ساڈا معاشرہ تے جڑی بوٹیاں دی اہمیت

پیڑ پودے تے جڑی بوٹیاں ساڈے لئی نعمت خداوندی نیں

تحریر ۔ پروفیسر حکیم سید عمران فیاض

خدائے بزرگ و برتری نے جدوں ایس کائنات نوں تخلیق کیتا تے سب توں پہلے پیڑ، پودے، جڑی بوٹیاں تے چرند و پرند نوں پیدا کیتا۔ ایس لئی بنی نوع انسان دی تخلیق دے بعد ایہناں نوں ہور وی اہمیت حاصل ہو گئی ایہہ پیڑ، پودے تے جڑی بوٹیاں انسان۔ چرند و پرند دا جزو لاینفک بن گئی ، اج ایہہ پیڑ، پودے جڑی بوٹیاں دی شکل وچ ساڈے لئی نعمت خداوندی توں گھٹ نہیں ۔ جنہاں دی وجہ نال کنہی خوفناک امراض توں لے کے روز مرہ زندگی وچ در پیش معمولی امراض دا علاج معالجہ بفضل ربی ممکن ہویا۔ ساڈے معاشرے وچ جڑی بوٹیاں دی اہمیت توں کدی انکار نہیں کیتا جا سکدا۔ اج وطن عزیز وچ ایہہ جڑی بوٹیاں پنسار اسٹورز اُتے ملدیاں نیں۔وطن عزیز وچ سینکڑاں دی تعداد وچ ایہہ پنسار اسٹور کم کر رہے نیں جتھے ہزاراں بندیاں دا روزگار وابستہ اے۔ ذرائع دے مطابق ایس حقیقت توں وی نظراں نہیں چرائیاں جا سکدیاں کہ ایہناں پنسار سٹوراں وچ بوہت گھٹ انج دے نیں جیہڑے عوام نوں سستی تے گھٹ قیمت خوردہ جڑی بوٹیاں تے تازہ مربہ جات، اچار، کیچپ ، مسالے، ڈرائی فروٹ، فراہم کردے ہون گے پر کجھ تے انتہائی ناقص تے مٹی و گرد آلود نال اٹی جڑی بوٹیاں عوام نوں مہنگی ویچ رہے نیں جیہڑا کہ ایس مہنگائی وچ پسی عوام دے نال بوہت وڈا ظلم سی ایہناں پنسار اسٹوراں نے ساہمنے تے نکی نکی دکاناں بنا رکھیا ں نیں پر اندر کھاندے وڈے وے گودام ایہناں جڑیاں بوٹیاں نال بھر رکھے نیں جس وجہ نال کجھ لوک نہ تے حکومتی اداریاں نوں مکمل ٹیکس ادا کردے نیں تے نہ ای ایس سامان نوں کوئی ریکارڈ ہوندا اے تے ذرائع دے مطابق کجھ پنسار اسٹورز اُتے نان کوالیفائیڈ اُتے سن کم کر رہے ہوندے نیں ۔ شاید ایہناں وچ کجھ انگو ٹھا چھاپ وی ہون گے۔ ایسے طرح کجھ پنسار اسٹورز جیہڑا ہ ہربل اسٹور دا کم وی کردے نیں۔ایہناں اُتے غیر رجسٹرڈ و مضر صحت دوائیاں وی بڑے دھڑلے تے ملی بھگت دے نال عوام نوں فروخت کیتی جاندی اے کیوں جے ایہناں دا نہ تے کوئی اج تیکر ضابطہ اخلاق بنایا گیا تے نہ ای حکومتی اداریاں نے ایس ول توجہ دتی۔ ڈرگ ریگولیٹری اتھارٹی آف پاکستان تے پنجاب ہیلتھ کیئر کمیشن وی چپ تماشائی بنے بیٹھے نیں۔ حکومت نوں چاہیدا اے کہ جس طرح میڈیکل اسٹورز تے فارمیسیاں اُتے فارماسسٹ دی موجودگی ضروری اے اونج ای ایہناں ہرب و پنسار اسٹوراں اُتے کوالیفائیڈ پرسن دی موجودگی نوں لازمی قرار دتا جانا چاہیدا اے۔ ایس توں پہلاں نیشنل کونسل فار طب توں رجسٹرڈ طبیب ای جراحی و حجامہ کرن دا مجاز اے۔ ایسے طرح کوالیفائیڈ پرسن ای بطور ہربل فارماسسٹ و دواساز کم کرن دے مجاز نیں۔ جس طرح پنجاب ہیلتھ کیئر کمیشن دے تحت دوا خانیاں نوں رجسٹرڈ کیتا گیا تے ایہناں نوں لائسنس دتے گئے۔ ادویات ساز اداریاں نوں ڈریپ دے تحت فارم 6 تے فارم 7 دے تحت اپنے کم کرن دا پابند کیتا گیا حالانکہ ایہناں قوانین اُتے شاید 50 فیصد وی وطن عزیز وچ عمل درآمد ممکن نہ ہو سکیا ہن وی بوہت وڈی تعداد وچ گلی محلیاں وچ ڈریپ توں غیر رجسٹرڈ لوکل ادارے وافر ہربل میڈیسنز تیار کر کے ایہناں پنسار تے ہربل سٹوراں اُتے بڑی دیدہ دلیری نال ویچ رہے نیں۔ جیہڑا کہ اک انتہائی مکروہ و ناپسندیدہ فعل اے۔
