پُٹھے ٹُردے لوک

ڈاکٹر کرامت مغل

اپنیاں جائز ناجائز منوان دا‘‘
’’ایہدا تاں پتا نہیں۔ہاں موبائل دا اوہنوں بڑا ول آندا سی۔پتا نہیں موبائل چلاون دا طریقا اوہنے کتھوں تے کویں سکھ لیا۔سانوں تاں بھراو ااَج تائیں وَل نہیں آیا۔‘‘
’’تینوں ایہ وَل نہیں آسکدا۔‘‘
’’کیو……………ں؟‘‘
’’توں وی ایسراں دی ہووے آ تاں تینوں وی آجاوے آ۔اُنج ایہ دس فرزانہ دا اوس بھائی نال سُر کسراں ہویا؟‘‘
’’اصل تے پوری گل دا تاں پتا نہیں بھراوا۔ہن پتا نہیں سچ اے یاں جھوٹھ۔اسیں تاں سُنیئر ای آں تے سُنیا ایہو ای اے جدوں فرزانہ دی کُڑی بمار ہوئی تاں اوہ کڑی نوں وڈے شہر دے وڈے ہسپتال وچ لے کے گئی۔اوتھے ڈاکٹراں اوہدی کُڑی نوں ہسپتال وچ داخل کر لیا۔فرزانہ کُڑی دی دیکھ بھال لئی ہسپتال وچ ای رہن لگ پئی۔اوتھے ای ہسپتال وچ اوس بندے دا مُنڈا وی داخل سی۔اوہدی بیوی وی اپنے مُنڈے دی دیکھ بھال لئی ہسپتال وچ رہندی سی۔ اوتھے فرزانہ تے اوہ پہلوں آپس وچ واقف بنیاں تے فیر گُوڑھیاں سہیلیاں بن گئیاں۔‘ ‘
’’تے بعد وچ فرزانہ دی اپنی سہیلی دے بندے نال ’’علیک سلیک‘‘ ہو گئی؟‘‘
’’اِنج ای سُنیا اے بھراوا‘‘
’’کیہ اوہ واہوا پیسے دھیلے والے نیں؟‘‘
’’کتھے کوئی‘اوہ وی ایہناں ورگے ماڑے تے غریب ای نیں۔‘‘
’’بال بچے کِنّے سو؟‘‘
’’کہدے؟اوس بھائی دے؟‘‘
’’ہاں‘‘
’’سُنیا اے اوہدے چار بال نیں۔دو نیںدِھیاں تے دو نیں پُتر ‘ ‘
’’ایہنوں ویاہیا ورہیا تے اوہ وی چون￿ہ بالاں دا پیو ای دِسیا سی۔ایہنوں کوئی کوارا نہ لبھا؟‘‘
’’سچ آکھیا ای بھراوا نہ ایہنے سوچیا تے نہ اوہنے سوچیا۔ایہنے وی اپنا سائیں تے بال چھڈے، اوہنے وی اپنی ہیرے ورگی بیوی تے لعلاں ورگے بال چھڈ دِتے‘‘
’’کیوں؟کیوں کیتا ایہناں ایسراں؟ایہناں دوواں دی عقل کیہ گھاہ چرن چلی گئی سی؟‘‘
’’بس بھراوا سارا رولا پُٹھی مَت دا اے۔جد مَت پُٹھی ہوجاوے تاں فیرسُجھ بُجھ نہیں رہندی۔بندا پُٹھا ٹُرنا شروع کر دیندا اے تے پُٹھاٹُرن والا کسے وی کھوہ کھائی وچ ڈِگ سکدا اے۔ایہ دوویں وی کھوہ وچ ڈگ پئے نیں۔ایہ وکھری گل اے ایہناں نوں حالے ایس گل دا پتا نہیں۔‘‘
’’تے کیہ ایہناں دا خیال اے ایہناں نوں کسے نہیں پُچھنا دسنا؟سائیں ایہناں نوں پکّر نہ پین گے؟‘‘
’’کیوں نہیں ’بلکل‘ ایہ جنا مرضی بھج لین ‘ایہناں پھڑے جانا اے تے آخر موڑ مڑاوا وی ہونا اے۔بھوں جھوں کے کھوتی بوڑھ تھلے آنا ای آنا اے۔فرزانہ وچاری کیہ شئے اے تینوں نال دے پِنڈ دی مہشی دا نہیں پتااوہ تِن واراں گئی۔سائیاں تِنّوں واراں پچھان￿ہ موڑ لیاندی۔ ’’اج بڑی اَصیل بن کے وَسدی پئی اے‘‘۔
’’مہشی دا مینوںپتااے تے فرزانہ نوں وی پتا سی فیر وی اوہ چلی گئی؟‘‘
