سوچاں دی سواری تے سچ دا سوار۔۔۔نور محمد نور کپور تھلوی

تحریر : ممتاز بلوچ (جھنگ)

اللہ سائیں نے اپنیاں شاناں ظاہر کرن لئی بہوں وڈی کائنات بنائی اے۔ اس وڈے کھلار والی کائنات بارے سوجھ بوجھ دا ہوونا کسے عام بندے دے وس دی گل نہیں۔ صرف زمین تے زمین اُتے موجود مخلوقاں بارے ای غور کرنا شروع کرئیے تاں وی بندے دا دماغ‘ سوچ تے سوچن والیاں ساریاں طاقتاں جواب دے دیندیاں نیں پر بندہ ایہناں ساریاں مخلوقاں بارے نہیں جان سکدا۔ ہکو زمین‘ ہکو موسم پر فصلاں وکھو وکھ تے اوہناں دیاں تاثیراں وی وکھو وکھ۔
ہکے ماء پیو دی اولاد ہر حوالے نال ہک دوئے توں وکھو وکھ ای ثابت ہوندی اے۔ ہر ہک جی دی شکل صورت‘ قد کاٹھ‘ بول بلارا‘ ورتن ورتارا‘ سوچ فکر‘ عقل دانش‘ پسند نا پسند تے قسمت مقدر وکھو وکھ تے نویکلے ہوندے نیں۔ ہر انسان اپنی نویکلی فطرت تے مزاج لے کے آندا اے پر مڑ وی اوہدی ازلی خوبیاں نوں نکھارن اچ اوہدی ماپیاں ولوں تربیت‘ اوہدی سنگت صحبت تے اوہدے علاقے دے ماحول تے مزاج دا ڈھیر سارا عمل دخل ہوندا اے۔
جویں ہر علاقے تے ہر خطے دی آب و ہوا‘ فصلاں‘ پَھلاں‘ پُھلا ں تے بوٹیاں اچ فرق ہوندا اے۔انجے آر ہر علاقے تے ہر خطے دے لوکاں دے مزاج تے طور طریقیاں دے وی وکھرے وکھرے رنگ روپ ہوندے نیں۔ کپور تھلہ چڑھدے پنجاب چ ہک نویکلے انگ‘ رنگ‘ ڈھنگ تے مزاج والی ریاست آہی۔ اوتھوں دے وسنیکاں دی رہتل بہتل‘ طور طریقے تے سوچ فکر دی پچھان وی نویکلی آہی۔ کپور تھلہ دی پہلوانی دے چرچے وی دور دور تائیں سنائی دیندے سن۔پہلوان مزاج کھلے تے بہادر دل دا مالک ہوندا اے۔ بہادر بندہ ہمیشہ سچی تے کھری گل کرن دا عادی ہوندا اے۔ نواباں تے پہلواناں دی دھرتی کپور تھلہ اچ اکھ کھولن والیا ں شخصیات وچوں ہک دا ناں نور محمد اے۔ ریاست کپور تھلہ دے علاقے نورپور راجپوتاں اِچ چوہدری محمد بخش راجپوت دے گھر1917ء نوں پیدا ہوون والے نور محمد نے تریہہ سال اس دھرتی دا پانی پیتا‘ ہوا خوری کیتی تے اوتھوں دی رہتل بہتل وچ وقت گذاریا۔ پنجاب دی ونڈ مگروں راجپوتاں دا ایہ جوان پنجاب دے سورمیاں دی جوہ (رچنا دوآبہ) اچ آباد ہو گیا۔ احمدخان کھرل‘ سوجا بلوچ تے بھگت سنگھ ورگے سورمیاں دے دو آبے اچ رہ رہ کے چوہدری نور محمد ہوراں دے من اچ پیدا ہوون والے سچیار بوٹے نوں پروان چڑھن دا بھرواں موقع ملیا۔ اوہناں دے اندر دے شاعر نے اٹھتالی ورھے بعد شعور دا الفا پایا۔ کنیں حق دیاں مندراں پائیاں تے سچ دی ونجھلی وجانا شروع کر دتی۔ اوہناں سچ دی ونجھلی وجانا شروع کیتی تاں اوہناں دی پچھان ای بدل گئی ہن اوہ چوہدری نور محمد دی بجائے نور محمد نورؔ کپور تھلوی دے ناں توں مشہور ہوئے۔
