ساڈے مستقبل دے معمار

بچہ عمر دے اوس دور وچ صحیح تے غلط وچ امتیاز نہیںکر پاندا کیوں جے اوہ تے سکھن دے عمل توں لنگھ رہیا ہوندا اے

رابعہ رحمان

ماہرین نفسیات دا مننا اے کہ بچہ اپنے ماحول دا اثر بڑی چھیتی قبول کر لیندا اے تے حقیقت وی اے‘ اپنے آسے پاسے جو اوہ سندا اے‘ ویکھدا اے اوہنوں اپنا لیندا اے۔ بچہ عمر دے اوس دور وچ صحیح تے غلط وچ امتیاز نہیںکر پاندا کیوں جے اوہ تے سکھن دے عمل توں لنگھ رہیا ہوندا اے۔
جو ویکھدا اے سندا اے اوہدے تناسب نال بچے دے ذہن وچ اک خاکہ تیار ہوندا اے جہڑا اوہدے ذہن وچ محفوظ ہوندا رہندا اے۔ ماہرین نفسیات ایہہ مندے نیں کہ اک بچے دا دماغ کورا کاغذ تے خالی سلیٹ وانگوں ہوندا اے۔ شروع دی عمر توں لے کے اوہنوں شعور آ جان تک ایہہ والدین دی ذمہ واری ہوندی اے کہ اوہ اوہنوں کیسا ماحول فراہم کر رہے نیں کیوں جے اوہ جہڑے ماحول وچ جیویں دے لوکاں وچ رہوے گا جو اوہناں نوں کردا ویکھے گا اوہو اوس کورے کاغذ یا سلیٹ اتے تحریر ہو جاوے گا۔ ہن جہڑا نقش ہووے گا اوہ تاعمر محفوظ رہوے گا۔ بچہ جہڑے ماحول وچ رہوے گا جہناں دے نال نشست و برخاست وچ رہوے گا اوہناں دے اطوار و آداب اوہ خود سکھدا جاوے گا۔ بتدریج ایہہ ذمہ واری کجھ سال مگروں استاداں دے موہنڈھیاں اتے آ جاندی اے۔ معاشرے دے دو اہم ترین عناصر والدین تے استاد نیں کہ دونوواں اتے ای بچے دی تعلیم و تربیت دا انحصار ہوندا اے۔ عمومی طور تے ایہہ سمجھیا جاندا اے کہ تربیت والدین دی ذمہ واری اے تے تعلیم استاداں دی جد کہ عملی طور تے انج نہیں اے۔ استاد اتے اگرچہ تعلیم دی ذمہ واری بوہتی اے لیکن اوہ تربیت دے فرض توں مبرا نہیں نیں۔ ایسے طرحاں والدین اتے تربیت دی ذمہ داری بوہتی اے لیکن اوہ بچے دی تعلیم توں خود نوں وکھرا نہیں کر سکدے۔ دنیا دے ٹاپ فیشن ہاسز دی بنیاد رکھنو الے مشہور فرنیچ ڈیزائنر کرسچن ڈی آور نے کہیا سی حقیقتی شائستگی دا راز عمدہ تربیت اے۔ بیش قیمت ملبوسات‘ حیران کن زیبائش اشیا تے خیرہ کن حسن دی تربیت عمدہ تربیت دے مقابل کوئی حیثیت نہیں رکھدی۔ بالاں دی تربیت وچ والدین دے نال استاداں دا وی بہت اہم کردار اے۔
اسلام وچ استاد نوں روحانی ماں پیو دا درجہ ایسے لئی دتا گیا اے کیوں جے والدین بچے دی ظاہری شخصیت نوں سنواردے نیں تے استاد اوہناں دے باطن نوں نکھاردے نیں۔ کیہ اج دے استاد تعلیم دین دے نال نال طلبہ دی تربیت اوہناں خطوط اتے کر رہے نیں جہڑے بحیثیت استاد اوہناں دی ذمہ واری اے؟ اک استاد اپنے طلبہ لئی رول ماڈل ہوندا اے۔ طلبہ استاداں دے لیکچر توں ودھ اوہدے عمل دا اثر قبول کردے نیں۔اک بہترین استاد اوہو ہوندا اے جہڑا اپنے طلبہ وچ جہنں اوصاف نوں ویکھنا چاہندا اے اوہناں نوں اپنی ذات دا حصہ بنا لووے۔
اپنے طلبہ نوں جہناں عادتاں تے خصوصیات توں مزین ویکھنا چاہدنا اے اوہناں دا آئینہ بن جاوے۔ اپنے طلبہ نوں جہناں عادتاں تے خصوصیات دا آئینہ دار بنانا چاہندا اے اوہناں نوں خود اتے لازم و ملزوم کر لووے۔ جے استاد خوش اخلاقی‘ صلہ رحمی‘ صبروتحمل دا پیکرہون تے اوہناں دے تلامذی وچ بالخصوص ایہہ عادتاں پائی جان گئیاں تے ایہو تربیت دی عمدہ مثال اے۔
