سانحہ کرب و بلا

اسلام زندہ ہوتا ہے ہر کربلا کے بعد

غریب و سادہ و رنگین ہے داستان حرم۔۔۔۔۔نہایت اس کی حسین ، ابتدا ہے اسماعیل

لکھت:ڈاکٹر اظہار احمد گلزار

غریب و سادہ و رنگین ہے داستان حرم
نہایت اس کی حسین ، ابتدا ہے اسماعیل
قوماں پیدا ہوندیاں نیں مٹ جاندیاں نیں‘ بستیاں آباد ہوندیاں نیں‘ اجڑ جاندیاں نیں‘ تہذیباں نکھردیاں نیں فیر دھندلا جاندیاں نیں‘ شخصیتاں پیدا ہوندیاں نیں مرجاندیاں نیں‘داستاں مرتب ہوندیاں نیں محو ہوجاندیاں نیں۔ ایہہ عمل ابتدائے آفرینش توں جاری اے تے مسلسل جاری رہوے گا لیکن ایہہ اک داستان الم ایسی اے جو تریخ دے صفحیاں وچ اج وی ایسے طرحاں روشن تے تابندہ اے جیویں اج توں 14 سو سال پہلاں سی۔ امتداد زمانہ دی گردش تے انقلاب روزگار دی ہزاراں گردشاں ایس داستان الم نوں مٹا سکن تے نہ رہندی دنیا تک مٹا سکن گئیاں۔ کیوں؟ ایس لئی کہ ایس داستان عظیمہ نوں لکھن والی مقدس شخصیت نے اوہنوں اپنے خون جگر توں لکھیا۔ ایس تحریر نوں اپنے سینیاں وچ محفوظ کر لیتا۔ تریخ عالم دے صفحے ایس داستان عظیمہ دی نظیر پیش کرن توں قاصر نیں۔ جے کسی وچ حوصلہ اے تے ایس آفتاب دے سامنے اپنا دیواں جلا کے تے دکھاوے۔ فاطمہ دے لخت جگر نے اپنے نانا دے مقدس دین دے احیا لئی قربانی دا جو بے نظیر معیار قائم کیتا‘ کوئی اوہدی مثال تے لبھ کے لیاوے۔ قتل جادہ حق و صداقت نے کمال صبر و استقامت نال اوہناں آزمائشاں نوں طے کیتا جہناں نوں اللہ رب العزت نے اپنے ابدی پیغام وچ متعین کیتا۔ اے سنگلاخ زمین! ایہہ ترین پیٹھ اتے کیسا بھیانک کھیڈ کھیڈیا گیا تے ساکن رہی! تیرے توں زلزلے کیوں نہ پھتے؟ توں اپنے دامن نوں جھٹک کے اوہناں ننگ انسانیت سفاکاں توں پاک کیوں نہ کردتا؟ کیوں نہ تیرا سینہ شق ہویا کہ تیری پشت دا ایہہ بوجھ تیرے ڈھڈ دی گہرائیاں وچ ڈب کے ختم ہو جاندا؟ بدلو! کیہ تہاڈے سوندے خشک ہو گئے سن کہ تہاڈے کولوں کربلا دے پیاسیاں دی پیاس دا مداوا نہ ہو سکیا؟ تسیں پانی دے طوفان کیوں نہ الٹ دتے کہ بدبخت سپاہ نوں بہا لے جاندے؟
ہوا! تہاڈے اوہ تندوتیز طوفان تی تھپیڑے کتھے گئے جہناں دی اک جھلک تسیں جنگ احزاب دے موقع تے وکھائی سی؟ کیوں نہ ہن وی تسیں اعدائے حق دے خیمیاں نوں تلپٹ کردتا؟ کیوں نہ اوہناں وچ اگ لا دتی؟ کیوں نہ اوہناں دی اکھاں نوں خاک آلود کر کے بینائی توں محروم کردتا؟دسو! افلاک دے تھلوں ایس توں وڈا ظلم وی کوئی ہور سکدا سی؟ دسو تسیں خدائے ذوالجلال نوں روز محشر کیہ جواب دیو گے؟ بحوالہ: ابوانیس صوفی برکت علی لدھیانوی جگر رسولؐ سید شباب اہل جنت حضرت حسین تے آپ دی آل اولاد تے اصحاب کبار دی درد انگیز شہادت دا واقعہ کجھ ایسا نہیں جہنوں کدی بھلایا جا سکے۔ نہ صرف مسلمان ای بلکہ دوجے مذہباں والے وی اپنے دل وچ اک دکھ تے درد محسوس کردے نیں۔ ایس سانحہ وچ اہل نظر لئی بہت ساری عبرتاں تے نصائح نیں۔ دنیا دی تریخ خود اپنی ذات وچ کوئی مقصد نہیں رکھدی بلکہ ایہناں نتائج و عواقب دی نشاندہی کردی اے جو اقوام عالم وچ پیش آندے نیں تاکہ عبرت حاصل ہووے تے اصلاح احوال دی سعی ہووے۔
سیدنا و سید اہل الجنۃ حضرت حسین بن علی دا واقعہ شہادت نہ صرف اسلامی تریخ دا اک نہایت اندوہناک واقعہ اے بلکہ پوری دنیا دی تریخ وچ اوہنوں اک خاص اہمیت اے ۔ اوہدے وچ اک پاسے تے ظلم و جور تے سنگدلی‘ بے حیائی تے محسن کشی دے ایسے دردناک‘ہولناک تے عبرت انگیز واقعات نیں کہ انسانی تریخ وچ اوہدا تصور وی ناممکن اے تے دوجے پاسے ال اطہار رسولؐ دے چشم و چراغ تے اوہناں دے متعلقین دی اک چھوٹی جئی جماعت دا باطل قوت دے مقابلہ وچ ڈٹ جانا ثابت قدمی‘ قربانی تے جان نثاری دے ایسے محیر العقول واقعات نیں جہناں دی نظیر تریخ عالم وچ ملنی ناممکن اے تے آن والی نسلاں لئی ہزاراں عبرتاں تے حکمتاں مخفی نیں۔ ایس دردناک تے غمناک واقعہ دا بیان رکنا گویا دریائے خون وچ داخل ہونا اے۔
لیکن افسوس اے کہ اسلام دا پہلے جیا عظیم الشان دور زیادہ عرصہ تک قائم نہیں رہ سکیا تے رہندا وی کیویں؟ جد کہ آنحضرتؐ خود اپنی زبان حق ترجمان نوں فرما چکے سن۔ میری امت وچ سب توں بہتر میرا زمانہ اے فیر اوہدے مگروالیاں دا‘ فیر اوہدے مگر والیاںدا‘ فیر تہاڈے مگروں اک قوم آوے گی جو شہادت دیوے گی حالانکہ ایس توں شہادت طلب نہ کیتی جاوے گی۔ ایہہ لوک خائن ہون گے امانت دار نہیں‘ ایہہ نذراں منن گے مگر اوہناں نوں پورا نہیں کراں گے تے اوہناں وچ موٹاپا عام ہو جاوے گا (صحیح بخاری) حافظ عمادالدین ابن کثیر نے طبرانی کولوں اک روایت نقل کیتی اے جہدے وچ جبری سلطنت دے بعض نشانات ول اشارہ کیتا گیا اے کہ تریخ اسلام وچ شروع توں ہن تک جو کجھ انقلابات آئے نیں تے طریق حکومت دے اعتبار نال جو تبدیلیاں وقوع پذیر ہوئیاں نیں۔ ایہناں ساریاں دا اجمالی خاکہ آنحضرتؐ نوں پہلے ای وکھا دتا گیا سی۔ چنانچہ ارشاد اے ایس حکومت دا آغاز رحمت و نبوت توں ہویا۔ فیر ایہہ رحمت تے خلافت ہووے گی۔ ایہدے مگروں جبری سلطنت بن جاوے گی۔ مسلمان بادشاہ ریشم تے شراب نوں حلال کر لین گے۔ اوہناں نوں اوہدے موقعے ملن گے۔ ایتھوں تک کہ اوہ اللہ تعالیٰ توں واصل ہو جان گے۔ ایس پیش گوئی وچ ایہہ گل لحاظ رکھن دے قابل اے کہ آنحضرتؐ نے اسلام دے تن ادوار نوں خیر فرمایا اے یعنی اسلام دا بہترین دور تے ہووے گا جہدے وچ آنحضرتؐ خود جلوہ افروز ہون گے اوہدے مگروں دور صحابہ وی خیر القرون ہووے گا مگر عہد نبوت توں گھٹ درجہ تے ایسے طرحاں عہد تابعین وی خیر ہووے گا لیکن اوہدے وچ عہد صحابہ جئی بھلائی (خیریت) نہ ہووے گی۔ باالفاظ دیگر کہیا جا سکدا اے حدیث وچ ایس امر ول اشارہ فرمایا جا رہیااے کہ عہد صحابہ وچ ای کجھ ایسے واقعات پیش آن گے جہناں نوں مسلماناں دی تریخی بدنصیبی دا پہلا باب کہیا جاوے گا تے فیر اسلام دی حقیقی روح دا اضملال شروع ہو جاوے گا تابعین دے دور وچ ایہہ اضملال ودھے گا لیکن ایہناں دونوویں زمانیاں دے اضملال غیر محسوس ہووے گا ایس لئی بحیثیت مجموعی آئندہ آن والے زماناں دی بہ نسبت ایہہ دور فیر وی خیر القرون ہووے گا۔
سرور کائنات نے جو پشین گوئی کیتی سی۔ اوہ ہوبہو پوری ہو کے رہی اوہدے وچ ذرا شبہ نہیں کہ ہر صحابی اپنی انفرادی زندگی وچ ایمان و عمل دے اعتبار نال اسمان دا آفتاب و ماہتاب تے فرمان نبویؐ اوہناں وچوں تسیں جس کسی دا وی اقتدار کرو گے‘ہدایت پائو گے دا مصداق سی لیکن واقعہ ایہہ اے کہ اسلام دا اوہ عدیم المثال اجتماعی نظام جو عہد نبوت تے اوہدے مگروں خلفائے ثلاثہ دے زمانیاں وچ قائم سی۔ حضرت عثمان دے واقعہ شہادت مگروں اپنی ایسے شکل و صورت دے نال قائم نہیں رہ سکیا۔ خیر دے نال شر لگیا ای رہندا اے۔ حضرت ابوبکر تے حضرت عمر دے زمانہ وچ وی متعدد فتنے اٹھے لیکن ایہناں دونویں بزرگاں نے اپنی غیر معمولی فراست دینی شجاعت تے جرات نال ایہناں دا اسحصال ایس طرحاں کردتا کہ اوہناں نوں فیر ابھرن دا موقع نہیں مل سکیا۔لیکن حضرت عثمان دا واقعہ شہادت اسلام دی تریخ دا اک ایسا المناک حادثہ فاجعہ اے جہنے رونما ہو کے مسلماناں دے اجتماعی نظام وچ لامرکزیت پیدا کردتی تے اک ایسا فتنہ عظیم دا بوہا کھول دتا جہدے نحوستاں مرورایام دے نال ودھدی ای رہیاں۔حضرت عثمان نے جان دے دتی مگر فتنہ دے کھڑا ہون دا اندیشہ نال کسی نوں باغیاں دے خلاف تلوار چکن دی اجازت نہ دتی۔
حضرت عثمان دے ایس غیر معمولی ایثار دے باوجود اوہناں نوں جو اندیشہ سی اوہ صحیح ثابت ہویا تے اسلام دے اجتماعی نظام دا شیرازہ پراگندہ ہو گیا۔ آپ مگروں حضرت علی خلیفہ منتخب ہوئے۔ آپ دی بے نفسی تے بے غرضی دا اندازہ ایس توں ہو سکدا اے کہ آپ نے شروع وچ خلافت دا بار سنبھالن توں بہت انکارکیتا تے فرماندے رہے کہ میں ایہدا اہل نہیں آں تے نہ مینوں ایہدی کوئی لوڑ اے۔ تسیں جس کسی نوں خلیفہ منتخب کرائو گے میں وی اوہدے اتے راضی ہو جاواں گا۔ حضرت طلحہ تے حضرت زبیر ایہناں حضرات دی نمائندگی کر رہے سن۔ حضرت علی دا انکار ویکھ کے جدوں اوہناں نے کہیا کہ مدینہ وچ آپ توں ودھ کے خلافت دا کوئی تے دوجا شخص مستحق نہیں اے تے آپ نے فرمایا انج کرو میں بہ نسبت امیر ہون دے وزیر ہون دی چنگی استعداد رکھدا ہون لیکن جدوں مدینہ دے اکابر صحابہ دا بوہتا اصرار ہویا تے آپ نے جمہور دی رائے عامہ دا احترام رکدیاں ایہنوں منظور فرما لیتا۔