ایہ حقی‘ سچی تے پکی گل اے جے سچے تے کھرے بندے توں اڈ کسے بندے توں وی سچ پچا نہیں ہوندا۔ سچ ہر کسے نوں مچ لگدا اے پر سچا بندہ اجیہے سچ توں چس لیندا اے۔ سچی گل اے جے نور محمد نور کپور تھلوی ہوراں دی کتاب ’’کلیات نور‘‘ اچ موجود بھرویں سچ نوں پڑھ کے چس آندی اے۔
’’کلیات نور‘‘ دے مڈھ اچ اللہ سائیں دیاں شاناں بیان کیتیاں گئیاں نیں۔ دنیا دے ساریاں سچیاراں تے نیک بندیاں وانگن نور محمد نور کپور تھلوی ہوراں دا ایہو یقین اے جے:۔
ہر ہر پاسے شان خدا دی اپنا رنگ وکھاوے
اُس دے مظہر سجے کھبے خود اوہ نظر نہ آوے
جے کوئی آکھے راز خدا دا کھول لواں گا سارا
عقلوں فکروں خالی ہوسی اوہ عاجز بے چارا
اللہ رب العالمین نوں سچ تے سچا منن والیاں لئی ضروری اے جے اوہ اللہ سائیں دے فرماناں نوں وی سچ منن۔ اللہ سائیں دے فرماناں دا مجموعہ قرآن مجید دی صورت اچ اساڈے ساہنویں موجود اے‘ جیہدے بارے اللہ سائیں دا فرمان اے، جے ایہ اجیہی سچی کتاب اے جیہدے وچ ککھ وی شک نہیں کیتا جا سکدا۔ اپنی اسے لاریب کتاب اچ اللہ سائیں اپنے محبوب سرکار دو عالمﷺ ہوراں نوں مخاطب کر کے فرماندے نیں:۔
o اے حبیبﷺ آپ نوں پیدا نہ کریندا تاں کائی شے وی پیدا نہ کریندا۔
o اے حبیبؐ اساں تہاڈا ذکر بلند کر دتا اے۔
نور محمد نور کپور تھلوی ہوراں اندر وی ذکر حبیب کبریاؐ دی اہمیت تے وڈیائی دا بھرواںاحساس پیدا ہویا۔ ایسے لئی اوہ کہندے نیں:۔
سوہنیاں سوہنیاں‘ مٹھیاں مٹھیاں بھاگاں بھریاں پیار دیاں
آؤ رل کے گلا ں کرئیے اج مدنی سرکار دیاں
نور محمد نور کپور تھلوی ہوریں نہ صرف قرآن مجید دا مطالعہ کریندے بلکہ اوہ قرآن مجید دے مضموناں تے فرماناں اُتے غور وی کریندے سن۔ ایس کر کے قرآن مجید دا ایہ فرمان اوہناں دے دل تے دماغ اتے نقش ہو گیا جے۔
o میں وی تے میرے فرشتے وی نبی پاکﷺ اُتے درود بھیجدے آں۔ اے ایمان والیو تسیں وی تے سلام بھیجو۔
نور محمد کپور تھلوی ہوراں نوں ایہ وی یقین ہا جے ایمان قائم رکھن کیتے سرکار دو عالمؐ مدنی ماہی ہوراں تے درود تے سلام بھیجنا ضروری تے لازمی اے۔ ایہو بخشش دا وسیلہ اے۔ ایسے کارن اوہ کہندے نیں۔
جیہڑے پڑھے دُرود نبی تے اوہو بخشیا جاندا اے
ساریاں معاف خطاواں ہوون عاصی اوگنہار دیاں
پڑھو درود محمدؐ اُتے جیہڑے ایتھے حاضر نیں
