حریت رہنما سید علی گیلانی

اوہناں دا سیاسی قد سادگی تے ایمانداری پاروں اُچا ہویا

(جاوید پنچھی)

کشمیرکاز لئی پوری حیاتی جدو جہد کرن دے اعتراف وچ پاکستان نے اپنے 74ویں آزادی دیہاڑ تے عظیم کشمیری رہنما محترم جناب سید علی گیلانی رحمۃ اللہ علیہ ہوراں نوں نشانِ پاکستان ایوارڈ نال نوازیا سی۔ایہ پاکستان دا سب توں وڈا اعزاز اے ۔
نیلسن منڈیلا، فیڈل کاسترو، ملکہ الزبتھ دوم تے ترکی صدر رب طیب اردگان وی ایہ اعزاز حاصل کرن والیاں وچ شامل نیں۔
سید علی گیلانی کشمیری (حریت رہنما) ۲۹ ستمبر ۱۹۲۹ء نوں کشمیری ضلع بارہ مولہ دے علاقے ’’سوپور‘‘ وچ ’’ولر جھیل‘‘ دے کنارے آباد اِک پنڈ وچ پیدا ہوئے۔ اوہناں نے میٹرک تک دی پڑھائی اپنے آبائی ضلع بارہ مولہ وچ ای کیتی تے فیر اگے پڑھن لئی لاہور (موجودا پاکستان) دا سفر کیتا۔ لاہور توں گریجوایشن کرن مگروں اوہناں نے ادبی سرگرمیاں دے اِک مرکز ول وی سفر کیتا۔ سید علی گیلانی ہوراں اردو تے فارسی زبان توں علاوا اسلامی فقہ نوں وی پڑھیا۔
۱۹۴۰ء دی دہائی وچ اسلامی الہیات وچ ڈگری لین مگروں اوہ سری نگر واپس چلے گئے۔ جتھے اوہناں دی ملاقات ’’انڈیا نواز نیشنل کانفرنس پارٹی دے سیکرٹری جنرل مولانا سعید سعودی نال ہوئی جہناں نے گیلانی صاحب نوں اردو زبان دے اخبار ’’روزنامہ خدمت‘‘ وچ بطور نیوز رپورٹر نوکری دی پیش کش کیتی۔
جماعت اسلامی نے ۱۹۴۶ء نوں جموں کشمیر وچ ’’جماعت اسلامی ہند (ہندوستان توں آزادی) دی بنیاد رکھی۔
۱۹۴۹ء وچ اِک سرکاری سکول وچ پڑھائی دوران مولانا سعد الدین (جماعت اسلامی جموں کشمیر دے پہلے پردھان) نال اوہناں دی ملاقات ہو گئی۔
سید علی گیلانی سری نگر شہر دے محلہ ’’حیدر پورا‘‘ وچ رہندے سن ۔ گیلانی صاحب نے سری نگر وچ کئی ورھے کم کیتا۔ جس پاروں جماعت اسلامی دے لٹریچر تے سیشن راہیں جماعت اسلامی دا منشور پڑھن دا موقع ملیا۔ ۱۹۵۲ء وچ گیلانی صاحب نے ’’سماجی مذہبی پارٹی‘‘ دے بنیادی ممبر دی حیثیت نال حلف چُکیا۔
۱۹۵۹ء وچ اوہناں اپنی سرکاری نوکری توں استعفیٰ دے دتا۔ تاں جے اوہپارٹی سرگرمیاں ول پوری توجا دے سکن تے فیر بہت چھیتی کپواڑہ تے ضلع بارہ مولہ دے ضلعی صدر بن گئے۔
گیلانی صاحب نے کئی ورھے جیل کٹی ۔اوہناں نوںپہلی وار ۱۹۶۲ء نوں مسئلہ کشمیر لئی آواز چکن دے الزام وچ گرفتار کیتا گیا۔ اوس ویلے اوہ ۱۳ مہینے جیل وچ رہے۔ ۱۹۶۴ء وچ اوہ پارٹی دے سیکرٹری جنرل بن گئے۔ ’’اسلامی مقصد‘‘ نال جُڑت تے عقیدت نوں مُکھ رکھدیاں اک شوقین قاری دے نال نال لکھاری وی سن۔
