اردو بے ادبی دی مختصر تاریخ

امجد محمود چشتی اک عمدہ مزاح نگار نیں تے اپنے مضموناں وچ دریا نوں کوزے وچ بند کرن دا ہنر چنگی طرح جاندے نیں۔ اردو بے ادبی دی مختصر تریخ وی ایسے سلسلے دی اک کڑی اے۔ معروف ادیب تے معلم ڈاکٹر اشفاق احمد ورک کتاب دے پیش لفظ بعنوان ”ظرف کو ظرافت کی آج بھی ضرورت ہے” وچ لکھدے نیں ساڈے نزدیک زندگی دی ڈگی پئی جزئیات نوں پلکاں نال چک کے ہونٹاں اتے سجان دا نام مزاح اے۔ تفنن طبع لئی سلیقے تے شعور دے نال کوئی خوشگوار گل کرن یا گھڑن دا نام ظرافت اے۔ ایہدے وچ کوئی شک نہیں کہ شرافت تے ظرافت انسانی زندگی نوں قابل قبول’ قابل التفات بلکہ قابل رشک بنان وچ معاون ‘ خوبصورت تے بنیادی اقدار نیں۔ ساڈی سوچی سمجھی تے دیرینہ رائے اے کہ زندہ دل ہونا’ زندہ ہون توں وی بوہتا اہم اے۔ ایہہ مزاح محض مذاق یا مسخرہ پن نہیں بلکہ ایہہ اک غیر سنجیدہ عمل ہوندے ہوئے وی متانت’ دیانت’ ذہانت دا متقاضی ہوندا اے۔ مزاح جہڑی اک ترکیب اے’ تبلیغ اے’ ترغیب اے تے جے ہتھے توں اکھڑ جاوے تے تخریب وی اے۔ وڈے شہراں دی آسودگی تے آلودگی توں دور بیٹھے امجد محمود چشتی ادب دے ایسے ای اک قاری تے مزاح دے لکھاری نیں جہڑی گوشہ نشینی وچ توشہ آفرینی دا فریضہ نہایت دیانت نال ادا کیتے جا رہے نیں۔ پچھلے دناں اوہناں دے متوازن مزاح تے لطیف طنز دے حامل دو مجموعیاں نے مینوں چونکا دتا سی ۔ جہناں وچ ساڈے تعلیمی تے معاشرتی نظام دی مضحکہ خیزیاں نوں سلیقے نال موضوع بنایا گیا سی۔ ہن اوہ اردو بے ادبی دی تریخ دا آئینہ چکے حاضر مجلس ہونا چاہندے نیں۔ کہڑا نہیں جاندا کہ اہل قلم طبقہ کہ جہنوں بالعموم امن پسند تے نستعلیق گردانیا جاندا اے اوہناں قلمی مجاہداں دی زندگیاں پھڈے بازی’ گروہ بندی’ مفاد پرستی’ عناد سرشتی’ جنجال خوئی تے ابتدال گوئی توں وی آلودہ چلی آئی اے۔ امجد محمود چشتی دا کمال ایہہ ہے کہ اوہناں نے اردوب ادب دی ابتدا یعنی دکنی دور توں وجہی تے فراقی نال چھڑ جان والے مناقشاں توں لے کے موجودہ سوشلیائی ادبی کشاکش تک دا حال نہایت لطیف انداز وچ بیان کردتا اے۔ اوہناں نے اردو ادب دے سخن گسترانہ مطلعے توں لے کے زبان تے املا دے قہرآلود مقطعے تک دا نہایت باریک بینی تے حاضر دماغی نال تعاقب کیتا۔
دوجے پاسی حافظ صفوان محمد چوہان لکھدے نیں کہ امجد محمود چشتی دی ایس کتاب وچ اردو زبان دی پیدائش’ اوہدے رسم الخط تے اوہدی بنیادی تے ثانوی مشکلاں دای کثیر پہلو علمی بحثاں نوں روزمرہ زبان وچ قارئین تک پہنچان دی کوشش کیتی گئی اے۔ مصنف دا عمومی پیرایہ اظہار ہلکا پھلکا تے نیم مزاحیہ اے جہدے توں اوہناں دے چھیڑے ہوئے لسانی تے ادبی نکات نوں سمجھن وچ آسانی رہندی اے۔ امجد محمود چشتی بہت عرصے توں ہلکی پھلکی تحریراں لکھن وچ اک پہچان رکھدے نیں۔ زبان دے حوالے نال اوہناں دا مطالعہ تے سنجیدہ پن کتاب دے ہر صفحے توں چھلکدا اے جہڑا اوہناں صفحیاں نوں عام قاری دے علاوہ طلبہ تے استاداں لئی وی بھرواں فیدہ مند بناندا اے۔چونکہ چشتی صاحب سوشل میڈیا اتے وی فعال نیں لہٰذا سوشل میڈیا اتے اٹھن والی آوازاں وی ایس کتاب وچ موجود نیں۔
مظفر سلیم چغتائی اپنے مضمون ”گل پھینکے ہیں اوروں کی طرف” وچ اپنے خیالاں دا اظہار کردے ہوئے لکھدے نیں کہ نجانے امجد محمود چشتی نوں کیہ سجھی کہ عظیم بیگ چغتائی’ پطرس بخاری’ شوکت تھانوی’ مجید لاہوری’ ابن انشا’ مشتاق احمد یوسفی تے فیر دلاور فگار’ ضمیر جعفری تے عبیر ابوذری دے پچھے چل پئے۔ اوہناں دی مزاحیہ تحریراں وچ کجھ وی مستعار نہیں جد کہ ایسا کرنا عار وی نہیں سمجھیا جاندا تے نال نال سوچ تے فکر دی دعوت وی۔ چشتی صاحب نے شگفتہ تحریراں وچ شگوفے نہیں چھڈے تے نہ ای گل کھلائے بلکہ غنچے چٹکائے تے چٹکیاں بھریاں۔
کتاب دے ٹائٹل اتے موجود ایہہ شعر سنجیدہ طبع قارئین نوں بہت کجھ سوچن دی دعوت دیندا اے
کوئی داغ سے پوچھ کر یہ بتا دے
کہاں رہ گئی یہ زباں آ تے آ تے