فرانس وچ بار بار پرتشدد ہنگامے کیوں؟

ایفل ٹاور‘ منفرد خشبووں تے مزیدار پکواناں دے حوالے نال مشہور فرانس پچھلے دناں اک واری فیر ہنگامیاں‘ تشدد تے احتجاج دی زد وچ رہیا

لکھت: اویس حفیظ

ایفل ٹاور‘ منفرد خشبووں تے مزیدار پکواناں دے حوالے نال مشہور فرانس پچھلے دناں اک واری فیر ہنگامیاں‘ تشدد تے احتجاج دی زد وچ رہیا۔ فرانس بالخصوص پیرس دی سڑکاں میدان جنگ دا نقشہ پیش کردیاں رہیاں۔ جلائو گھیرائو تے لٹ مار دا سلسلہ رکن دا نام نہیں لے رہیا سی۔ کئی علاقیاں وچ سوشل میڈیا سائٹس تے انٹرنیٹ وی جزوی طور تے بند رہیا۔ پیرس دے میئر دا گھر وی نذرآتش کردتا گیا۔ سترہ سالہ نوجوان ناہیل دا قتل چالوں سال پلس ناکیاں اتے ہون والی تیجی ہلاکت اے۔ نسل پرست فرانسیسی آقا تے غلام دے تصور توں اج تک باہر نکل سکے۔700توں ودھ دکاناں تے بینک ساڑ دتے گئے۔ لٹے گئے یا اوہناں نوں جزوری نقصان پہنچایا گیا جد کہ 200توں ودھ پلس اہلکار زخمی ہوئے تے 3ہزار توں ودھ بندے حراست وچ لے لیتے گئے۔
سوال ایہہ ہے کہ فرانس وچ ایہہ احتجاج ایہہ ہنگامے کیوں ہوندے رہندے نیں۔ بظاہر تے اوہدی وجہ حالیہ دناں وچ پیش آن والا اک واقعہ اے۔ تاہم ایس احتجاج دی جڑاں کافی گہریاں نیں۔ فرانس دے ہنگامیاں نوں سمجھن توں پہلاں اوتھے دے حکومت بارے کجھ بنیادی گلاں جاننا ضروری نیں۔ فرانس وچ ایس ویلے ایمانوئل میکرون دی اتحادی حکومت اے جہنوں ملک دی دائیں بازو دی جماعتاں دی حمایت حاصل اے۔ فرانس دے وزیر داخلہ دا تعلق وی اک دائیں بازو دی تنظیم نال اے۔ فرانس کارائٹ ونگ وی امریکہ تے بھارت وانگوں خاصا نسل پرست اے۔ ایہہ لوک چاہندے نیں کہ فرانس وچ غیر فرانسسیاں بالخصوص افریقیاں تے مسلماناں دا داخلہ بند کیتا جاوے۔ ایس حوالے نال فرانس وچ اک مسلسل کشیدگی ہمیشہ پائی جاندی اے۔
واضح رہوے کہ فرانس یورپ دا اوہ ملک اے جتھے سب توں ودھ مسلمان آباد نیں جہدے وچ افریقی مسلماناں دا تناسب بوہتا اے۔ اگرچہ فرانس دے قنوناں دے تحت ملک وچ مردم شماری دے دوران لوکاں کولوں اوہناں دے مذہب بارے نہیں پچھیا جا سکدا تاہم رائے شماری کرن والی تنظیماں تے بروکنگز انسٹیٹیوٹ تے پیوریسرچ جئے غیر سرکاری اداریاں دے مطابق فرانس وچ مسلمان سب توں وڈی اقلیت نیں تے 6کروڑ دی آبادی والے ملک وچ لگ بھگ 57لکھ توں ودھ مسلمان آباد نیں جہناں وچوں 30توں 35 لکھ افراد الجزائر یا مراکشی نژاد نیں۔ ایس دے علاوہ عالمی حالات‘ کساد بازاری‘ بیروزگاری‘ مہنگائی تے پیٹرول تے گیس دی ودھدی قیمتاں دی وجہ نال معاشرے وچ اک بے چینی پائی جاندی اے جہدی وجہ نال ہر دوجے چوتھے مہینے فرانس وچ پرتشدد احتجاج شروع ہو جاندا اے۔