ستڑے بھاگ جگا لو اپنے رحمتاں واجاں مار دیاں
288 صفحیاں دی چھپن آلی کتاب ’’کلیات نور‘‘ اچ نور محمد نور کپور تھلوی ہوراں دی شخصیت تے فن بارے نثری لکھتاں وی شامل کیتیاں گئیاں نیں۔ 252 صفحیاں تے موجود کلام دا مڈھ حمداں توں لایا گیا اے۔ جیہدے بعد نعتاں شامل کیتیاں گئیاں نیں تے کجھ منقبتاں وی۔ ایہناں توں علاوہ کافیاں‘ نظماں‘ دوہڑے‘ چوبرگے‘ پھٹکل تے غزلاں دے روپ اچ وی ون سونا بھرواں تے من موہنا کلام شامل کیتا گیا اے۔
نور محمد نورؔ کپور تھلوی ہوراں اپنی شاعری دے باغ دا مڈھ سیانی عمر اچ لایا۔ ذہن تے سوچ پختہ‘ ارادے مضبوط تے نظر دور اندیش ہو چکی آہی۔ ایہو سبب اے جے اوہناں اپنی شاعری دے باغ اچ ون سونے بوٹے لائے‘ درخت لگائے تے کئی ونکاں دے پھل کھڑائے۔ ہر پھل دی خوشبو وکھری‘ رنگ وکھرا‘ شکل و صورت وکھری‘ اوہدی بنتر وکھری تے قد کاٹھ وکھرا۔اس باغ اچ معاشرتی گلاب وی نظر آندے نیں تے وسیب دے گینڈے وی۔اخلاق دے چنبے وی نیں تے سماج دے موتیے وی۔ذکری فکری رات دی رانی وی اے‘ ثقافت دے انب تے مالٹے وی‘ تہذیب دیاں گھنیاں بوہڑیں وی نیں تے محبت دیاں ٹاہلیاں تے پیلیاں وی۔
نور محمد نورؔ کپور تھلوی ہوراں دے ایسے شعری باغ اچوں ظلم دیاںگرجھاں‘ جبر دے شکریاں‘ کوڑ دیاں کاواں‘ رشوت دے طوطیاں‘ بے انصافی دے اُلوواں‘ بے ایمانی دیاں گدڑاں‘ معاشی بگھیاڑاں تے تفرقہ بازی دیاں لگڑ بگڑاں نوں دور بھجاون والیاں زور دار آوازاں وی سنائی دیندیاں نیں۔ایہناں زور دار آوازاں نوں نظماں آکھیا جاندا اے۔ جس معاشرے تے وسیب دا مونہ زوال دی سمت ہو جاوے۔ اوہنوں ایہو جہیاں آوازاں چنگیاں نہیں لگدیاں سگوں ایس معاشرے دے عوام ادب دے معنی ای بدل دیندے نیں۔ اوہ لب و رخسار‘ جام و صبو‘ زلف و پیچ‘ خلوت خانہ‘ میخانہ تے عیش و عشرت والی شاعری نوں ای ادب سمجھن لگ جاندے نیں۔ اس گل دا رونا نور محمد نورؔ کپور تھلوی ہوریں اپنی نظم’’ساڈا شاعر‘‘ اچ کریندے نیں۔ اوہناں اس نظم دا مڈھ انج بدھا اے۔
خدا جانے ایہ سارے کیوں اساڈے آگئے حصے
گل و بلبل دے جھگڑے عاشق و معشوق دے قصے
لفظ ادب تن حرفاں(ا+د+ب) والا لفظ اے۔ ایہ تنوں حرف اک اک لفظ دی نمائندگی کریندے نیں۔ ا=انسان‘ د=دوستی‘ ب=بات، مطلب ایہ جے انسان دوستی دی بات نوں ای ادب آکھیا جاندا اے۔ انسان دیاں خوشیاں غمیاں تے اوہدے دکھاںدرداں دی بات نوں شعراں اچ پروون یا نثر اچ سجاون دا ناں ای ادب اے۔ نور محمد نور کپور تھلوی ہوراں دیاں نظماں انسان دوستی دیاں بھرویاں عکاس نیں۔ انسان دوستی علم وی اتے ادب وی۔ جد کہ انسان دشمنی جاہلیت اے۔ اس حقیقت نوں مکھ رکھدیاں ہوئیاں نور محمد نور کپور تھلوی ہوری اپنی نظم ’’لکھاری‘‘راہیں اہل قلم ساتھیاں نوں مت دیندیاں آکھدے نیں۔
