امین ملک دی دوجی برسی دا اِکٹھ

پنجاب توں باہر رہندے ہوئے پنجابی ادب تخلیق کیتے جان دی تریخ اوس عہد توں شروع ہوندی اے جدوں پنجاب دھرتی دے واسیاں روزگار لئی مختلف ملکاں دا رخ کرنا شروع کیتا جہناں وچ یورپ’ امریکہ’ کینیڈا’ آسٹریلیا’ افریقہ تے عرب دنیا دے مختلف ملک شامل نیں۔ اوہناں نے اپنی دھرتی چھڈی مگر اوہناں دے دل و دماغ وچ اوہناں دی ثقافت تے اوہدے مختلف رنگ رچے بسے رہے۔ ایہو وجہ اے کہ بھارت تے پاکستان دے علاوہ اوس ویلے برطانیہ’ کینیڈا تے امریکہ دا شمار وی پنجابی زبان و ادب دے وڈے تے نمایاں ترین مرکزاں وچ ہوندا اے۔
برطانیہ وی ایہناں ملکاں وچ شامل اے جہڑے پنجابیاں لئی دوجے گھر وانگوں اے۔ ایہہ تذکرہ کرنا ایس لئی وی ضروری سی کہ منے پرمنے شاعر’ کہانی کار تے ادیب امین ملک تے اوہناں دی اہلیہ رانی ملک وی برطانیہ وچ رہندے ہوئے پوری حیاتی پنجابی زبان و ادب دے فروغ لئی سرگرم رہے۔ امین ملک دی کہانیاں دے کئی مجموعے شائع ہوئے جہناں نے بہت مقبولیت حاصل کیتی جد کہ رانی ملک وی پنجابی دی منی پرمنی شاعرہ نیں۔ دونویں میاں بیوی نے لندن وچ پنجابی ادبی سنگت وی قائم کیتی جہدے تحت پنجابی زبان و ادب دے فروغ لئی بہت سارے پروگراماں دا پربندھ کیتا جاندا سی۔
امین ملک دو سال پہلاں وفات پا گئے لیکن اوہناں دی یاداں اج وی اوہناں دے چاہن والیاں دے دلاں وچ زندہ نیں۔ پچھلے دناں اوہناں دی دوجی برسی دی مناسبت نال پنجابی یونین دے پربندھ ہیٹھ پنجاب ہائوس وچ اک پروقار تقریب دا پربندھ کیتا گیا جہدی صدارت پنجابی تحریک دے روح رواں الیاس گھمن نے کیتی۔ اُچیچے پروہنیاں وچ امین ملک دے برادر نسبتی خالد اسد’ اوہناں دے بھتیجے ملک ذکا تے پروفیسر ڈاکٹر کلیان سنگھ کلیان شامل سن۔
تقریب دی میزبانی دے فرائض حسب سابق پنجابی یونین دے وائس چیئرمین بلال مدثر بٹ نے انجام دتے جد کہ پنجابی یونین دے چیئرمین مدثر اقبال بٹ نے سٹیج سیکرٹری دے فرائض انجام دتے۔ تقریب دا باقاعدہ آغاز سٹیج سیکرٹری نے تلاوت قرآن پاک توں کیتا۔
پنجابی یونین دے سربراہ مدثر اقبال بٹ نے تقریب نال خطاب کردے ہوئے آکھیا پنجابی زبان دے ودھا تے پنجابی رہتل نوں زندہ رکھن لئی انتھک کم کرنے والیاں دی خدمات دے اعتراف تے اوہناں دی یاداں نوں تازہ رکھن لئی تقریباں دا پربندھ کرنا پنجاب ہائوس لئی باعث فخر اے۔ امین ملک دا شمار وی پنجابی زبان و ادب دے فروغ لئی سرگرم اوہناں کارکناں وچ ہوندا سی جہناں نے اپنی پوری حیاتی پنجابی ثقافت تے ادب دی آبیاری وچ صرف کردتی۔ اوہناں نوں سن تے پڑھ کے انج لگدا اے گویا پنجابی اوہناں اتے وارد ہوئی اے۔ اوہناں دی دوجی برسی دے دن ای اوہناں دی یاد وچ تقریب منعقد کرنا ساڈے لئی فخر دی گل اے۔