گیلانی صاحب’’اخوان المسلمون‘‘ توں بہت چوکھے متاثر سن جو کہ جماعت اسلامی دی اِک ذیلی تنظیم سمجھی جاندی سی۔ اوس تنظیم دی جنرل باڈی وچ حسن البناء تے سید قطب شامل نیں۔
اخوان المسلمون دے بہت سارے آگو کشمیر دی آزادی بارے جدو جہد وچ گیلانی صاحب دے کم دی تعریف کردے نیں۔ عبدالحکیم نے سید علی گیلانی دی اپنی سوانح عمری وچ لکھیا: ’’جنت میں آگ سید علی گیلانی اور کشمیر میں آزادی کی جدو جہد‘‘
۱۹۶۵ء وچ گیلانی صاحب نوں دوبارا گرفتار کیتا گیاتے اوہ ۲۲ مہینے جیل وچ رہے۔ جماعت اسلامی ۱۹۶۰ء دی دہائی دے آخر توں متنازعہ علاقیاں دی چون سیاست وچ وی شامل سی۔
۱۹۶۹ء وچ گیلانی صاحب نے مقامی حکومتاں دے الیکشن وچ حصا لیا۔ اُس توں بعد جموں کشمیر قانوں ساز اسمبلی دا الیکشن ۱۹۷۲ء وچ ہویا۔ سید علی گیلانی اپنے آبائی حلقے ’’سوپور‘‘ تو ں الیکشن جت کے صوبائی اسمبلی دے رکن بنے ۔ اوہناں نے اسمبلی اجلاس وچ ہون والے سیشن دے پہلے دن ای ریاست دی سرکاری زبان اردو وچ گل کرن دی اجازت نہ ملن پاروں ’’واک آئوٹ‘‘ کیتا۔
سید علی گیلانی دا سیاسی قد قانون سازاں وچ اوہناں دی سادگی تے ایمانداری پاروں اُچا ہویا۔اوہناں دے اک پرانے کارکن نے اپنا ناں ظاہر نہ کرن دی شرط تے ’’انادولو ایجنسی‘‘ نوں دسیا کہ : ’’قانون بنائون والے ادارے گیلانی صاحب نوں ملن لئی تے اوہناں توں رہنمائی لین لئی اوہناں دی سرکاری رہائش گاہ دے باہر لائن بنائون گے۔ اوہناں دے انداز تقریر تے اسمبلی وچ مسئلہ کشمیر دے حل تے زور نے اوہناں نوں کشمیریاں دے قانون سازاں وچ اُچا کر دتا اے‘‘
گیلانی صاحب نے ۱۹۷۷ء دا الیکشن تے جِت لیا پر۱۹۸۱ء وچ ’’بھارت مخالف سرگرمیاں‘‘ دے الزام پاروں اوہناں دا پاسپورٹ ضبط کر لیا گیا۔ شاید ایہو وجھا سی کہ ۱۹۸۳ء وچ ہون والا الیکشن گیلانی صاحب ہار گئے۔ اوس مگروں اوہناں نوں پارٹی دے پارلیمانی امور دا سیکرٹری بنا دتا گیا۔
علاقے دی کالعدم جماعت اسلامی دے اک سابقا ممبر نے دسیا کہ : ’’۱۹۸۷ء دے الیکشن وچ کھلم کھلا دھاندلی کیتی گئی سی تے گیلانی صاھب دے ووٹ دو وار گنے گئے تاں جے اوہناں نوں ہرایا جا سکے ۔ ایس دے باوجود وی اوہ الیکشن جت گئے۔
اِک سابقہ کارکن نے اپنا ناں ظاہر نہ کرن دی شرط تے دسیا کہ : ’’اوہ گیلانی صاحب ای سن جہناں نے اوس ویلے دے وزیر اعلیٰ شیخ محمد عبداللہ نوں چیلنج کیتا سی جدوں اوہنے خطے وچ سخت پبلک سیفٹی ایکٹ متعارف کروایا سی‘‘۔
سید علی گیلانی صاحب نے اسمبلی وچ تے باہر لوکائی نوں دسیا کہ : ’’بھارتی حکومت سیاسی مخالفاں خلاف قانون دا غلط استعمال کرے گی ‘‘ تے فیر ویلے نے اوس گل نوں سچ ثابت کر دتا۔ کیوں جے گیلانی صاحب کود اوس قانون دا شکار ہوئے سن۔