سیوا علم تے ادب دی جہناں کیتی
رب بھلا کرسی اللہ راسیاں دا
علم والے دی کرو ہمیش عزت
بھاویں ہووے اوہ پت مراسیاں دا
نور محمد نورؔ کپور تھلوی اپنے دور اچ چوکھے پڑھے لکھے سن۔ ایہو وجہ اے جے اوہناں دی نظر دا کیمرہ عام شاعراں توں ہٹ کے فلم بناندا۔ اپنی دور اندیشی سوچ دے سہاگے نال اپنی عقل دی زمین نوں پریس وی کریندے تے پدھرا وی ایہو سبب اے۔ جے اوہناں دیاں نظماں نویکلا انگ رنگ تے ڈھنگ رکھدیاں نیں۔اوہ حال حقیقت دا پوری طرح جائزہ لیندے اس تے غور فکر کریندے تے فیر گل کریندے ایہو وجہ اے جے اوہناں دیاں گلاں وزن رکھدیاں نیں۔
پاکستان اچ رائج تعلیمی نظام توں اج ہر بندہ پریشان اے کیوں جے پاکستانی تعلیمینظام مکمل طور تے فیل ہو چکیا اے۔ بالاں نوں ماں بولی راہیں تعلیم نہیں دتی جاندی ۔ کتاباں مہنگیاں تے بے مقصد چھاپیا ں جاندیاں نیں۔ ایتھے تعلیم نوں تجارت بنا لیا گیا اے۔ ایہناں ساریاں گلاں دے باوجود نتیجہ ایہ جے ایہ تعلیمی نظام صرف طوطے تے کلرک پیدا کریندا آ رہیا اے، تعمیری کم نہ ہوون دے برابر اے۔ اج ہر بندہ اس تعلیمی نظام توں پریشان اے پر نور محمد نور کپور تھلوی کنا چر پہلے اس مسئلے تے پریشان ہوئے۔ اس سببوں اوہناں نظم ’’کوچوان‘‘ لکھی۔ اس نظم دے آخر تے لکھدے نیں:۔
فائدہ کیہ پڑھائی دا جے پیٹ وی نہیں بھری دا
کاہدے بلے چودہ سال کشٹ ایڈا جری دا
جاری جے تعلیم ہووے ایتھے پیشہ وری دی
جڑ توں اکھاڑ دئیے مرض بھکھ مری دی
تعلیم حاصل کرن دا وڈا ذریعہ زبان ہوندی اے، جس بندے دی جیہڑی زبان ہووے‘ اوہنوں تعلیم اسے زبان راہیںدتی جاوے تاں اوہ بندہ کجھ علم حاصل کر سکدا اے ورنہ اوہ تعلیم تاں حاصل نہیں کر سکدا۔ پڑھنا لکھنا جان سکدا اے‘ ایسے گلوںسیانے آکھدے نیں ہر پڑھیا لکھیا تعلیم یافتہ نہیں ہوندا۔ انجے آر ایہ وی حقیقت اے جے ہر ڈگری یافتہ تعلیم یافتہ نہیں ہوندا تے ہر تعلیم یافتہ ڈگری یافتہ نہیں ہوندا۔
جے مادری زبان توں علاوہ کوئی ہور زبان علم حاصل کرن اچ معاونت کریندی تاں اج چین‘ جاپان‘ اٹلی‘ جرمنی تے فرانس ورگے ملک پسماندگی دی چکی اچ پس رہے ہوندے۔ اللہ تعالیٰ وی لوکاں وچ لوکائی زباناں دی بجائے ہور زباناں اچ کتاباں نازل فرماندا۔ اللہ سائیں دا قرآن پاک اچ فرمان اے جے اساں اج تائیں کوئی نبی رسول یا پیغمبر اجہیا نہیں بھیجیا جیہڑا لوکاں اچ پرچار غیر زباناں وچ کریندا ہووے۔