اوہناں نے ہور آکھیا کہ امین ملک دی اہلیہ دا تعلق وزیرآباد دی مٹی نال اے۔ میرا تے اوہناں دا تعلق بھرا بھین جیا اے۔ اوہناں دا امین ملک دے اگے ودھن تے اوہناں دی تحریراں وچ نکھار پیدا کرن وچ اہم کردار اے۔ ایہہ ہن ساڈی سرکاری اداریاں تے پنجابی ادب لئی کم کرن والیاں دی مشترکہ ذمہ داری اے کہ اوہ آن والی نسل نوں ملک امین دے کم توں روشناس کروان۔ امین ملک نال میری شناسائی الیاس گھمن دے توسط نال ہوئی سی۔
پنجابی میڈیا گروپ دے صدر ندیم رضا نے آکھیا: پنجاب ہائوس تے امین ملک دا گہرا تعلق سی۔ جدوں پنجابی میڈیا گروپ دی بنیاد رکھی گئی تے اوہدا دفتر چائنہ چوک وچ سی۔ اوتھے امین ملک دی آمد ہوئی تے اوہناں دا سوا دو گھنٹے دا انٹرویو کیتا جہدے وچ بہت سارے پہلوواں اتے گل ہوئی۔ اج پورا انٹرویو تے نہیں مگر اوہدے کجھ حصے محفوظ نیں۔ اوہناں دی کتاب ”اتھری” دی تقریب رونمائی وی پنجاب ہائوس وچ ای منعقد ہوئی سی۔ اوہ بہت شاندار تقریب سی۔ میرا جدوں پنجاب دے شعور دے حوالے نال جنم ہویا تے میں جہناں کتاباں نوں پڑھیا’ اوہناں وچ امین ملک دی ”ہنجوکیڑی اکھ دا” تے ”اتھری” وی شامل سن۔ اوہناں دناں انڈیا دی اک پنجابی فلم ”سردار محمد” آئی جہدا مرکزی خیال امین ملک دی کتاب ”ہنجوکیڑی اکھ دا” توں ای لیتا گیا سی۔ میں جدوں وی اوہناں دی کوئی تصنیف پڑھی تے اوہناں دے کرداراں وچ گم ہو کے خود نوں پنجابی ثقافت دا حصہ ای محسوس کیتا۔
اوہناں نے ہور آکھیا: پنجاب ہائوس وچ جتھے بہت سارے منصوبیاں اتے کم ہو رہیا اے اوتھے پنجابی دی گم شدہ تصنیف کہانی دی بحالی لئی وی کم کیتا جا رہیا اے۔ امین ملک لئی پنجاب ہائوس وچ پنج تقریباں منعقد کیتی جا چکیاں نیں جو ساڈے لئی باعث فخر اے۔
میاں آصف پنجابی نے آکھیا:مدثر اقبال بٹ دا ای کمال اے کہ اوہ نہ صرف زندہ لوکاں دی حوصلہ افزائی لئی تقریباں منعقد کردے نیں بلکہ ایس دنیا توں جان والیاں نوں یاد کرن تے اوہناں دے کم نوں اگلی نسل تک پہنچان لئی وی ایسی تقریباں دا پربندھ کردے رہندے نیں۔ امین ملک نال پنجاب ہائوس وچ ای شناسائی ہوئی سی۔ اوہناں دی یاد وچ ایسی تقریب دا پربندھ ساڈے لئی باعث فخر اے۔
زاہد حسن نے آکھیا: اج پنجابی دے فروغ دی تحریکاں جہڑے مقام اتے پہنچ گئیاں نیں’ ایہہ مدثر اقبال بٹ دا ای کمال اے۔ عہد حاضر وچ مدثر اقبال بٹ’ الیاس گھمن تے جمیل پاک ای ایسی شخصیات نیں جہناں نے پنجابی تحریکاں دی حرارکی نوں برقرار رکھیا ہویا اے۔ ہن لوڑ ایس گل دی اے کہ امین ملک دے کم اتے تحقیق کیتی جاوے تے اوہناں دے کم نوں آن والی نسلاں تک منتقل کیتا جاوے۔