تازہ فسادات اوس ویلے شروع ہوئے جدوں اک سترہ سالہ مراکشی نژاد منڈے ناہیل (Nahel) نوں ٹریفک ناکے اتے اک پلس افسر نے گولی مار کے ہلاک کر دتا۔ پلس دے ایس بہیمانہ تشدد تے نسل پرستی دے خلاف پورے ملک وچ ہنگامے پھٹ پئے۔ صدر ایمانوئل میکرون دی موجودہ حکومت وچ ایہہ دوجا وڈا دھچکا اے کیوں جے ایس توں پہلاں پنشن لئی عمر دی حد وچ وادھے دے قنون دی وجہ نال اوہناں نوں ایسے ای حالات دا سامنا کرنا پیا سی جد کہ اپنے پچھلے دور حکومت وچ پٹرول دی قیمتاں وچ وادھے تے اوہناں دی حکومت نوں ایسی پرتشدد کارروائیاں دا سامنا کرنا پیا سی۔ اوس ویلے زیادہ تر ٹرک تے کنٹینر ڈرائیورز نے احتجاج کیتا سی مگر عوام وی ایس احتجاج وچ شامل ہو گئے سن تے مگروں ایہہ احتجاج Yellowیعنی پیلی جیکٹ احتجاج دے نام توں مشہور ہویا سی۔ فرانس وچ چونکہ 2008 وچ اک قنون بنایا گیا سی جہدے تحت کسی وی کمرشل کار ڈرائیور لئی پیلی جیکٹ دا استعمال لازمی اے ایس لئی 2018 وچ پیٹرول دی قیمتاں وچ وادھے دے خلاف احتجاج نوں پیلی جیکٹ تحریک دا نام دتا گیا تے ایہہ تحریک فرانس توں ہمسایہ ملک مثلاً اٹلی‘ بلجیم تے نیدرلینڈزوچ وی پھیل گئی سی۔ اوہدے مگروں مارچ اپریل 2023وچ پنشن دی عمر دی حد وچ وادھے دے قنون اتے وی فرانس وچ پرتشدد مظاہرے ہوئے۔ دراصل فرانس وچ اندر ای اندر اک لاوا پکدا رہندا اے تے جدوں وی موقع ملدا اے اوہ لاوا ابل کے باہر آ جاندا اے۔
گل ہو رہی سی مراکشی منڈے ناہیل دے قتل دی۔ ناہیل اپنے والدین دی اکلوتی اولاد سی تے گھراں وچ کھانا پہنچان والے ڈلیوری ڈرائیور دے طور تے کم کردا سی۔ شروع وچ ایس واقعے نوں فرنچ میڈیا وچ بوہتی کوریج نہیں دتی گئی بلکہ شروع وچ ایس قتل نوں ایہہ رنگ دتا گیا کہ پلس افسر نے اپنے دفاع وچ ناہیل اتے فائرنگ کیتی اے۔ پلس نے اوہدی گڈی نوں روکیا مگر اوہنے حراست توں بچن لئی پلس افسر نوں گڈی تھلے کچلن دی کوشش کیتی جہدے تے مجبوراً پلس نوں گولی چلانا پئی۔ ایس حوالے نال پچھلی حکومت نے2017 وچ اک قنون وی پاس کیتا گیا جہدے مطابق پلس اتے پابندیاں وچ قدرے نرمی ہو گئی سی۔ ایس قنون دے تحت جے کوئی ڈرائیور پلس افسر دے روکن تے نہ رکے تے اوہدے خلاف پلس اسلحے دا استعمال کر سکدی اے۔ ایس قنون سازی دا پس منظر ایہہ اے کہ 2016وچ مہنگائی‘ غربت تے بیروزگاری دے خلاف احتجاج کیتا جارہیا سی۔ اوسے دوران پیرس نال ملحقہ رہائشی علاقیاں وچ پلس دی اک پٹرولنگ گڈی اتے کجھ نوجواناں نے پٹرول بم سٹے جہدے کارن اک پلس اہلکار کافی جھلس گیا جو مگروں کومہ وچ چلا گیا۔