حضرت علی کرم اللہ وجہہ دا اسم مبارک علی کنیت ابو تراب تے لقب حیدر سی۔ رسول اللہؐ دے چچا ابو طالب دے صاحبزادے سن ۔ خانہ کعبہ وچ پیدا ہوئے۔ ہجرت دے دوجے سال مدینہ وچ رسول اللہؐ نے اپنی صاحبزادی بی بی فاطمہ توں آپ دا عقد کردتا۔آپ بڑے طاقتور‘ بہادر تے تلوار دے دھنی سن۔ حضرت عثمان دی شہادت مگروں لوکاں دے اصرار تے آپ نے عنان حکومت اپنے ہتھ وچ لیتی۔ اک شخص ابن ملجم نے حضرت علی نوں کوفہ دی مسجد وچ تلوار نال زخمی کردتا جہدی وجہ آپ شہید ہو گئے۔ آپ نوں سال ماہ خلافت کرن دا موقع ملیا گو آپ دا دور فتنیاں تے سازشاں دا شکار رہیا فیر وی کابل سیستان توں اگے تک اسلامی فوج ودھ چکی سی تے اک بحری دستہ فوج ہندوستان وچ کوکن دے مقام اتے قابض ہو چکیا سی۔ اج مسلم امہ جس بدحالی تے یورپی اقوام دے زیر عتاب اے اوہ یقینا ساڈے پچھلے اعمال دا ثمرہ اے۔ساڈا فرض اے کہ اسیں اپنی ایہناں ساری بدعملیاں دا جائزہ لین جو اسیں تریخ دے عہد ماضی وچ کیتیاں نیں۔ کیوں جے ظاہر اے کہ کسی مسلمان حکومت دا گناہ کلا ایس حکومت دا نہیں بلکہ پوری قوم دا گناہ اے تے اپنی ایہناں بدعملیاں دا جائزہ لین مگروں بارگاہ ایزدی وچ صدق دل توں توبہ کر کے آئندہ لئی عہد صمیم کر ن کہ اسیں فیر ایہناں گناہواں دا ارتکاب نہ کرن۔ آنحضرتؐ دا ارشاد اے ایس امت دا آخر اوہناں نوں طریقیاں توں اصلاح یاب ہووے گا جہناں توں ایس امت دے اول دی اصلاح ہوئی سی۔دسویں محرم اسلامی تریخ ای نہیں بلکہ انسانی تریخ دی اوہ تریخ اے جہنوں کدی فراموش نہیں کیتا جا سکدا اے۔ اج اک واری فیر ایہہ تریخ آئی اے تے اپنے نال یاداں دا کدی نہ ختم ہون والا سلسلہ وی لیائی اے۔ 10محرم نوں کربلا دی تپدی زمین اتے پیغمبر اسلام دے نواسے حضرت امام حسین تے آپ دے ساتھیاں نے ایسی قربانی پیش کیتی جہنے یزید ای نہیں بلکہ یزیدی افکار تے نظریات نوں ہمیشہ لئی دفن کردتا۔ روز عاشور یا دسویں محرم دا واقعہ بظاہر اک دن دا واقعہ اے جہنے پوری تریخ نوں ہلا کے رکھ دتا۔ ایس دن امام حسین اتے یزید دی ظالم فوج‘ مظالم دی انتہا کررہی سی تے امام حسین دے سنگیاں نوں قتل کر رہی سی مگر نال ای نال اپنا ایہہ انجام وی یقینی بناندی جا رہی سی کہ اوہ پوری تریخ وچ کدی منہ وکھان دے قابل نہیں رہوے گی۔