پروفیسر انعام الرحمن نے آکھیا:مدثر اقبال بٹ نے مرن والیاں دے افکار نوں زندہ رکھ کے اوہناں دی یاد نوں وی زندہ رکھیا ہویا اے۔ ایہہ کم ایہو کر سکدے نیں۔ امین ملک نام دے ای امین نہیں سن بلکہ اوہ پنجابی ادب تے ثقافت دے وی امین سن۔ اوہناں نے بیرون ملک رہندے ہوئے وی اپنی ماں بولی تے ثقافت نوں نہیں بھلایا۔ میں خوش نصیب آں کہ میں اوہناں نال ملاقات وی کیتی تے گل بات وی کیتی تے ہن اوہناں دی کتاباں اتے کم وی کر رہیا واں۔
مشتاق قمر نے آکھیا: امین ملک دی پہچان رویل نے کرائی اے۔ جے رویل نہ ہوندی تے اج اسیں امین ملک دا ذکر وی نہ کر رہے ہوندے۔ امین ملک دے خطاں اتے مبنی اوہناں دی کتاب پڑھ کے انج محسوس ہوندا اے جیویں اوہ خط نہیں لکھدے سن بلکہ ادب تخلیق کردے سن کہ اپنی ماںبولی تے ثقافت دے حوالے نال بڑی وضاحت نال لکھدے سن۔
پروفیسر ڈاکٹر کلیان سنگھ کلیان نے آکھیا: امین ملک اوہناں لوکاں وچوں اک نیں جہناں نے بہت وڈی وڈی شخصیات نوں جنم ای نہیں دتا بلکہ اوہناں نوں ہتھ پھڑ کے چلنا وی سکھایا۔ میں وی اوہناں ای لوکاں وچ ہون جہناں نوں ہتھ پھڑ کے چلنا سکھایا۔ اوہناں دے اندر لوکاں لئی جہنی محبت سی اینی جذباتیت وی سی۔ اوہ بڑی چھیتی غصے وچ آ جاندے سن۔ پنجابی زبان و ادب نوں اگے ودھان دے باب وچ کجھ لوک ای نمایاں کردار ادا کر رہے نیں۔ اوہناں وچ الیاس گھمن تے مدثر قبال بٹ نمایاں نیں۔ ایس ویلے پنجاب ہائوس پنجابی زبان و ادب تے ماں بولی لئی چلائی جان والی تحریکاں دی پہچان بن چکیا اے تے پنجاب ہائوس پنجابی دے فروغ لئی ہر ویلے سرگرم اے۔
شہزادہ ذوالقرنین نے آکھیا: مدثر اقبال بٹ دا ایہہ کمال اے کہ اوہ وڈی وڈی گلاں نوں چھیتی چھیتی سمیٹ دیندے نیں۔ جانے اوہناں نوں کہڑی گل دی چھیتی اے۔ پنجاب ہائوس تے مدثر اقبال بٹ اک قالب دو جان نیں۔ پنجاب ہائوس اوہناں دے دم نال ای آباد اے۔ میں ملک امین نوں کہانی گو دے طور تے ویکھیا اے۔ اوہ کہانی سناندے تے لوک کہانی سندے سندے رون لگدے سن۔ اوہ ہس مکھ وی سن تے غصہ وی بہت کردے سن لیکن اپنی تحریراں وچ اوہ انج وکھائی نہیں دیندے سن بلکہ اک دکھی تے درد بھرا شخص وکھائی دیندا اے۔
اوناں نے ہور آکھیا: امین ملک دا ذکر ہووے تے اوہناں دی اہلیہ رانی بیگم دا ذکر نہ ہووے ایہہ ممکن ای نہیں’ دونویں اک دوجے لئی لازم و ملزوم سن۔
پنجابی میڈیا گروپ دے سوشل میڈیا دے سربراہ محمد فاروق نے آکھیا: میں خود نوں خوش نصیب سمجھنا واں کہ میری اوہناں نال لندن وچ دو ملاقاتاں ہوئیاں جہناں وچ اوہناں نے مینوں دو ایوارڈ دتے۔ اوہناں نے پنجاب وچ پنجابیاں دا انقلاب لیان دے سینکڑاں منصوبے دسے۔ میں آکھیا کہ ایہہ کم الیاس گھمن تے مدثر بٹ اتے چھڈ دیو۔