’’اوہیو پُٹھا ٹرن دی عادت ۔پتا نہیں پُٹھا ٹُرن وچ کیہ سواد اے۔پتا وی ہوندا اے کوئی فایدا نہیں ہونا اُلٹا نقصان ہونا اے فیروی لوکی خُد تجربا کر کے ویکھدے نیں۔اوہناں دی شاید ایہ سوچ ہوندی اے کہ اوہناں نوں پُٹھا ٹرنا ضرور سب(سُوتر) آوے گا۔اوہ کیہ آکھدے نیں سیانے مچھی پتھر چٹ کے ای ہٹدی اے ایہ فرزانہ وی پتھر چٹ کے ہٹ آوے گی۔

خیر آپ تاں نہیں آوے گی سائیاں ای لے کے آنااے۔

’’اوہیو ای’میرا وی اوہیو ای مطلب سی۔‘‘
صبح دے دَس ساڈھے دس دا ٹایم سی جدوں اوہ فرزانہ نوں موڑ کے لیائے۔
فرزانہ دے واپس مڑ آؤن یاں موڑ لیاون دیاں خبراں روز ای پِنڈ وچ دُھمدیاں سن۔
اَج آؤندی اے،ہن آؤندی اے، فلانی تھاں اَپڑ گئی اے۔کل آوے گی۔لوک اِک دوجے نوں دَسدے،پر بعد وچ پتا لگدا خبر کسے ایویں چھڈی سی۔لوکاں نوں اِک موضوع ہتھ آگیا سی۔تے ہر کوئی اوہدے بارے گلاّں تے خبراں بنا بنا کے چھڈدا پیا سی۔دو تِن واری ایہ خبر پھیلی کہ فرزانہ پھڑ لئی گئی اے۔تے اَج کسے وی ویلے پِنڈ لیائی جاوے گی تے بعد وچ اوہ خبر جھوٹھی نکلی۔پر اَج تاںسچی مچی اوہ اوہنوں واپس لے آئے سن۔
سویر دے دَس ساڈھے دس دا ٹایم سی جدوں اوہ فرزانہ نوں موڑ کے لیائے سن۔
’’ اِک درمیانی عام جہی حویلی ،جہدا وڈا پرانابُوہاتے بندے جِڈیاں اُچیاں کندھاں سن۔فرزانہ نوں سِدھا اوس حویلی وچ لے جایا گیا۔وڈا تے پرانا بُوہا بند کر دتا گیا۔اعلان کیتا گیا ’’کوئی بندا یاں زنانی اندر نہ آئے۔اپنی عزت اپنے ہتھ ہوندی اے۔جے تُسیں چاہندے اوتہاڈی بے عزتی نہ ہووے تاں باہر ای رہوو۔ایتھے کوئی تماشا نہیں ہوندا پیا۔‘‘
آکھیا تاں ایہ ای گیا ایتھے کوئی تماشا نہیں ہوندا پیا پر تماشا شروع کردتا گیا۔ جویں کہ فرزانہ کھُلی بے حیائی کرن توں بعد منجے اُتے بیٹھن دا حق کھوہ چکی سی ایس پاروں اوہنوں منجی اُتے نہیں بیٹھن دِتا گیا۔اوہ بُرے حالاں وچ بھوئیں اُتے بیٹھی ہوئی سی۔کجھ چِر صلاح مشورا ہوندا رہیا فیراوہنوں اوتھے بیٹھی نوں کُٹناشروع کر دتا گیا۔کوئی اوہنوں گھسن مار رہیا سی تے کوئی چپیڑاں،کوئی مُکّے تے کوئی لتاں۔اوہ سارے آپس وچ رشتے دار سن سوائے نمبردار دے۔
اوتھے زنانیاں گھٹ تے بندے ودھ سن۔ جہڑیاں زنانیاں اوتھے موجود سن اوہ سہمیاں ہوئیاں سن تے فرزانہ نوں بُرابھلا آکھدیاں پئیاں سن۔
’’خبردار کوئی اندر نہ آئے‘‘ آکھ کے لوکاں نوںحویلی دے اندر آون توں تاں روک دِتا گیا سی۔اوہناں نوں تماشا ویکھن توں نہیں روکیا جاسکدا سی۔لوکی بندے بندے جڈی اُچی کن￿دھ توں گل گھت کے تے کوٹھیاں اُتے چڑھ کے تماشا ویکھدے پئے سن۔جد کسے نوں حویلی وچ وڑن دا آرڈر نہیں سی تاں فیر اگان￿ہ ہوکے کُٹیندی مریندی فرزانہ نوں چھڈاون دا تاں اُکّا ای آرڈر نہیں سی۔اوہ سارے دُوروں دُوروں ای ویکھ سکدے سن۔
