ففتھ جنریشن وار

اسیں پاکستانی ایس ویلے چاراں پاسوں مسائل دی چکی وچ پس رہے آں

میگزین رپورٹ

اسیں پاکستانی ایس ویلے چاراں پاسوں مسائل دی چکی وچ پس رہے آں۔ اک پاسے بیرونی قرضیاں دا ودھدا ہویا حجم تے مہنگائی دا طوفان برپا اے تے دوجے پاسے اسیں سیاسی عدم استحکام تے معاشی ات گردی دا شکار بنے ہوئے آں۔ زرعی ملک ہون دے باوجود غذائی قلت جئی مشکلاں درپیش نیں۔ ساڈی نفسیات نال کھیڈن والیاں نے سانوں پنجویں جنریشن وار وچ وی دھکیل رکھیا اے تے سب توں ودھ کے ساڈی آبادی وچ ہون والا بے تحاشا وادھا وی اے۔ آبادی دا ذکر آیا اے تے ایسے حوالہ نال اک تازہ ترین سروے وی ملاحظہ فرما لوو ایس ویلے پاکستان دی 64 فیصد توں ودھ آبادی 30سال توں گھٹ عمر نوجواناں اتے مشتمل اے۔ پاکستان دی سالانہ آبادی 2فیصد دے حساب نال ودھ رہی اے۔ پاکستان دا مجموعی فرٹیلیٹی ریٹ 3.7اے جہڑی شہراں وچ 3.6 تے دیہی علاقیاں وچ 4.1 فیصد اے۔ ہر سال اک ہزار وچوں تقریباً 7 افراد موت دا شکار ہوندے نیں۔ ساڈی اک ہزار آبادی وچ سالانہ 27پیدائش ہوندیاں نیں۔ ہر سال اک ہزار نوزائیدہ بچیاں وچوں 56 موت دا شکار ہو جاندے نیں۔ پاکستان وچ اوسط عمر 65 سال اے۔ مرداں دے مقابلہ وچ خواتین دی اوسط عمر 65 سال 5مہینے اے تے مرداں دی اوسط عمر 64 سال 3مہینے اے۔2020دے دوران سب توں ودھ موتاں دل دی بیماریاں نال ہوئیاں جہڑی 14.74 فیصد سن۔ سال 2020وچ بخار نال 9.28 فیصد موتاں ہوئیاں۔ فالج‘ سٹروک کارن 6.45 فیصد موتاں ہوئیاں۔ ذیابطیس کارن 6.53فیصد موتاں ہوئیاں۔ 2020 وچ کورونا نال 1.01 فیصد موتاں ہوئیاں۔ڈینگی نال 0.22 فیصد موتاں ہوئیاں۔ قتل نال ہون والی موتاں دی شرح 0.55 فیصد سی جد کہ خودکشی کارن 0.25 فیصد تے ٹریفک حادثیاں دے کارن موتاں دی شرح 1.13 فیصد سی۔ ایہہ تے سی آبادی دی موجودہ صورتحال ہن کجھ ذکر ایس پنجویں جنریشن وار دا جہڑی سوشل میڈیا‘ الیکٹرانک میڈیا تے پرنٹ میڈیا دے ذریعے لڑی جا رہی اے خاص کر سوشل میڈیا اک ایسا ہتھیار اے جہڑی کسی دے قابو وچ نہیں۔ ایہدے ذریعے ساڈی ذہن سازی کیتی جا رہی اے۔ اصل وچ پنجویں جنریشن وار اے کیہ؟ پنجویں جنریشن وار فیئر (5GW) اوہ جنگ اے جہڑی بنیادی طور تے غیر متحرک فوجی کارروائی دے ذریعے کیتی جاندی اے جیویں کہ سوشل انجینئرنگ‘ غلط معلومات‘ سائبر حملے‘ مصنوعی ذہانت تے مکمل خودمختار نظام جئی ابھردی ہوئی ٹیکنالوجیز دے نال نال ’’معلومات تے ادراک‘‘ دی جنگ قرار دتا اے حالاں جے پنجویں نسل دی ایس جنگ دی تعریف اتے وسیع پیمانے اتے اتفاق نہیں اے۔ ’ففتھ جنریشن وار فیئر‘ دی اصطلاح پہلی واری 2003وچ رابرٹ سٹیل نے استعمال کیتی سی اگرچہ پنجویں نسل دی جنگ ’انتہائی بااختیار افراد‘‘ لڑ رہے نیں۔ اقتدار تے اختیار دا ایہہ کھیڈ کدی ختم ہووے گا نہ پہلاں کدی ہویا سی صرف انداز بدل گئے نیں حقیقت ایہہ اے کہ ایہدے وچ شامل لوک ضروری نہیں کہ فوجی طاقت ای استعمال کرن۔ ایس ہتھیار نوں فوج دے خلاف وی استعمال کیتا جا سکدا اے ایس لئی سانوں احتیاط دا دامن نہیں چھڈنا چاہیدا ۔ ایس ٹیکنالوجی دی ملکی سطح تک پذیرائی دن بدن ودھدی جا رہی اے۔ ایہنوں کنٹرول کرن لئی ایف آئی وی اپنا کم کر رہی اے۔ ہن آنے آں ملک دی اصل صورتحال ول جہنے سانوں ساریاں نوں پریشان کر رکھیا اے کیوں جے اک پاسے ملک اتے عائد قرصیاں وچ تیزی نال ودھا ہو رہیا اے تے دوجے پاسے برآمدات تے ترسیلات وچ وی کمی آ رہی اے۔ ملک اتے عائد قرضیاں دا سٹھ کھرب روپے یا 280 ارب ڈالر تک تشویشناک اے۔قرضیاں تے واجبات وچ مسلسل وادھے دی وجہ نال سماجی شعبہ وی متاثر ہو رہیا اے۔ عوام وچ غربت تیزی نال ودھ رہی اے۔ حکومت آئی ایم ایف دے حکم اتے عوام دے جسماں توں لہو دا ہر قطرہ نچوڑ رہی اے۔ وسائل اتے دو فیصد اشرافیہ قابض‘ عام شخص دا ذریعہ آمدن ختم‘ حکمراناں دے اثاثیاں وچ آئے دن وادھا ہو رہیا اے۔ ٹیکساں دی بھرمار‘اشیائے خورونوش ‘ پٹرول‘ گیس تے بجلی دی آسمان نال گلاں کردی ہوئی قیمتاں نے لوکاں دی نیندراں اڈا دتیاں‘ ملک دا ہر پنجواں شخص ڈپریشن دا شکار اے۔ سیلاب نال لکھاں لوک بے گھر ہو گئے مگر حکمران لٹے پٹے تے بے سہارا لوکاں دے حالات توں بے خبر مفاداں دی لڑائی وچ الجھے ہوئے نیں۔ اوہناں نوں کوئی خبر نہیں کہ معیشت تباہ‘ کرپشن تے سودی نظام نے ہر ادارہ برباد کر دتا۔ بجلی دے بل ویکھ کے سفید پوش بندے دے اوسان خطا ہو جاندے نیں۔ انج محسوس ہوندا اے کہ بلاں دی شکل وچ 22کروڑ عوام نوں تاوان بھیجیا جاندا اے۔ اسیں ایس معاشی ات گردی دا شکار تے ہے ای نال سیاسی عدم استحکام دا وی شکار آں۔ طاقتور تے کمزور لئی وکھرے وکھرے قنون تے فیصلیاں نے سیاست‘ سماج تے نظام انصاف نوں شدید دھچکا لا رکھیا اے جہدے توں معاشرے وچ نفرت تے تفریق پیدا ہو چکی اے۔ 75 ورھیاں توں اسیں دھاندلی‘ طاقت ور نوں تقویت تے کمزور نوں ناانصافی دے ذریعے روند یا اے جہدے توں انتقام تے نفرت پیدا ہوئی اے۔ادارے رشوت‘ اقتدار دی رسہ کشی تے طاقت دے حصول وچ مبتلا نیں جدوں تک انصاف دا شفاف نظام نہیں آندا ایہہ سیاسی تے سماجی فسادختم نہیں ہووے گا ہن ضروری ہو چکیا اے کہ پارلیمنٹ‘ عدلیہ‘ فوج تے دوجے ادارے رل کے اک جامع بورڈ تشکیل دین جتھے شراکت اقتدار تے عوام دے سارے طبقات شامل ہون جہدے پاروں احتساب وی ہووے گا۔ انصاف تے اختیار وی ممکن ہو سکے گا۔ معیشت تے ملک مضبوط ہووے گا جہدے مگروں ای ساڈا سیاسی نظام یونین کونسل توں لے کے مرکز تک اک مربوط سیاسی ‘ معاشی تے معاشرتی نظام دا سفر طے کر سکے گا جہدے توں معاشرہ وچ حقیقی جمہوریت تے انصاف آوے گا تے عوام بااختیار ہون گے جہدے توں طاقتور تے کمزور دی تفریق ختم ہووے گی۔ اہل افراد اگے آن گے ایہو ساڈے مسائل دا حل اے تے ایہدے توں استحکام آوے گا۔اخیر وچ صرف اینا آکھاں گا کہ پاکستان دی آبادی ودھن دے نال نال خوراک دی طلب وچ وی وادھا ہو رہیا اے تے اسیں زراعت دے شعبہ وچ بہت پچھے آں۔ ویلے دے نال نال کسان فصلاں دی پیداوار نوں ودھان لئی نویں طریقے اپنان دی کوشش کر رہے نیںمگر دیسی طریقیاں تے ٹوٹکیاں نال فصلاں دی پیداوار وچ وادھا ہون دے بجائے کسان اپنا نقصان کر بیٹھدا اے۔