ایکٹ جہنوں ایمنسٹی انٹرنیشنل نے اک غیر قانونی قانون آکھیا ۔ لکڑی سمگلراں خلاف استعمال کرن لئی بنایا گیا سی۔ بعد وچ اوہ ای قانون سیاسی آوازاں نوں دبائون لئی ورتیا گیا۔ اوس قانون مطابق کسے نوں وی بغیر مقدمے دے دو سال تک قید ہو سکدی اے۔
۱۹۸۷ء دے الیکشن توں پہلاں ’’مسلم متحدہ محاذ، نیشنل کانفرنس سنے بھارت نواز جماعتاں خلاف ساریاں مسلم جماعتاں اک تھاں اکٹھیاں ہو گئیاں ۔پر فیر وی سید علی گیلانی سنے ایس دھڑے دے صرف چار امیدوار الیکشن جتن وچ کامیاب ہوئے۔ وجہ بد ترین دھاندلی سی۔ گیلانی صاحب نوں دوجے تِن جِتے ہوئے امیدواراں سنے جیل بھیج دتا گیا۔ ایہ اوہ واٹر شیڈ لمحا سی جہدے سٹے وجھوں مسلح مزاحمت شروع ہوئی۔
نیشنل کانفرنس یعنی کانگریس سیاسی اتحاد نے اِک حکومت بنائی جہڑی ۱۹۹۰ء دی دہائی دے شروع وچ مسلح بغاوت پاروں ٹٹ گئی ۔ وکیلاں تے کارکناں نوں جیل بھیج دتا گیا۔ سیاسی سرگرمیاں تے پابندی لادتی گئی۔ گیلانی صاحب تے اتحادیاں نے احتجاجاً استعفیٰ دے دتا۔
۱۹۹۲ء وچ آل پارٹیز حریت کانفرنس (APHC) دی نیہ رکھی گئی ۔ ایہ گھٹ توں گھٹ ۳۰ آزادی پسند جماعتاں دا اتحاد سی۔ جہڑا کشمیریاں دے حق خود ارادیت واسطے کم کر رہیا سی تے کشمیریاں نوں اگے لے جا رہیا سی۔ جماعت اسلامی دی نمائندگی سید علی گیلانی ہوراں کیتی۔
کشمیر دے اِک سینئر صحافی نے اپنا ناں اوہلے رکھن دی شرط تے ’’انادولو ایجنسی ‘‘ نوں دسیا کہ: ’’گیلانی صاحب دے غیر سمجھوتا مؤقف نے کشمیری نوجواناں وچ اوہناں دی مقبولیت دا گراف اُچا کیتا۔
بیشک اوہناں دی عوامی حمایت اِک مضبوط جماعت (جے آئی) ولوں ہوئی پر اوہناں دی سیاست دی کوئی حد نہیں سی۔ گیلانی صاحب دی سیاست ایہ سی کہ اوہ بہت حد تک کشمیریاں دی مرضی نال چلدے سن ۔ اوہناں دا اِک متھیا ہویا مقصد سی جہڑا دوجے آگوآں کول نہیں سی۔
بھارت ولوں ۱۹۹۶ء دے الیکشن راہیں جموں کشمیر تے حکمرانی لئی اِک ’’شہری چہرا‘‘ لیائون وچ کامیاب ہون مگروں ۲۰۰۲ء دے الیکشن وچ نیشنل کانفرنس دی ہار تے کانگریس نال اتحاد وچ اِک نواں محاذ ’’پیپلز ڈیمو کریٹک پارٹی‘‘ بن کے سامنے آیا۔
سید علی گیلانی ہوراں دے خیال مطابق ’’(APHC) دیاں کجھ اتحادی پارٹیاں نے ۲۰۰۲ء والے الیکشن وچ بھارت نواز امیدواراں دی خفیا مدد کر کے کشمیر کاز نوں نقصان اپڑایا‘‘جہدے سٹے وچ اوہ اتحاد ٹٹ گیا۔ ہُن گیلانی صاحب دے دھڑے دی شناخت (APHC.G) دے ناں نال ہوئی تے آخری وقت تک اوہ ایس دھڑے دے چیئرمین رہے۔