فرزانہ دے سائیں نے دو چار گالھاں کڈھیاں دوتِن دَھپے مارے تے بس کر گیا۔اوہدانِکّا بھرا بِلاّاوہنوں کُدکے پیا۔‘‘توں ہیگا ای کوئی نہیں ایں ،جے توں کجھ ہوندوں، تیرے وچ کوئی ساہ سَت ہوندا تاں ایہ ۔۔۔۔ باہر کھیہ کھاون نہ جاندی۔‘‘
بِلّے دا ایہ بلارا سن کے فرزانہ سر چک کے اوہدے ول ویکھیا تے فیر دُبارا گوڈیاں وچ لکو لیا۔اوہنوں اَپنا ایہ دیوربڑا یاد آ رہیا سی تے اوہ ایہنوں چنگی طرحاں جاندی سی۔
فرزانہ نوں اپنی ماں دی کہانی چیتے آئی۔ایہ کہانی اوہدے جمن توں وی پہلوں شروع ہوگئی سی۔اوہدی ماں جدوں وہیجی تاں ایویں تھوڑے ای دناں وچ اوہنوں پتا لگ گیا کہ اوہدا خاوند کسے گھڑے دا ڈَھکن نہیں اے۔اوہدے وچ بہت ساریاں گھاٹاں سن۔ دوجے پاسے اوہدا دیور ہر پاسیوں پورا سی۔خاوند دیاں گھاٹاں نے فرزانہ دی ماں نوں اپنے دیور دی جھولی وچ لیا سُٹیا۔اوس ویلے تاں اوہنوں اپنے دیور نال گاہنڈا ساہنڈا لاون والا اپنا فیصلا بڑا درست لگا۔گھر دی گل گھر وچ ای رہ گئی۔بعد وچ پتا لگا کہ اوہنے بڑا غلط قدم چکیا سی۔فیر اوہ ساری عمر اپنے ایس فیصلے دی سُولی اُتّے ٹنگی رہی۔

دیہرادُون توں بس چ بہہ کے مودی پرم تاں اسیں سوکھے ای پہنچ گئے… پر رُپندر لامبا عرف سنّی دے انکل گُرسیوک سنگھ لامبا دی کوٹھی بڑی اوکھی لبھّی۔ جدوں لبھّی تاں کوٹھی اندر سانوں کوئی وڑن نہ دئے۔ سردار دی کوٹھی دے باہرلے گیٹ نُوں سنگلاں نال نُوڑ کے جندرے مارے ہوئے سن۔ گیٹ دے موہرے دو گن مین موڈھیاں تے بندوقاں لٹکائی مستعد کھڑے کوٹھی دے ساہمنے کسے نُوں رُک کے ایدھر اودھر جھاکن وی نہیں سن دیندے۔ کوٹھی دے اندروں تار ودھا کے اک انٹرکوم فون گیٹ دے موہرے سٹول تے پیا کدے کدے وجدا تاں وڈی عمر دا لما گن مین سُندا۔ سنگل لگے باہرلے گیٹ اندر… قینچی گیٹ دے پچھے ہندڑہیل مُنڈا کُڑی گھڑی کو مگروں راجیو نُوں پچھان کے اندروں گن میناں نُوں اِشارے کردے… سانوں کوٹھی اندر بھیجن لئی کہندے۔ راجیو نے گن میناں نال ساریاں گلاّں کیتیاں… وکیلاں وانگ پوری بحث کیتی پر اوہ حکماں دے پابند سن… لمبے گن مین نے ساڈے دوواں دے سِر توں لے کے گِٹیاں تک ہتھ پھیر کے جامہ تلاشی لئی۔ سانوں کوٹھی دے اندر جان دین دا تاں سوال ہی پیدا نہیں سی ہوندا جدوں تک سنّی دا انکل آپ نہ آ جاندا۔ وڈے گن مین نے راجیو نُوں دسیا کہ ساڈے ایتھے آؤن بارے لامبا صاحب نُوں سنیہا پہنچا دتا گیا اے تے اوہ گھر ول واپس مُڑ پئے ہن۔ دو گھنٹے تک کوٹھی پہنچ جان گے۔ مینوں کجھ سُکھ دا ساہ آیا۔ ٹائراں دی کمپنی چ ایہہ کلاّ سردار سکھ انجنیئرسی۔ اجّ بدھوار سی… اِندرا گاندھی نُوں مریاں اَٹھ دن ہو چکے سن۔ بعد وچ ہوئے ہوائے… کروائے دنگیاں وچ مُردیاں دے داخلہ رجسٹراں دے ورقے لِکھ ہوئی جاندے… ٹیلیفون لائناں توڑ دِتیاں۔ چِٹھی پتری ٹھپ۔ اِک شہر توں دوسرے شہر سُکھ ساند… خبر سار آؤنی جانی اجے وی بند سی۔