پاکستان دی عوام نوں درپیش ایس عوامی مسئلے ول سپریم کورٹ آف پاکستان نے اپنے اک حالیہ سوموٹوکیس وچ پنسار اسٹور، ادوایات دی مینو فیچرنگ دے حوالے نال گل کیتی گئی جس دی تفصیل حسب ذیل اے۔
پاکستان، اسلام آباد (بنیادی دائرہ اختیار) دا انتہائی فوری سپریم کورٹ سوموٹوکیس نمبر 2/2021 11.6.2021 نوں عدالت ہور اک حکم منظور کیتا گیا جس دے متعلقہ حصے نوں ذیل وچ پیش کیتا گیا اے:، ریکارڈ نال انج لگدا اے کہ کجھ الجھن اے تے ایتھوں تیکر کہ معاملے نوں کوئی وار ملتوی کر دتا گیا اے۔ پاکستان لئی سکھے گئے اٹارنی جنرل دے نال نال متعلقہ ایڈووکیٹ جنرل جیہڑا کہ متبادل ادوایات دے ریگولیٹری فریم ورک دے حوالے نال نیں ایہہ انتہائی تشویش تے انتہائی مایوسی دے نال ریکارڈ کیتا گیا اے کہ نہ تے سکھن والے ایڈیشنل اٹارنی جنرل تے نہ ای متعلقہ ایڈووکیٹ جنرل یا ایتھوں تیکر کہ افسران دی ٹیم حاضری وچ ایہناں دے ذہن وچ واضح اے کہ متبادل ادوایات نوں صحیح طریقے نال ریگولیٹری فریم ورک وچ کنج لیایا جاندا اے تے اوہ مینو فیکچرنگ تے ایم پی دے بارے وچ مبہم طور اُتے فکر مند نیں انج دی متبادل ادوایات دا۔ جدوں ایہناں توں پچھیا گیا کہ کیہ ایس طرح دےڈسپنسر (پنسار) تے ایہناں دے سیل پوائنٹس رجسٹرڈ نیں؟ خاص طور تے اسلام آباد دی آبپارہ مارکیٹ وچ واقع ایس طرح دے آئوٹ لیٹس دے بارے وچ پچھ گچھ کیتی گئی جیہڑی کہ اک عام گل اے دسیا گیا کہ اوہ نہ تے اندراج شدہ نیں تے نہ ای ایہناں دے علم دا معائنہ کردے نیں۔ اوہناں نے سارے صوبیاں دے منتخب افسران اُتے مشتمل ٹاسک فورس دی ذمہ داری پا دتی اے عدالت وچ موجود افسران وچوں کوئی وی ادویات دی ذمہ داری توں واقف نہیں۔ جیہڑا ایس طرح دے متبادل نوں ریگولیٹ کردا اے جویں کہ مذکورہ بالا معاملے دے حوالے نال اسیں دفتر نوں ہدایت دینے آں کہ اک وکھری فائل بنائو ایہنوں آپ موٹو کیس دے طور اُتے رجسٹرڈ کرو تے ایہنوں معزز چیف جسٹس دے اگے رکھو تاکہ ایہنوں مناسب بنچ دے اگے رکھ سکو تاکہ ایس طرح دے ریگولیٹری فریم ورک اُتے غو کیتا جائے متبادل ادوایات، ایہناں دی ترسیل یا تے خام شکل وچ یا مصنوعات دی تکمیل دی شکل وچ تاکہ ایس گل نوں یقینی بنایا جا سکے کہ لوک لُٹ مار تے نقصان دا شکار نہیں ہوندے۔ انج لگدا اے کہ مختلف سطحاں اُتے انج دی مصنوعات نال نمبڑن وچ ملوث بندیاں وچ کوئی بیداری نہیں۔ مزید نوٹس لیے کہ مذکورہ بالا معاملہ سومو ٹوکیس نمبر 2/2021 دے طور اُتے رجسٹرڈ کیتا گیا اے۔ اسلام آباد ، 29 جون 2021
وطن عزیز وچ عوام دی صحت عامہ دا مسئلہ اک عفریب دی صورت اختیار کر چکیا اے عدالت عالیہ دے حالیہ سوموٹو ایکشن توں ایہہ گل تے واضح ہو چکی اے کہ ہن عوام نوں انشاء اللہ صحت عامہ دی سہولتاں ملن دی امید لگ گئی اے۔ میری سپریم کورٹ آف پاکستان نال گزارش اے کہ وطن عزیز وچ موجود ہربل ادویات دی مینو فیچرنگ کرن والے اداراں تے ہربل پنسار تے ادویات اسٹورز اُتے چیک اینڈ بیلنس دا نظام قائم رکھن لئی ٹاسک فورس دا قیام عمل وچ لیایا جائے ایس ٹاسک فورس وچ انتہائی ایماندار بندے شامل کیتے جان جیہڑے ایہناں مینو فیکچرنگ اداریاں تے پنسار سٹوراں دا چیک اینڈ بیلنس رکھن تے ایہناں دا ضابطہ اخلاق وی ترتیب دین تاکہ معاشرہ نوں صحت عامہ دے حوالے نال در پیش مسئلیاں توں نجات مل جائے۔