گیلانی صاحب نوں کشمیر وچ ’’تحریک آزادی کشمیر‘‘ دا اک رہنما ویکھیا گیا اے ۔ جموں کشمیر دے سابق وزیر اعلیٰ عمر عبداللہ نے گیلانی صاحب نوں کشمیر وچ عسکریت پسندی تے فساد کروان دا ذمہ وار آکھیا جدوں کہ عمر عبداللہ دے والد سابق مرکزی وزیر فاروق عبداللہ نے گیلانی صاحب تے دباء پایا کہ اجہی راہ تے ٹرن جہڑی کہ کشمیریاں نوں مزید تباہی توں بچائے۔
۲۰۰۶ء دی گل اے جدوں سید علی گیلانی ہوراں دے دل وچ اپنے کریم آقاﷺ دی بارگاہ اقدس وچ حاضری لگوان دی سِک جاگی تے اوہناں حج تے جان لئی عرضی جمع کروا دتی پر بھارتی سرکار ولوں اوہناں نوں حج تے جان دی اجازت نہ دتی گئی۔ بعد وش اویس ویلے دے بھارتی پردھان منتری (وزیر اعظم) منموہن سنگھ دے مداخلت پاروں حکومت نے گیلانی صاحب دے پتر نوں اوہناں دا پاسپورٹ واپس کر دتا۔
۲۰۰۷ء وچ اوہناں دی صحت بہت چوکھی خراب ہو گئی ۔ بیشک کینسر ورگا موذی مرض اپنے ابتدائی مراحل وچ سی فیر وی ڈاکٹرز نے اوہناں نوں سرجری کروان دا مشورہ دتا ۔ گیلانی صاحب نوں برطانیہ یا امریکہ جان لئی آکھیا گیا پر امریکہ نے اوہناں نوں ویزا جاری کرن توں انکار کر دتاتے فیر اوہ نہ چاہندیاں ہویاں وی سرجری کروان لئی بمبئی چلے گئے ۔ اوہناں دے حامیاں تے خاندان نے بھارتی حکومت نوں آکھیا وی کہ : ’’ایہ انسانی حقوق دی خلاف ورزی اے‘‘ پر’’ چڑیاں دی موت گواراں دا ہاسا ‘‘ دے مصداق بھارتی حکومت ٹس توں مس نہ ہوئی۔
۲۹ نومبر ۲۰۱۰ء نوں گیلانی صاحب سنے تِن ہور بندیاں نوں وکھ وکھ دفعات 124A(بغاوت) 153A(طبقاتی دشمنی ودھائونا) 153B(الزامات قومی انضمام لئی نقصان دی دعوے) 504(امن عامہ نوں خراب کرن لئی لوکائی نوں بھڑکانا) 505(جھوٹھا بیان یا افواہ جہڑی کہ بغاوت یا عوامی امن دے خلاف جرم پیدا کرن دے ارادے نال پھیلائی گئی ہووے) (۱۹۶۷ء دے غیر قانونی سرگرمیاں دی روک تھام دے ایکٹ سیکشن 13نال پڑھیا جائے)اجہے الزامات جہناں وچ ودھ توں ودھ عمر قید دی سزا سنائی گئی سی۔ ایہ سارا کجھ۲۱ اکتوبر نوں نیو دہلی وچ ’’آزادی واحد راستہ‘‘ دے وشے ہیٹھ کیتے گئے اِک سیمینار دا سٹا سی۔
اکتوبر ۲۰۱۳ء وچ اوہ چوتھی وار حریت کانفرنس دے چیئرمین چنے گئے۔ جہڑا کہ آل پارٹیز حریت کانفرنس دا اِک اتحاد اے۔ جہڑا کہ ۲۰۰۳ء وچ ٹٹ گیا سی۔گیلانی صاحب نے حریت پارٹی دی بنیاد رکھی جہدے واسطے اوہ ستمبر ۲۰۱۳ء وچ تِن ورھیاں لئی چیئرمین چُنے گئے۔
بھارتی حکومت ولوں الزام لایا گیا کہ : ’’سید علی گیلانی نے کشمیر دی لوکائی نوں اپیل کیتی سی کہ اوہ ۲۰۱۴ء وچ ہون والے کشمیر قانون ساز اسمبلی دے الیکشن دا بائیکاٹ کرن ۔ بھارت ولوں دتی گئی (نام نہاد) خود مختاری دیاں تجویزاں تے عمل نہ کرن جہڑیاں کہ پیپلز ڈیموکریٹک پارٹی تے اوس ویلے دی حکمران نیشنل کانفرنس ولوں پیش کیتیاں گئیاں سن ‘‘