ایہدے تے پلس یونینز ولوں خاصا احتجاج کیتا گیا تے حکومت کولوں سخت اقدام دا مطالبہ کیتا گیا جہدے تے مارچ 2017 وچ تعزیرات فرانس دے آرٹیکل(1) 435دی منظوری دتی گئی سی جہدے تحت پلس نوں 5 موقعیاں اتے فائر کھولن دی اجزت دتی گئی جہناں وچوں اک ایہہ اے کہ جدوں ڈرائیور تے گڈی وچ موجود دوجے مسافر گڈی روکن دے حکم دی تعمیل نہ کرن تے اوہ پلس اہلکار عام عوام دی زندگی تے تحفظ لئی خطرہ بن جان۔ ایس قنون توں پہلاں 2017 وچ پلس ناکیاں اتے پلس دی فائرنگ نال مرن والیاں دی تعداد27سی جو 2020وچ 40ہو گئی تے 2021وچ 52تک پہنچ گئی۔
ناہیل دا قتل چالوں سال فرانس وچ پلس ناکیاں اتے ہون والی تیجی ہلاکت اے۔ فرانس دے پلس ریگولیٹر آئی جی پی این دے مطابق فرانس وچ پلس ناکیاں یا آپریشنز وچ مارے جان والے افراد دا تناسب ہر دس لکھ وچ 0.5اے یعنی ہر 20لکھ افراد وچوں اک فرد پلس دے ہتھوں ماریا جاندا اے تاہم فرانسیسی حکام دا کہنا اے کہ ایہہ شرح امریکہ تے کینیڈا دی نسبت خاصی گھٹ اے۔ امریکہ وچ ایہہ شرح 3.1فی دس لکھ اے جد کہ کینیڈا وچ 1.5فی دس لکھ ۔ البتہ برطانیہ وچ ایہہ شرح 0.2 فی دس لکھ اے یعنی اوتھے اوسطاً 50لکھ افراد وچوں اک فرد پلس دے ہتھوں ماریا جاندا اے۔
شروع وچ ناہیل دے قتل نوں پلس نے اپنے دفاع وچ قتل دا واقعہ قرار دتا مگر فیر جائے وقوعہ اتے موجود اک راہگیر دے کیمرے توں بنی ویڈیو نے اصل حقیقت نوں واضح کر دتا۔ ویڈیو وچ ویکھیا جا سکدا اے کہ ناہیل اک پیلی گڈی وچ سوار س۔ دو پلس افسر اوہدی گڈی دے کول کھڑے سن تے اک نے ڈرائیور سائیڈ دی باری وچوں اوہدے اتے پستول تان رکھیا سی۔ ایسے دوران اک پلس والے نے کہیا: میں تیرے سر وچ گولی مارن لگیا واں۔ اوہدے تے ناہیل نے گڈی اگے ودھان دی کوشش کیتی مگر گڈی دے چلن توں پہلاں ای اک فائر ہویا تے اوہدے اک گھنٹے مگروں ناہیل دی موت واقع ہو گئی۔ شروع وچ فرانسیسی حکومت نے پلس نوں بچان دی کوشش کیتی مگر ہن فرانسیسی صدر میکرون نے وی تسلیم کر لیتا اے کہ نوجوان دی موت دا کوئی جواز پیش نہیں کیتا جا سکدا۔ فرنچ وزیراعظم ایلزبتھ بورن نے کہیا اے کہ پلس افسراں دا طرز عمل کسی طرحاں وی قنون دے مطابق نہیں سی۔ واضح رہوے کہ دسمبر 2020وچ صدر میکرون دا اک بیان پلس نال اوہناں دے تعلقات دی خرابی دا کارن بنیا سی۔
اوہناں نے کہیا سی کہ جہڑے شخص دی جلد چٹی دے بجائے رنگدار ہووے (یعنی جو شخص ایشیائی یا افریقی ہووے ) پلس دے اوہدی تلاشی لیتے جان دے امکانات بوہتے ہوندے نیں۔ ایس بیان تے فرانس دی پلس یونین تے شدید ردعمل دا اظہار کیتا سی تے اوہناں نے ایتھے تک آکھیا سی کہ جے پلس دے رویاں تے تعصب دے حوالے نال کوئی مسئلہ اے تے آئندہ کوئی پلس اہلکار کسی ناکے اتے شہریاں دے شناختی کارڈ چیک نہیں کرے گا۔ جہدے تے صدر میکرون نے اپنے بیان اتے معذرت کیتی۔