امام حسین نے اپنے بھراں عباس‘ جوان پتر علی اکبر‘ اپنے 6مہینے دے بچے علی اصغر‘ اپنے بھانجیاں عون و محمد‘ اپنے بھتیجے قاسم دی قربانیاں پیش کیتیاں ایتھوں تک کہ امام حسین نے آخیر وچ خود اپنی جان وی اسلام اتے نثار کرتی۔ امام حسین جدوں شہید ہوئے تے آپ دی بہن حضرت زینب نے اللہ دی بارگاہ وچ عرض کیتا کہ اے پروردگار تے ساڈی ایس قربانی نوں قبول کر لووے۔ حضرت امام حسین اللہ دی اطاعت و بندگی توں سرشار ہو کے قربانیاں اتے قربانیاں دیندے رہے تے اللہ تعالیٰ اوہناں دے ہر عمل نوں زندہ و جاوید بناندا چلیا گیا تے ایسے لئی اج چودہ سو سال لنگھن مگروں وی امام حسین دی قربانیاں نوں یاد کتیا جا رہیا اے تے دنیا دے کونے کونے توں یا حسین یاحسین دی آوازاں بلند ہو رہیاں نیں۔محرم الحرام دا مہینہ نواسہ رسول حضرت امام حسین تے آپ دے 72 جانثاراں دی احیائے اسلام لئی کربلا دے مقام تے دتی گئی لازوال قربانی نال منسوب اے۔ تریخ انسانی وچ روئے زمین تے ایسا کوئی دوجا واقعہ رونما نہیں ہویا تے تاقیامت امام عالی مقام دے کرب و بلا دی بازگشت سنائی دیندی رہوے گی۔ سانحہ کربلا درحقیقت حق و باطل وچ فیصلہ کن معرکہ سی۔ وقت دا یزید ہر صورت امام حسین نوں اپنی بیعت کرن تے مجبور کر رہیا سی۔ امام حسین جہناں دی تربیت اوہناں دے نانا آنحضرت دے زیر سایہ ہوئی۔ یزید دی چالاکیاں‘ چالبازیاں تے مکروفریب توں پوری طرح آگاہ سن۔ اوہناں نے دین اسلام دی بقا‘ سربلندی تے دوام لئی یزید دی مطلق العنانی دی بیعت کرن دے بجائے حق و صداقت دا جھنڈا بلند کیتا تے جرات و بہادری توں یزید دا مقابلہ کردیاں اپنے خون توں دین اسلام نوں نویں زندگی‘ قوت تے سربلندی عطا کیتی۔نواسہ رسول نے باطل‘ جابر تے ظالم دے سامنے سر جھکان دی بجائے سروڈان دی جو لازوال مثال قائم کیتی اوہ قیامت تک لئی تریخ وچ امر ہوگئی۔ فاطمہ الزہرہ دے لعل نے اپنے لہو توں حق و باطل دے درمیان سچائی دی جہڑی فیصلہ کن لکیر کھچی اوہنے ایہہ ثابت کردتا کہ تریخ وچ اوہو لوک زندہ رہندے نیں جو ظالم‘ باطل‘ آمر تے جابر قوتاں دے سامنے سر جھکان دے بجائے سر کٹان دا حوصلہ رکھدے نیں۔ ایہو وجہ اے کہ 14 سو ورھے لنگھان مگروں وی واقعہ کربلا اپنی ساری جزئیات دے نال لوکاں دے قلب و ذہن وچ تروتازہ اے تے امما تے اوہناں دے جانثاراں دی عزاداری دا سلسلہ جاری اے۔ وقت دی نزاکت تے حالات دی سنگینی دا تقاضا ایہہ اے کہ رہبران دین و ملت کربلا وچ شہادت حسین دے پیغام نوں سمجھن۔