نور محمد نور کپور تھلوی اس حقیقت توں چنگی طرح جانو سن۔ ایسے کارن تاں اوہناں اپنی نظم’’ماں بولی‘‘ راہیں لوکاں نوں سمجھاون دا انج کرکے ترلا ماریا اے۔
ماں بولی جے بھل جاواں گے
ککھاں وانگوں رُل جاواں گے
انجے آر اوہ اپنی نظم’’سید وارث شاہ دے حضور‘‘ اچ فرماندے نیں:۔
تیری مٹھڑی سرل زبان اتے سبھ بولیاں کراں قربان وارث
رچنا ہیر دی نے سانوں بخشیا اے وچ پرتھمی اُچا مکان وارث
غفلت وچ ہے پئی سرکار ساڈی جہنے کیتا نہ پورا سامان وارث
بالاں تائیں پنجابی چ ملے سکھیا علم ہو جائے بہت آسان وارث
عرض کراں پنجاب دے عالماں نوں جیہڑے بولدے ایہ زبان وارث
نویں نسل جے بھل گئی مات بھاشا پورا کرو گا کون نقصان وارث
1857ء توں شروع ہوون والی جنگ آزادی پنجاب دے سکھ تے مسلمان رل کے لڑدے رہے جیہدی اک سزا تاں پنجابیاں نوں ایہ دتی گئی جے پنجابی زبان نوں تعلیمی اداریاں توں دور کر دتا گیا۔ انگریز نے پنجابیاں نوں دوجی وڈی سزا دیون لئی اپنے راکھویں لوکاں راہیں مسلماناں تے سکھاں وچ جھگڑے تے فساد پوا دتے۔ نتیجہ ایہ نکلیا جے 1947ء وچ نہ صرف پنجاب نوں دو ٹوٹے کر دتا گیا سگوں پنجابیاں نوں پنجابیاں نال انج کر کے لڑوایا گیا جے پنجاب دی تاریخ دے مونہہ تے انج دی کالک لگی جیہری کدی دھو نہیں ہونی۔ پنجابی پنجابیاں دے وَیری ہو گئے۔ گلیاں‘ سڑکاں تے بازاراں وچ پنجابی پنجابیاں دے لہو نال نہاندے رہے۔ بھراواں دے ساہویں بھیناں تے پتراں دے ساہویں ماواں دیاں عزتاں لٹیاں گئیاں۔ ماواں دے ساہویں اوہناں دے بالاں نوں قتل کر کے نیزیاں تے ٹنگیا گیا۔ انج دے درد ناک تے دل ہلا دیون والے منظر ویکھ کے لوکاں دے دن دے چین تے راتاں دے آرام سولی تے ٹنگی گئے۔ ایہو جہیاں نظاریاں نور محمد نور ؔکپور تھلوی ہوراں نوں وی سکھ دا ساہ نہ لین دتا۔ اوہناں نوں وی قلم چلانا پیا۔ اوہ کہندے نیں:۔
بھڑکے سی دیوے جنگ دے
تھاں تھاں تے بھانبڑ اگ دے
دشمن نے تیغاں کھچیاں
سڑکاں تے لاشاں وِچھیاں
ماواں نوں غنڈے لے گئے
آساں دے کوٹھے ڈھہہ گئے
ایہ کس طرح دا کھیل سی
مقتل بنی ہوئی ریل سی
لے کے اَجل توں پرچیاں
سینے چ کھبیاں برچھیاں
معصوم بچے ولکدے
پھردے لہو وچ تلکدے
خوشیاں سی ہندوستان وچ
سی جشن پاکستان وچ
پنجاب اندر سوگ سی
جاناں نوں لگیا روگ سی
ہنجواں نال بھجے نین سی
کئیاں نے پائے وین سی