گل ہو رہی سی فرانسیسی معاشرے وچ پکن والے لاوے دی۔ فرانس وچ دوجے یورپی ملکاں وانگوں نسل پرست مقامی آبادی تارکین وطن دے آن توں شدید پریشان اے۔ ایسے لئی آئے دن کدی شہریتی قنون وچ تبدیلی دے نام اتے تے کدی غیر قنونی تارکین وطن نوں بے دخل کرن دے نا م اتے اقلیتی گروہواں خلاف آپریشنز شروع کردتے جاندے نیں۔فرانس وچ افریقی مسلماناں دی کثیر تعداد آباد اے جو ہر میدان وچ تیزی نال اگے ودھ رہی اے۔ فرانس دے معروف فٹبالر زیڈان دے اجداد وی الجیریا توں ہجرت کر کے فرانس وچ آباد ہوئے سن تے زیڈان تارکین وطن الجیریائی باشندیاں دی دوجی نسل توں نیں۔ا یسے طرحاں 2018 وچ فرانس نوں ورلڈکپ جتان والی ٹیم وچ 87 فیصد کھیڈاری پناہ گزین خانداناں نال تعلق رکھدے سن جد کہ 2022وچ فیفا ورلڈکپ وچ وی فائنل کھیڈن والی فرنچ ٹیم دے 16رکنی سکواڈ وچ شامل 10کھیڈاریاں دا تعلق تارکین وطن نال سی۔ کئی افریقی ملک پچھلی صی وچ فرانس دی کالونی رہے نیں تے فرانس نے افریقہ دا جو استحصال کیتا اوہ وی کوئی ڈھکی چھپی گل نہیں اے۔ ایہو وجہ اے کہ نسل پرست فرانسیسی آقا تے غلام دے تصور توں باہر نہیں نکل سکے۔ بہت ساری لوکاں نوں شاید علم نہ ہووے کہ فرانس نے اپنے ایٹمی دھماکے وی فرانس وچ نہیں بلکہ افریقی ملک الجیریا وچ کیتے سن۔افریقی ملکاں دا سونا لٹن دے حوالے نال وی فرانس توں کئی کہانیاں منسوب نیں تے دنیا دے ہر ترقی یافتہ ملک دی تریخ وچ استحصال دی انج دی کئی کہانیاں نظر آن گئیاں۔
ایہو وجہ اے کہ فرانسیسی طبقہ غیر فرانسیسیاں بالخصوص افریقی مسلماناں دے فرانس وچ ودھدے اثرو رسوخ توں خائف اے تے اوہناں نوں جابجا تعصب دا نشانہ بناندا اے۔ ہن وی لیگل سیلف ڈیفنس دے نام تے دائیں بازو دی شخصیات نے فرنچ حکومت نوں مطالبہ کیتا اے کہ اوہ حالیہ احتجاجی مظاہریاں نوں پوری قوت نال کچل دیوے۔ فرانس دے میڈیا چینل ایتھوں تک کہہ رہے نیں کہ ہن وقت آ گیا اے کہ ملک وچ ایمرجنسی نافذ کردتی جاوے۔ واضح رہوے کہ 2005 وچ پلس نے دو غیر فرانسیسی نوجواناں نوں قتل کیتا سی جہدے تے اینے شدید ہنگامے پھٹ پئے کہ فرانس وچ ایمرجنسی قنون دا استعمال کرنا پیا سی۔موجودہ ہنگامے بظاہر اک مراکشی منڈے دے قتل تے شروع ہوئے مگر ایہہ محض اک واقعے دا ردعمل نہیں اے بلکہ ایہہ کئی سالاں کئی دہائیاں توں پنپن والی نفرت تے غصے دا اظہار اے۔ سالہا سال توں فرانس وچ چٹی چمڑی والیاں نے دوجی قوماں نوں دبا کے رکھیا ہویا سی تے ایہہ معاشرہ اک پریشر ککر وانگوں سی۔ ناہیل دے قتل مگروں ایہہ پریشر ککر پھٹ گیا اے۔