ماہ محرم ہر سال سانوں نواسہ رسول حضرت امام حسین دی ایس عظیم قربانی دی یاد دواندا اے جو آپ نے حق دی سربلندی لئی کربلا دے میدان وچ دتی سی۔ ظلم و جبر دے خلاف آپ دا قیام ساری انسانیت لئی مشعل راہ اے ایسے لئی امام حسین علیہ السلام دی یاد صرف مسلمان نہیں بلکہ دوجے مذہباں دے لوک وی مناندے نیں۔ امام نوں پہنچانن دی لوڑ اے۔ امام حسین نے خو دوی کربلا توں پہلاں تے کربلا وچ فرمایا کہ اوہناں دی تحریک اک نمونہ تے اسوہ اے یعنی ہر جگہ ایسی طاقت برسراقتدار ہووے جو اج اے تے ضرور ایسے افراد میدان وچ آن گے جو اج سامنے آ رہے نیں۔ امام حسین مگروں والے ائمہ معصومین نے وی کربلا دے واقعہ نوں زندہ رکھیا اے۔سانحہ کربلا انسانی اصولاں دی معراج دا اپنے اندر عظیم فلسفہ سمیٹے ہوئے اے۔ امام برحق نے دین اسلام نوں بچان لئی اپنے اقربا و جانثار اوہناں دیق ربانی پیش کر کے عالم اسلام نوں رہندی دنیا تک ایہہ سبق دتا اے کہ جدوں وی دین اسلام اتے حملہ ہووے غیرت و حمیت تے عبودیت دا ایہہ تقاضا اے کہ دین دے دفاع وچ اپنا سب کجھ جے قربان وی کرنا پووے تے اوہنوں سعادت سمجھ کے کر دتا جانا چاہہیدا اے۔ دین اسلام دی سربلندی لئی دتی گئی قربانی دی تریخ وچ ایسی کوئی دوجی مثال موجود نہیں اے۔ نواسہ رسول امام عالی مقام دی محبت امت دے ہر فرد تے قرض اے تے باعث نجات اے۔امام حسین دی عظیم ہستی تے لازوال تحریک بارے انسان جنا وی سوچدا اے۔غوروفکر تے تحقیق و مطالعہ دا میدان اینا ای وسیع و عریض نظر آندا اے۔ ایس عظیم واقعے بارے وچ ہن وی بہت ساری گلاں نیںکہ جہناں اتے سانوں غوروفکر تے ایہدے اتے گل کرنی چاہیدی اے۔ جے بریک بینی نال ایس واقعے اتے نظر پائیے تے شاید ایہہ کہیا جا سکے کہ انسان امام حسین دی کجھ مہینیاں اتے محیط تحریک نال ہزاراں درس حاصل کر سکدا اے کہ جہدی شروعات مدینے توں مکہ دی سمت سفر نال ہوئی تے اختتام کربلا وچ جام شہادت نوش کرن تے ہویا۔ جے اسیں امام حسین دے کماں نوں بریک بینی نال ویکھیے تے ایہدے توں سیکڑاں باب تے سیکڑاں عنوان نکل سکدے نیں جہناں وچوں ہر باب تے ہر عنوان اک قوم‘ اک تریخ تے اک ملک لئی نظام چلان تے خدا دی قربت دے حصول دا کارن بن سکدا اے۔
اظہار احمد گلزار دا منظوم نذرانہ
عقیدت بارگا امام عالی مقام وچ
سلام اے فاطمہ کے لعل اے جنت کے شہزادے
اشارے سے تیرے کھل جاتے ہیں رحمت کے دروازے
٭ ٭ ٭ ٭ ٭ ٭
سلام اے راکب دوش رسولؓ اے پسرِ اسد للہ
شریعت کے محافظ اور دینِ للہ کے شیدا
٭ ٭ ٭ ٭ ٭ ٭
سلام اے حسن کے بھائی’ برادر زینب کِبری
کہ جس کی واپسی کا راستہ تکتی رہی صغری
٭ ٭ ٭ ٭ ٭ ٭
سلام اس پر پسند آیا جسے کربل کا ویرانہ
دیا ہے خاطر حق جس نے اپنے سر کا نذرانہ
٭ ٭ ٭ ٭ ٭ ٭
سلام اس پر کہ جس نے دیں کی خاطر گھر کو لٹوایا
شہیدوں کی صفوں میں جس نے اعلی مرتبہ پایا
٭ ٭ ٭ ٭ ٭ ٭
سلام اے اپنے خوں سے نخل سنت سینچنے والے
میانِ حق و باطل حدِ فاصل کھینچنے والے
٭ ٭ ٭ ٭ ٭ ٭
سلام اظہار کا پہنچے تری درگاہ عالی میں
محبت آلِ احمد ڈال دو اس قلب خالی میں