۲۰۱۰ء توں بعد چوکھا چر گیلانی صاحب اپنے گھر وچ نظر بند رہے پر۶ مارچ ۲۰۱۴ء نوں اک وار فیر ہارٹ اٹیک ہون پاروں اوہناں نوں بمبئی جانا پیا۔
بیماری دے باوجود وی گیلانی صاحب نے کشمیر وچ عام کشمیریاں دی قتلام روکن لئی کئی ہڑتالاں دا اعلان کیتاتے کئی ریلیاں وی کڈھیاں پر بے سود۔۔۔۔۔۔۔
۲۰۱۵ء وچ گیلانی صاحب نے اپنی دھی کول سعودیہ جان لئی پاسپورٹ اپلائی کیتا لیکن بھارتی حکومت نے اوہناں نوںپاسپورٹ جاری نہ کیتا۔ اکھے ’’پاسپورٹ لئی دتی گئی درخواست وچ قومیت دا کالم پُر نہیں کیتا گیا‘‘
۱۲ مارچ ۲۰۱۴ء گیلانی صاحب دی موت بارے اک ہندی چینل نے من گھڑت خبرچلائی تے فیر کشمیر وچ انٹر نیٹ سروس تے سوشل میڈیا بلاک کر دتے گئے ۔ مجبوراً عمر عبداللہ نوں کہنا پیا کہ : ’’انٹرنیٹ تے سوشل میڈیا دے بند ہون دا گیلانی صاحب دی صحت نال کوئی تعلق نہیں ایہ سب کجھ فنی خرابی پاروں ہویا اے۔ جہدے پچھے وجھا شدید برف باری ہون پاروں فائبر کیبل دا کٹ جانا اے‘‘
کجھ گھنٹیاں مگروں ای جدوں حریت رہنماواں ولوں بیان جاری کیتا گیا کہ: ’’سید علی گیلانی نوں طبی علاج واسطے نویں دلی لے جایا جائے گا اوس ویلے بھارتی حکومت ولوں انٹر نیٹ سروس تے سوشل میڈیا بند کرن بارے وی لوکائی نوں دسیا گیا۔
اوہناں دا علاج جاری سی کہ اوس ویلے دے پاکستانی وزیر اعظم میاں محمد نواز شریف نے اوہناں نوں خط لکھیا جہدے وچ میاں نواز شریف لکھدے نیں:
My dear Ali Shah Gillani
I was deeply concerned to learn that you suffered a mild heart attack while under detention in Srinagar Jail and the fect that you had to be flown to New Dehli, in emergency, for medical treatment in All India Institute of Medical Sciences.
I am now somewhat relieved to know from our High Commissioner Ashraf Jahamgir Qazi that You are Masha Allah recuperating and are in good spirits. May Allah tha Almighty bless You with quick and complete recovery.
Your sincere, enlightened, courageous and inspiring leadership and the strength of your unwavering belief in the destiny of the brave Kashmiri struggle against the illegal Indian occupation. May Allah crown the valiant struggle of the Kashmiri brethren with Success under your able leadership. Ameen.
The Government and the people of Pakistan remain resolutely-steadfast in thier abiding and whole hearted support to the just Kashmiri cause.
