مہینے اگست وچ ملک دے 34 وچوں 33 صوبے تے دارالحکومت کابل تیز رفتار پیش قدمی کردے ہوئے بغیر کسے وڈی مزاحمت دے فتح کر لئے تے سب نوں یقین سی کہ ملک دے دیگر حصیاں توں کابل دے حالات مختلف ہون گے تے طالبان دے سخت گیر رویے اُتے فوجی ناکامی دے باوجود کابل دے شہری ضرور غم و غصہ تے ناپسندیگی ظاہر کرن گے پر انج کجھ ہون دی بجائے ہزاراں شہری اپنا ملک چھڈن لئی ایئر پورٹ اپڑ گئے کابل شہر وچ قانون شکنی مکمل طور اُتے ختم تے امن و سکون بحال ہون نال دنیا نے ایہہ پیغام لیا کہ ہن طالبان دے اقتدار نوں کوئی خطرہ نہیں پر ابتدا وچ وادی پنچ شیر نال بغاوت دیاں خبراں دنیا نوں حیران کرن دا باعث بنیاں فیر اچانک امریکی صدر جوبائیڈن نے القائدہ تے داعش دے منظم ہون تے کابل ایئر پورٹ اُتے ممکنہ حملے دا امکان ظاہر کیتا جس دی برطانیہ نے وی تائید کیتی تائید دے اگلے دن ای کابل شہر خود کش دھماکیاں نال گونج پیا جس وچ تیزہ امریکی تے چھ برطانوی فوجیاں سنے 170 لوک مارے گئے جنہاں وچ طالبان وی شامل نیں نائن الیون دے بعد امریکی فوجیاں دی موت دے حوالے نال نہ صرف ایہہ سب توں وڈا واقعہ اے بلکہ ایہہ انج دا واقعہ اے جس وچ تیجے فریق نے امریکیاں تے طالبان نوں وی بیک وقت نشانہ بنایا حیران دنیا ایہہ دریافت کرن وچ حق بجانب اے کہ جدید ہتھیاراں تے وسائل دے نال اطلاعات دے باوجود امریکہ وبرطانیہ حملیاں دا سدباب کیوں نہیں کر سکے؟ کدھرے انج تے نہیں کہ ایہہ حالات ایہناں دی مرضی و منشا دے عین مطابق افغانستان وچ فوجی موجودگی دا جواز دیندے نیں ایس لئی رد عمل وچ جوش و جذبے دا فقدان اے خود کش دھماکیاں دی ذمہ داری داعش خراسان گروپنے قبول کردے ہوئے حملہ آور دی نشاندہی وی کیتی اے انخلا دی تاریخ توں کجھ دن پہلاں ایہہ تخریبی کاروائی ایس امر ول اشارہ کردی اے کہ کجھ قوتاں دی پوری کوشش اے کہ خطے وچ امن و امان قائم نہ ہوئے۔ حملیاں توں ایہہ وی تاثر پختہ ہویا اے کہ پُر امن تے محفوظ انخلا لئی صرف طالبان اُتے انحصار غلط اے بلکہ خطے وچ کجھ ہور قوتاں وی نیں جیہڑیاں نقصان اپڑا سکدیاں نیں۔
دیگر حیران کن واقعات وانگوں ششدر کرن والی پاک فوج دے ترجمان جنرل بابر افتخار دی 27 اگست دی پریس کانفرنس اے جس وچ اوہناں نے دعویٰ کیتا کہ افغان سرحد بلکل محفوظ تے صورتحال پوری طرح کنٹرول وچ اے۔ ہجے پریس کانفرنس دی بازگشت وی ختم نہیں ہوئی سی کہ 29 اگست نوں افغان سرزمین توں دہشت گرداں نے باجوڑ فوجی چوکی نوں نشانہ بنا کے پاک فوج دے دو جوان شہید کر دتے حالانکہ طالبان نے گوانڈھی ملکاں نوں یقین دہانی کرائی سی کہ اوہ اپنی سرزمین کسے گوانڈھی دے خلاف استعمال نہیں ہون دین گے پر محفوظ سرحد تے صورتحال دے کنٹرول دے دعوے تے طالبان دی یقین دہانی دے باوجود انج ہونا ظاہر کردا اے کہ دہشت گرداں دا مکمل خاتمہ نہیں ہویا بلکہ ہجے وی کجھ گروہ سرگرم نیں جیہڑے خطے نوں بدامنی دا مرکز بنان دے متمنی نیں مزید ایہہ کہ مسئلہ افغان دے حل دی کلید کلے طالبان افغان طالبان توں راہواں وکھری کرن تے داعش و القائدہ جہے شدت پسنداں دے نال مل کے جنگ و جدل ول جان لگی اے عراق و شام وچ انج ہو چکیا حیرانگی دی گل ایہہ وے کہ شدت پسند گروہ تباہی لئی مسلم ملکاں دا ای کیوں انتخاب کردے نین؟ ایس دا کسے دے کول شافی جواب نہیں۔
افغانستان توں غیر ملکی فوجیاں دے انخلا دا آخری دن لنگھ چکیا ہن حکومت بنان لئی طالبان دی اہلیت و صلاحیت دا اصل امتحان شروع ہو گیا اے ایہناں نوں نہ صرف ماضی دے حریفاں نوں نال ملانا ہوئے گا بلکہ خواتین تے انسانی حقوق دے حوالے نال عالمی برادری دے خدشات دور کرنے ہون گے تاکہ نہ صرف جامع سیاسی حل دی منزل حاصل ہو سکے بلکہ عالمی برادری دا تعاون وی ملے القائدہ تے داعش جہی شدت پسند تنظیماں دا خاتمہ وی اتحاد و اتفاق نال ای ممکن اے انخلا دا ایہہ مطلب نہیں کہ امریکہ تے عالمی طاقتاں افغان امور توں لاتعلق ہو جان بلکہ محفوظ تے پُر امن افغانستان لئی سب نوں فوجی دی بجائے سیاسی حل لئی اپنا کردار ادا کرنا چاہیدا اے تاکہ تشدد اُتے یقین رکھن والیاں دی حوصلہ شکنی تے گل بات نال امن قائم کرن ل ئی کوشاں قوتاں نوں تقویت ملے۔ القائدہ، داعش تے ٹی ٹی پی ولوں بدامنی پھیلان دے منصوبیاں دا پوری قوت نال جواب دین توں کسے نوں انکار نہیں پر ایس توں پہلاں طالبان نوں اعتماد وچ لینا چاہیدا اے ننگز ہار وچ کابل حملیاں دے ماسٹر مائنڈ تے سہولت کار نوں ڈرون نال نشانہ بنا کے ہلاک کرنا تے کابل وچ ڈرون نال داعش دے دو کارکناں دی ہلاکت دی کاروائیاں محدود سہی پر طالبان دا نکتہ چینی یا مذمت نہ کرنا امن دی خواہشمند قوتاں لئی کافی حوصلہ افزا اے تے ایہناں واقعیاں توں امید پیدا ہوئی اے کہ عام بندیاں دیاں جاناں نوں نقصان اپڑائے بغیر عالمی برادری کاروائی کرے تے آئندہ وی طالبان ولوں تعاون مل سکدا اے۔ جے ماضی دی طرح دنیا لاتعلق ہو گئی تے نہ صرف سیاسی تصیفے دیاں راہواں مسدود ہون گیاں بلکہ پُر تشدد واقعیاں دا دائرہ وسیع ہو سکدا اے۔