نور محمد نور کپور تھلوی چونکہ انگریزی فوج اچ ملازمت کریندے رہے۔ اس کارن اوہ انگریزی سوچ نوں سمجھدے سن۔ اوہناں نوں اس گل تے پکا یقین ہا جے اسلام تے اسلامی ملکاں دی دشمنی یہودی تے نصاریٰ اپنا فرض عینسمجھدے نیں۔ اوہ اس توں باز نہیں رہ سکدے اسلامی سوچ تے فکر دے علمبردار ہوون دی وجہ توں نور محمد نور کپور تھلوی ہوراں انگریزاں دی سوچ بارے وی نظم’’مسلمان تے فرنگی‘‘ لکھی جیہدے راہیں اوہ دسدے نیں جے:۔

بھر جھولی اپنی عیباں نال بن مارو بدل گجے نیں
کیوں روس امریکہ رل مل کے دنیا نوں ساڑن لگے نیں
دھرتی نوں گھیرا گھتن لئی کجھ کھبے نیں کجھ سجے نیں
کرتوتاں کالیاں کردے نیں پر رنگ دوہاں دے بگے نیں
پاکستان تے اسلام دے دشمن پاکستان اچ ون ون دے فتنے کھڑے کردے رہندے نیں۔ جہناں وچوں سدا بہار فتنہ مذہبی فرقہ بازی اے۔ جیہدی وجہ توں عالم اسلام ہمیشہ ہمیشہ لئی کمزور ہو گیا اے۔ دائرہ اسلام دے وچ رہ کے دنیا تے راج کرن والے جدوں اسلام نوں چھڈ کے فرقے فرقے ہوئے تاں ساری دنیا دے لترائیں بن گئے۔ اسلام دشمناں دے اشاریاں تے مذہبی ٹھیکیداراں نے مسجداں نوں وی اللہ دا گھر نہ رہن دتا۔ اوہناں ظالماں مسیتاں نوں وکھرے وکھرے فرقیاں دی ملکیت بنا لیا۔ نور محمد نور کپور تھلوی نوں اس گل دا پک ہا جے اللہ سائیں فرقہ بندی دی لعنت اچ پئے جاون توں بار بار منع فرماندا اے۔ اللہ سائیں ولوں ان گنت واری منع کرن تے دوزخ دے عذاب توں ڈراون دے باوجود مولوی ذرا وی خوف نہیں کھاندے۔ مولوی تے ملوانیاں دے اس روئیے نوں ویکھ کے نور محمد نور کپور تھلوی وج گج کے کہندے نیں:۔
واعظا اُلٹیاں سدھیاں دس نہ توں
مینوں رہن دے دین اسلام اتے
فتنے نت توں نویں جگاونا ایں
نبی پاک دے دین دے نام اتے
مسلم کہن جو اپنے آپ تائیں
واقف کار اوہ گل تمام دے نیں
نور محمدا اوہناں دی شان وکھری
عاشق جیہڑے محمد دے نام دے نیں
نور محمد نور کپور تھلوی ہوراں دی سوچ اسلامی اے۔ مذہبی نہیں۔ اوہ اسلام دے مکمل ضابطہ حیات تے قرآن مجید دے احکامات اتے یقین رکھدے سن تاں ای تے اوہناں لوکاں نوں ایہ مت دتی۔
رہ بچ کے اوس نمازی توں
ملاں‘ مولانا‘ نمازی توں
جیہڑا ڈرے نہ فرقہ بازی توں
کہو لا الہ الا اللہ