۲۱ جولائی نوں بھارتی سرکار نے انسانی حقاں دی بنیاد تے پاسپورٹ جاری کیتا جہدے وچ بھارتی حکومت نے گیلانی صاحب توں دھکے نال ’’بھارتی شہری‘‘ لکھوایا۔
سید علی گیلانی نوں۲۷ ستمبر ۲۰۱۵ء نوں نیویارک وچ ہون والی اسلامی تعاون دی تنظیم (OIC) تے کشمیر رابطا گروپ دے ممبر مُلکاں دے وزراء خارجا دے ورھے وار اجلاس وچ شامل ہون دی دعوت وی ملی۔
برہان مظفر وانی دی شہادت تے لگاتار پنج مہینے تک چلن والی بدامنی توں بعد کشمیر وچ عام معمولات زندگی بحال کرن لئی گیلانی صاحب نے اقوام متحدہ نوں اِک خط لکھیا جہدے وچ اعتماد سازی دے چھ(۶) اقدامات (CBMS) درج کیتے۔
ڈاکٹر شفیع شریعتی ’’سید علی گیلانی ، ایک تحریک ، ایک تاریخ‘‘ وچ لکھدے نیں: ’’اوہناں دا سیاسی قد اوس اچائی تے پہنچ گیا اے کہ اوہناں دی اِک آواز پوری وادی کشمیر بند کر سکدی اے۔ اوہ شخص چناب توں پیر پنچال تک دے علاقیاں سنے وادی کشمیر دے ہر کونے وچوں اوس لوکائی دی حمایت حاصل کردا اے جہڑی ہر ویلے اوہدی گل سُنن لئی تیار رہندی اے۔اوہنوں مسئلہ کشمیر دے حل واسطے دو رستے نظر نہیں آئوندے‘‘۔
ہندوستانی دارالحکومت دے پولیٹیکل سائنس سکالراں نے آکھیا:’’لوکائی وچ اوہدی گونج پے گئی اے‘‘
کشمیر وچ آزادی لئی تیعالمی مسلم دے مسلیاں نوں حل کرن لئی سب توں مضبوط آواز گیلانی صاحب دی ویکھی گئی اے۔
کشمیر وچ رہن والے اک صحافی نے دسیا کہ: ’’کشمیریاں دے حق خود ارادیت دے پکے حامی سید علی گیلانی نے تاحیات مسلم اتحاد تے زور دتا اے تے اوہ استثناء دے خلاف مہم چلا رہے نیں۔ اوہناں نوں مسلم قوم پرستی دے خیال دا اِک بااثر وکیل آکھیا جا سکدا اے‘‘
اے پی ایچ سی دی تقسیم نے گیلانی صاحب دیاں سرگرمیاں وچ شدت پیدا کیتی ۔ ایسے دوران پی ڈی پی کانگریس حکومت نے لوکائی نوں لتاڑن لئی ’’ہیلنگ ٹچ‘‘ پالیسی شروع کیتی سی۔
جماعت اسلامی صرف بھارت ولوں کشمیریاں خلاف شروع ہون والے حملے پاروں مزاحمت لئی تیار ہو رہی سی پر گیلانی صاحب حق خود ارادیت تے زور دے رہے سن ۔ ایس یدھ وچ جماعت اسلامی بھاری قیمت چکا رہی سی۔ کیوں جے اوہناں دے ٹاپ کیڈٹ شہید وی ہوئے تے کئی نوجوان جیلاں وچ وی بند ہوئے۔ انج اِک وکھری سیاسی جماعت دا مطالبا ساہمنے آیا ۔ گیلانی صاحب دے اک کارکن نے آکھیا:
’’اگست ۲۰۰۴ء وچ گیلانی صاحب نے اپنے اِک تاحیات سجن محمد اشرف صحرائی نال مِل کے تحریک آزادی کشمیر شروع کیتی ۔ شروع وچ اوہناں ایس تحریک لئی سپاہی جماعت اسلامی وچوں تیار کیتے ۔ بعد وچ عام لوک وی شامل ہوندے گئے۔
گیلانی صاحب دی پارٹی دا مقصد تِن چیزاں حاصل کرنا اے
’’اسلامی طرزِ زندگی، بھارت توں آزادی، تے مسلم صفاں وچ اتحاد‘‘