امین ملک دے بھتیجے ملک ذکاء نے آکھیا کہ ملک امین نوں فوت ہوئے دو سال ہو گئے نیں لیکن اک لمحہ انج دا نہیں گزریا جدوں اوہ ذہن توں محو ہوئے ہون۔ پنجابی نال بہت محبت کرن والے تے پنجابی اتے جان قربان کرن والے سن۔ اوہناں دا رویل دے توسط نال الیاس گھمن نال تعلق استوار ہویا۔ اوہ جدوں لندن توں لہور آندے تے آندے ای آکھیا کردے کہ بلال گنج جانا اے اوتھے الیاس گھمن نال ملنا ہے اوہ میرے چچا ای نہیں میرے دوست وی سن۔ اوہناں دے تخلیقی جوہر نوں تراشن وچ الیاس گھمن تے مدثر اقبال بٹ دا وڈا کردار اے کہ مدثر اقبال اج وی اوہناں لئی محفل سجائے ہوئے نیں۔
ملک طارق نے آکھیا کہ میں اپنی بھین رانی بیگم ولوں مدثر اقبال بٹ تے پنجاب ہائوس دا شکریہ ادا کرن آیا واں کہ اوہناں نے امین ملک دی برسی دے موقعے تے ایس پروقار تقریب دا پربندھ کیتا۔زندہ لوکاں لئی تے سب تقریباں دا پربندھ کردے نیں لیکن دنیا توں جان والیاں نوں یاد رکھنا وڈی گل اے۔
پنجابی رہنما الیاس گھمن نے آکھیا: امین ملک بہت ساری خوبیاں دا مالک سی۔ اوہنے رویل وچ شائع ہون والے اپنے خطاں دے ذریعے ایتھے دے لوکاں نوں اپنا گرویدہ بنا لیا سی۔ امین ملک پیدا ای لکھن لئی ہویا سی۔ اجے اوہنے بہت لکھنا سی لیکن قدرت نے اوہنوں مہلت ای نہیں دتی۔ رانی بیگم انتہائی مہمان نواز تے پنجابیاں لئی بڑے کھلے دل دی مالک نیں۔ امین نوں لوک غصہ والا آکھ رہے نیں لیکن اوہ بہت زیادہ خوش مزاج سن۔ اوہناں نے جو وی لکھیا کمال لکھیا۔ میری اوہناں دے نال لمی رفاقت رہی تے اوہدے نال سفر وی بہت کیتا۔ میں اوہدی بہت کتاباں چھاپیاں نیں اوہدے مگروں ایہہ ذمہ واری مدثر اقبال بٹ نے لے لیتی۔
اوہناں نے ہور آکھیا ایہہ مدثر اقبال بٹ دا کمال اے کہ میں جہدے بارے سوچنا واں اوہ اوہنوں عملی شکل دے دیندے نیں۔
سیرت سکالر ڈاکٹر طارق شریف زادہ نے آکھیا کہ اک امین ملک سی جہناں نے اپنی تحریراں نال اک عالم نوں اپنا گرویدہ بنا رکھیا سی تے اک مدثر اقبال بٹ نیں جہناں نے لہور دی حد تک پنجابی نال محبت کرن والیاں دی یاد وچ تقریباں منعقد کر کے سب نوں اپنا گرویدہ بنا رکھیا اے۔
اوہناں نے آکھیاکہ اج میں امین ملک دی ذات دے اوس پہلو بارے گل کرن آیا واں جہدے بارے وچ اجے تک کسے نے گل نہیں کیتی۔ اوہناں دی تحریراں دی وجہ نال میری اوہناں بارے رائے ایہو سی کہ اوہ عام دنیا دار قسم دے انسان ہون گے لیکن جدوں اوہناں نال ملاقات ہوئی تے سیرت دے بارے گل بات ہوئی تے اوہناں نے ایس حوالے نال جہڑی سطح دی گل کیتی میں حیران رہ گیا کہ اوہناں دے کول سیرت دے حوالے نال اینا علم اے۔ اوہ سخت مزاج نہیں بلکہ مخلص انسان سن۔ ایسے ای انسان جذباتی ہوندے نیں۔ تقریب دے اختتام تے اوہناں نے دعا کرائی جد کہ تقریب دے میزبان بلال مدثر بٹ نے پرتکلف کھانے نال پروہنیاں دی تواضع کیتی۔