مذہبی راہنماواں لوکاں نوں فرقہ بازی دے انھے کھوہ اچ انج دا سٹیا اے ،جے لوکاں نوں اسلام دے فرائض تے حدود دا اکا ای علم کوئی نہیں۔لوک اس بات ول توجہ ای نہیں کر سکدے جے ایمان لیاون دا طور طریقہ کیہ اے؟قرآن مجید دے اتے ایمان لیاون صرف ایہو سمجھیا جاندا اے جے اس دی عربی عبارت پڑھ لئی جاوے تے ایہنوں چم کے رکھ دتا جاوے۔ایمان‘ فرائض تے حدود توں بے خبری دی وجہ توں لوکاں اچ نیکی بدی دی تمیز ای ختم ہو چکی اے۔ پاکستانی معاشرہ برائیاں تے بریاں رسماں نال بھر چکیا اے۔ نور محمد نور کپور تھلوی ہوریں ایہناں معاسرتی برائیاں دے عذاباں توں بہوں پریشان ہوندے‘ جیہدا اظہار اوہناں اپنیاں کئی ساریاں نظماں راہیں کیتا۔ معاشرے دے ظلمی ورتارے دے حوالے نال اوہناں دی نظم’’تقدیر‘‘ پڑھ کے ہر صاحب ایمان دا دل چیکاں ماردا اے۔ اسے طرح معاشرے اچ کھلرے رشوت ورگے عذاب اتے وی اوہناں دا دل تڑفدا اے۔ اس حوالے نال اوہ لکھدے نیں:۔
رشوت نوں روکن لئی حاکم ہن سو تدبیراں کردے نیں
مُلاں پئے وعظ سناندے نیں لیڈر تقریراں کردے نیں
کئی اپنے کم حکومت وی پئی رشوت نال چلاندی اے
دے دے رشوت اخباراں نوں اپنی تعریف کراندی اے
تکڑے نوں لینا شوریٰ وچ کیہ ایہ سیاسی وڈھی نہیں
ڈر آوے جیہدے بھوکن توں ایہ مونہ اوہدے وچ ہڈی نہیں
پاکستان نوں آزاد کرن دا اعلان تاں ہو گیا۔ قتلامیاں توں بعد ملک وکھرا کردتا گیاپر پاکستان اچ آزادی والی کوئی وی نشانی اج توڑی نظر نہیں آ سکی۔ اس بارے وی نور محمد نور اپنے دکھ دا اظہار انج کر کے کردے نیں:۔
آزادی دی لو نہیں ہوئی
اجے غلامی دھو نہیں ہوئی
گھپ انھیرا لمیاں راتاں
کاہدیاں عیداں تے شب راتاں
نور محمد نور کپور تھلوی دے شعور دیاں اکھاں ویکھ رہیاں سن۔ جے انگریز نے سانوں آزاد نہیں کیتاسگوں آزادی ظاہر کرن کیتے اوہنے اپنی کرسی بدلی اے۔ آپ سمندروں پار جا بیٹھا تے پاکستان دیاں وڈیاں کرسیاں اتے ضمیروں خالی اپنے چیلے چاٹے بٹھا دتے جیہڑے اوہناں دے اشاریاں تے کم کردے چلے آ رہے نیں۔ ایس حقیقت اتوں پردہ ہٹاندیاں نور محمد نور کپور تھلوی لکھدے نیں:
ایتھے اولھے بہہ کے مار دے وچ ہک دے سجن تیر
ایتھے پت ماواں دیاں چادراں پھڑ کردے لیرو لیر
ایتھے بندے بھکھے مر گئے ایتھے کتیاں کھاہدی کھیر
ایتھے بھائی سکے بھائی دا پھڑ سینہ دیندا چیر
ایتھے گنگے کرن قوالیاں ایتھے بولے سن دے ہیر
ایتھے انھے مارن سینتاں ایتھے گنجے کڈھن چیر
ایتھے چور اچکے دھاڑوی اج ہوئے پھرن امیر
نور محمد نور کپور تھلوی اپنے عقل شعور دے کیمرے دی اکھ معاشرے دے ہر ہر پکھ تے ٹکا ٹکا کے رکھدے سن۔ اپنے معاشرے وچوں اوہناں دے دماغ نے جیہڑیاں تصویراں لئیاں۔ اوہناں نوں اپنے دبنگ قلم نال نظماں دے روپ اچ ڈھالیا۔ معاشرے دے وکھو وکھ ورتارے اوہناں اپنیاں وکھو وکھ نظماں اچ چنگے ڈھب نال سجا ٹھہا کے اوہناں دے عکس موثر انداز وچ عوام ساہنویں پیش کیتے:۔