کارکن نے آکھیا: ’’تحریک آزادی کشمیر نے مزاحمتی سیاست وچ پیدا ہون والے خلاء نوں پورا کیتا کیوں جے پارٹی اپنے سرشار کارکناں نال گیلانی صاحب دے لکھے ہوئے ادب نوں لوکائی تک اپڑا رہی اے۔
سید علی گیلانی ہوراں کوئی ۳۰ کتاباں لکھیاں جہناں وچ اوہناں دی ’’سوانح عمری، وولر کنارے، یاں ’’وولر جھیل کے کنارے، اُن کی جیل ڈیری‘‘ توں وکھ پاکستان وچ نظریاتی بانی ’’محمد اقبال کی فارسی شاعری پر اُردو تبصرہ‘‘ وی شامل نیں۔
گیلانی صاحب دے خیال زیادا تر جے آئی دے بانی سید علائو مودودی تے علامہ محمد اقبال ؒ توں متاثر ہون دا ثبوت نیں۔
گیلانی صاحب دے دو پتر ’’نعیم گیلانی‘‘ تے ’’ندیم گیلانی‘‘ تے چار دھیاں نیں ۔ ’’انیشاگیلانی، فرحت جبین، زمشیدہ گیلانی تے چمشیدہ گیلانی‘‘
انیشاہ گیلانی تے فرحت جبین اوہناں دی دوجی بیوی چوں نیں ۔ نعیم گیلانی تے اوہدی بیوی دوویں ڈاکٹر نیں جہڑے کہ راولپنڈی پاکستان وچ رہندے سن تے میڈیکل پریکٹس کردے سن ۔ فیر ۲۰۱۰ء وچ اوہ بھارت ٹر گئے۔ گیلانی صاحب دا چھوٹا پُتر ندیم گیلانی سری نگر دی اک زرعی یونیورسٹی وچ کم کردا اے۔ گیلانی صاحب دا اِک پوترا ’’اظہار گیلانی‘‘ ہندوستان دی اِک نجی ایئر لائن دے عملے دا رکن اے۔ گیلانی صاحب دی دھی فرحت جبیں جدہ سعودی عرب وچ مدنی ٹیچر اے تے اوہدا خاوند اوتھے انجینئر اے۔ سید علی گیلانی دے دوجے پوترے بھارت دے معروف سکولاں وچ پڑھ رہے نیں ۔ اوہناں دا اِک کزن ’’غلامی نبی فانی‘‘ ایس ویلے لندن وچ اے ۔ کشمیری حریت رہنما الطاف احمد شاہ (ایس اے ایس گیلانی دا جوائی) دی دھی صحافی اے ۔ اوہ ۲۰۱۴ء وچ ’’ڈان، آئی اے این ایس، کوئنٹ دی انڈین ایکسپریس‘‘ سنے کئی صحافتی تنظیماں نال ہندوستان وچ بطور صحافی کم کر چکی اے۔
۲۰۱۹ء وچ پلواما حملے توں بعد بھارت نے سید علی گیلانی سنے حریت رہنما واں خلاف سخت کارروائی کیتی ۔ انفورسمنٹ ڈائریکٹوریٹ نے ۱۴ کروڑ ۴۰ لکھ بھارتی رپیے جرمانہ کیتا۔ غیر ملکی کرنسی رکھن دے الزام پاروں فارن ایکسچینج مینجمنٹ ایکٹ کیس دے سلسلے وچ تقریباً 6.8لکھ ڈالرز ضبط کرن دا حکم دتا۔
آخر کار اوہناں دی ساہ والی نالی وچ انفیکشن پاروں یکم ستمبر ۲۰۲۱ء نوں سری نگر حیدر پورا وچ لمی بیماری ہنڈائون مگروں اوہ اپنے خالق حقیقی نوں جا ملے تے اج بھارتی فوجی دھکے نال اوہناں دے گھر وڑ کے اوہناں دے اہل خانا تے تشدد کر کے گیلانی صاحب دی میت چُک کے نال لے گئے نیں۔
آہ۔۔۔۔۔۔۔۔اِنا للہ وانا الیہ راجعون۔ اللہ تعالیٰ اپنے پیارے حبیب ﷺ دے طفیل گیلانی صاحب دی بخشش فرمائے تے اوہناں نوں جنت الفرودس وچ اچا مقام دیوے۔
آمین ثم آمین۔
٭٭٭٭٭