دنیا بھر وچ ایہو وجہ اے کہ ہر معاشرے تے ہر قوم وچ تعلیم و تربیت دا ذکر اک نال آیا اے ایس لئی تے ایہہ کہیا گیا اے کہ بچے دی پہلی درسگاہ ماں دی آغوش ہوندی اے۔ فیر ایہہ وی کہیا گیا اے کہ اک ماں چنگی تعلیم و تربیت نال اک چنگی نسل تیار کردی اے۔ بچے دی تعلیم تے تربیت گھریلو سطح اتے فقط ماں اتے ای نہیں بلکہ ماں تے پیو دونوواں دی ذمہ واری اے تے بچے لئی تے پہلا رول ماڈل ماں پیو ای ہوندے نیں۔ ساڈے ایتھے ماواں دھیاں نوں زندگی دے مختلف مرحلیاں اتے چنگی بیوی‘ دھی‘ بھین بنن دے فارمولیاں نال تے آگاہ کردی رہندیاں نیں لیکن انج شاذونادر اے کہ کریاں نوں ویاہ توں پہلاں چنگی ماں بنن بارے اوہدے فرائض تے خصائص نال آگاہ کیتا جاوے۔ چاہیدا تے ایہہ اے کہ ایس کم وچ ماں تے پیو دونویں رلت کرن لیکن جانے کیون معاشرتی بندش از خود لائی گئی کہ دھی دے سارے معاملیاں دی ذمہ واری فقط ماں اتے پا دتی گئی تے پیو نوں بری الذمہ کردتا گیا۔ دوجے پاسے ایسی ای صورتحال پتراں دے پرورش دے معاملے وچ وی ہوندی اے۔ میری سمجھ دے مطابق ایہہ اوہ کلیدی عنصر اے جہنے بالاں دی تعلیم و تربیت دے سلسلے وچ گھریلو سطح تے ماں تے پیو نوں اکٹھا ہون دی بجائے وکھرا وکھرا کردتا اے۔ ایس توں وی اہم ترین نقطہ ایہہ اے کہ ساڈے وجوں اوہ لوک جہڑے تعلیمی ذمہ واری استاد تے تعلیمی ادارے اتے پاندے نیں اوہ ایہہ کیوں فراموش کر دیندے نیں کہ بچہ سکول اک مخصوص عمروچ جانا شروع کردا اے تے ایہدے توں پہلے بچے دی ادھی تعلیم تے تربیت گھر تے ہو رہی ہوندی اے تے اوسے گھر توں حاصل کردہ تعلیم تے تربیت لے کے بچہ سکول جاندا اے جتھے استاد بچے دی ذہنی صلاحیتاں نوں اجاگر کردے نیں۔ قابل غور ایہہ وی کہ استاد تے والدین کوئی وکھرا وکھرا شعبہ نہیں۔ حقیقت وچ ایہہ دونویں اک دوجے دے کم نوں اگے ودھاندے نیں تے اوہناں نوں جلا وی بخشدے نیں۔ ماں جیویں اپنے ہر بچے دی نفیسات توں واقف ہوندی اے بلکہ اوسے طرحاں اک استادنوں وی اپنے ہر طالبعلم دی نفسیات توں واقفیت ہونی چاہیدی اے۔ استاد اوس باغبان وانگوں ہوندا اے جہڑا اپنے باغ دے ہر پھل تے ہر پودے بارے آگاہی رکھدا اے تے ہر پودے دی نگہداشت اوہدی نفسیات دے مطابق کردا اے۔ الغرض بچے دی تعلیم و تربیت والدین تے استاداںدی باہمی ذمہ واری اے۔ استاد ای اپنی شفقت تے محنت نال طلبہ نوں کندن بناندے نیں چونکہ بچہ جہڑے ماحول وچ پرورش پارہیا ہوندا اے اوتھے پنج سال دی عمر مگروں اوہ کسی اک شخصیت نوں اپنا رول ماڈل بنا لیندا اے تے اوہدے ذہن وچ اک سوچ پنپن لگدی اے کہ اوہنوں وڈا ہو کے کیہ بننا اے۔ جے اوہ استاد کولوں متاثر اے تے اوہ معلم بننا چاہوے گا تے جے اوہ والد دی وردی کولوں متاثر اے تیاوہ اک فوجی بننا چاہوے گا جے اوہدا وڈا بھراں ائیرفورس وچ اے تے ہو سکدا اے کہ اوہدا لگائو جہازاں نال ہو جاوے یا گھر وچ کوئی ڈاکٹر موجود اے تے ہو سکدا اے کہ بچے وڈا ہو کے ڈاکٹر بنن دی خواہش کرن۔ہن اوہدے مگروں اک اہم مرحلہ شروع ہوندا اے کہ بچے دی خواہش دے مطابق ماں پیو تے اوہدے استاد اوہدی تربیت شروع کردین تاں جے اوہ اپنے اوس سفنے دی تعبیر کر سکے۔ بچے نوں ذہنی طور تے صحت مند رکھن لئی تے جذباتی کشمکش توں لطیف انداز نال کڈن لئی ماں پیو تے استاداں دا کردار تے گھر وچ موجود بزرگاں دی نظر بہت اہمیت رکھدی اے۔ جے اسیں بچے نوں ایہہ ماحول تے ایہہ تربیت نہیں دے سکیے تے بچے دے نال بہت وڈی ناانصافی ہووے گی۔