عام مشاہدے دی گل ایہو اے کہ جیہڑا لکھاری معاشرے وچ کھلریاں مسئلیاں نوں بیان کریندا اے۔ اوہدے کولوں ایہ توقع نہیں کیتی جا سکدی جے اوہ حسن و جمال دا جلوہ تے وڈیائی بیان کرے یا عشق دے بھانبھڑ دی تپش دا اظہار کر سکے۔ نور محمد نور کپور تھلوی ہوراں دیاں نظماں حسن‘ جوانی‘ مٹی تے سفنا پڑھ کے ایہ خیال وی خام محسوس ہوندا اے۔ اوہناں جٹی دے حسن تے جوانی نوں اتنی خوبصورتی نال بیانیا اے جیویں کہ اوہ ہین ای اسی ونک دے لکھاری اوہناں دا ایہ روپ وی چس بھریا اے۔ ونگی دے طور تے کجھ شعر ویکھو:۔
پتیاں گلاب دیاں لال لال بُلھیاں
لالیاں جہناں دے اتوں انبراں توں ڈلھیاں
زلفاں چ مکھ جویں چن نھیری رات وچ
نیناں دی کمان چڑھی عاشقاں دی گھات وچ
گلھاں گول گول کچی گری نالوں چٹیاں
کیڈی سوہنی لگے جدوں گلاں کرے مٹھیاں
چہرے خوب بنائے رب نے جگ وچ اچھے اچھے
تکیاں کل بزار چ رناں جیوں ریشم دے گچھے
کولیا ں کولیاں لمیاں انگلاں سردے وال سنہری
کجل بھریاں کالیاں اکھاں نظر چ مستی گہری
اللہ سائیں دی خالقیت دا ایہ وی کمال اے جے اوہنے ہر بندے نوں وکھو وکھ سوچاں عطا کیتیاں نیں۔ ہر بندہ اپنیاں سوچاں دا سوار ہوندا اے۔ ایہناں سوچاں دی واگ اوہ جیہڑے سفر ول موڑ لووے، اوہدیاں سوچاں اوہنوں اوسے منزل ول لے جاندیاں نیں۔
نور محمد نور کپور تھلوی ہوریں سچے تے کھرے بندے سن۔ اللہ سائیں نے اوہناں نوں سوچاں وی بہوں تکھیاں عطا کیتیاں سن۔ اس سچے لکھاری تکھیاں سوچاں دی سواری کیتی جیہدی وجہ توں اوہناں بہو ں سارے پینڈے کیتے تے سچ دیاں منزلاں دے نیڑے ایڑے اوہناں نوں یقین ہو گیا جے:
کاواں توں بنیاں موراں نوں
جو بھل گئے اپنیاں ٹوراں نوں
جد اٹھ کے گل توں پھڑیا اے
اوہ دن وی اک دن چڑھنا اےٓ
اوہناں دی ایہ جدوجہد سرے چاڑھن لئی تے اوہناں دی روح نوں سکون پہنچاون لئی لوڑ اس گل دی اے جے نور محمد نور کپور تھلوی دیاں نور بھریاں سوچاں دی سواری کر کے حق سچ دا پرچار کیتا جاوے۔
*

نور محمد نور کپور تھلوی دی نذر

شعراں دے عجب نیں رنگ بابا
تیری سو چ دے وکھرے ڈھنگ بابا
تیری یاد سچیاں سنگ بابا
تیری جھوٹھیاں نال ہے جنگ بابا
بن کے عاشق پاک نبیؐ دا
پا لئی عشقے دی ونگ بابا
سن مٹھڑے لے بولاں تیریاں نوں
ہویاں مست میرا انگ انگ بابا
توں دیس دے دکھڑے روندا سیں
ہے اج وی ساہ ساہ تنگ بابا
شالا حشر تائیں آباد رہوے
تیری سدھراں دا ایہ جھنگ بابا
تیری قبر تے وسدی شادؔ رہوے
نت رحمت نور ملنگ بابا

غضنفر شاد(جھنگ)