وڈّے گن مین نے کوٹھی اندروں پانی دی اِک بوتل منگا کے سانوں دے دِتی۔ کوٹھی دے ساہمنے چھوٹے جیہے پارک وچ سیمنٹ دے بینچ تے بیٹھے اسیں دوویں… میں تے راجیو کمار شرما گُھٹ گُھٹ پیاس بُجھاؤندے اُڈیک کردے رہے… پھیر لمبی اُڈیک توں بعد سانوں کوٹھی دے موہرے چِٹی امبیسڈر کار رُکدی دِسی۔ پچھلے دروازیاں تھانیں پہلاں پگّ تے داڑھی بنھی سردار اُتریا۔ پھیر سردارنی چُنی سواردی اُتری۔ گن مین میاں بیوی دے برابر جا کھلوتے۔ اوہناں نُوں دیکھ میں بالکل ہولا پُھل ہو گیا۔ راجیو دی پِٹھّ پچھے تھوڑی دوری تے اہل کھڑیا میں دوواں دیاں اکھّاں چ بھری بے چینی سمجھن دی کوشش کر رہیا ساں۔ وڈے گن مین دی ہِندی چ آواز سنی؛
پٹیالہ سے… اور چندی گڑھ سے… دیہرادُون…، تے منٹ کُو بعد اوہ راجیو نُوں اِشارے نال سردار کول لے گیا۔ سردار راجیو دی ساسری کال دے جواب چ سِر ہلا رہیا سی۔ راجیو انکل آنٹی دے گوڈِیں ہتھ لا رہیا سی۔ مُنڈا کُڑی قینچی گیٹ وِچیں اکھّاں اَڈی مینوں دیکھ رہے سن۔ سردار وی اِک ٹِک مینوں دیکھ رہیا سی۔ میں کلین شیوڈ مونا سی… تے ریڈ اینڈ وائٹ دِیاں سگرٹاں پیندا سی۔ راجیو دیکھن نُوں پورا ہِندو سی… تے اوہ سنّی دے انکل نُوں پہلاں وی کئی وار مِل چُکیا سی۔ دوواں ہولی ہولی کجھ گلاّں کیتیاں… پھیر انکل نے مینوں کول آؤن لئی سینت ماری… میں وی دوواں، انکل آنٹی دے گوڈِیں ہتھ لائے۔ گیٹ دا سنگل کُھلن دا کھڑاک ہویا۔ گن مین پاسے ہو گئے۔ اسیں چاروں کوٹھی دا قینچی گیٹ ٹپّ گئے… مینوں باہروں گیٹ بند ہون، سنگل کسن تے تالے لاؤن دا کھڑاک سُنیا۔ اسیں وڈے شنگارے ہوئے ڈرائنگ روم وچ چلے گئے۔ اوتھے اندر اک کُھونجے وچ چار وڈِیاں ننگیاں کرپاناں کندھ نال کھڑائیاں دیکھ کے مینوں کجھ وی سمجھ نہ لگے کہ یونیورسٹی ہوسٹل دی دوسری منزل دے کمرہ نمبر33 چوں میں ایتھے تک کیویں… کیوں پُج گیا۔
پِچھلے بُدھوار سویرے میں نوجوان مُنڈے کُڑیاں نال یونیورسٹی دے انگریزی شعبہ دے اِک کمرے چ داخل ہویا تاں میری سٹیزن دی گھڑی تے پورے گیاراں وجے سن۔ ہُن امیریکن لٹریچر دا پیریڈ شروع ہونا سی۔ ساڈے پروفیسر میڈم پہلاں ہی کمرے وچ وِیل چیئر تے براجمان سن۔ لکچر شروع ہون توں پہلاں دو سٹوڈنٹ کُڑیاں نے میڈم نال کجھ پُھس پُھس کیتی۔ مینوں کجھ نہیں سُنیا… نہ کجھ سمجھ لگیا پر میڈم دا چہرہ اُداس ہو کے لمک گیا تے اسدی سہمی ہوئی آواز مساں باہر نکلی:
اٹس اے ویری ویری بیڈ نیوز۔ مسز جی ہیز بن شوٹ ایٹ۔ ان ڈھیلی۔ شی از اے ویری ٹینڈر لیڈی۔ شی مسٹ ہیو ڈائڈ۔
سانوں پتہ لگیا کہ اُس سویر ہندوستان دی موجودہ وزیراعظم شریمتی اِندرا گاندھی نُوں اُس دے دو سِکھ باڈی گارڈاں نے گولیاں مار دِتیاں سن۔ ایہہ خبر یونیورسٹی دے ڈپارٹمنٹ آف جرنلزم اینڈ ماس کمیونیکیشن وچ ٹیلیپرنٹر اتے پراپت ہوئی سی۔ وزیراعظم دی حالت بہت ہی نازک دَسی گئی۔ اُس توں بعد کوئی کلاس نہیں لگی۔ کلاس رُوماں چوں پڑھیار باہر نکل کے کھلے لائناں وچ جُھنڈاں دے جُھنڈ اکٹھے ہون لگے۔ سٹوڈنٹ سینٹر دِیاں اُپرلیاں پوڑیاں توں مینوں مُنڈے کُڑیاں ہیٹھاں کیمپس وچ جنگل بنے کھڑے دِسدے سن۔ شام نُوں میں سائیکل اُتے نال دے سیکٹر دی مارکیٹ ول چلیا گیا۔ ساری مارکیٹ بند سی۔ ٹریفک ناںماتر سی۔ سڑکاں دے کناریاں تے پیدل تُرے جاندے عورت مرداں دے چہریاں اُپر ایہی خبر دی سُرخی لکھی ہوئی سی۔

فیراوہ اپنے دیور دے جال وچ نہ پھَسی۔حالاں اوہدے دیور نے جہدیاں دو تِن منگنیاں ٹُٹ چکیاں سن اوہنوں پھساون لئی تے قابو کرن لئی بڑے ڈَھنگ وَرتے۔
تے اَج فرزانہ نوں مارن کُٹن والیاں وچ اوہدا دیور سبھ توں اَگے سی۔اوہ اُبھراُبھر کے آندا،لوکی تاں نہیں سن جاندے پر فرزانہ جاندی سی اوہنوں کس چیز دا دُکھ اے؟ لوکی تاں ایہو خیال کردے سن کہ اوہدا دیور غیرت پاروں غصے وچ اے۔صرف فرزانہ جاندی سی اوہ کہڑا غُصّاپیا ماردا اے تے ایہ وی صرف فرزانہ جاندی سی کہ اوہ غیرت پاروں نہیں اپنی بے غیرتی دے پورا نہ ہوون پاروں فرزانہ نوں کُٹداماردا پیا اے۔
اوہنوں اپنی اوس بے غیرتی دے رنج آلی اَگ لگی ہوئی اے جہڑی اوہ اوہدے نال کرنا چاہندا سی پر کر نہ سکیا۔تے دوجا اوتھے فرزانہ دے مامے دا پُتر اکبر سی۔
اکبر،فرزانہ نالوں واہوا وڈا سی۔فرزانہ حالے بھر جوان نہیں سی ہوئی جدوں اکبر دا ویاہ ہوگیا۔اوہدی بیوی لم سلمّی ڈھانگا جہی سی۔ سُکیاں ٹنگاں والی بے رَس زنانی۔پِنڈے اُتے ماس کوئی نہیں سی اوہدے۔اِک تاں اکبر دا قد اوہدے نالوں گھٹ سی دوجا اوہ کجھ موٹا سی۔ایس پاروں اوہ اوہدے نالوں رتّا نیواں لگدا ،جدوں دوویں جی اکٹھے ٹردے تاں لوکی ہسدے۔
’’گُلی ڈنڈا لگے آندے نیں۔‘‘
ایتھے گلی اکبرتے ڈنڈا اوہدی بیوی نوں آکھیا جاندا سی۔گل ذرا اُلٹ اے پر ہے سچی سی۔
اکبردی وی فرزانہ اُپر اَکھ سی۔
اوہ ہاسے گاویں آکھدا۔
’’توں میرے مامے دی دِھی ایں۔ تیرے تے میرا حق اے۔‘‘
’’ویاہ تاں تیرا میرے نال ہونا چاہیدا سی پر تُوں اودوں نِکّی سیں۔ایدھر میری ماں نوں اپنی بھنیوِیں لیاون دی چھیتی پئی ہوئی سی۔‘‘
’’اصل جوڑ تاں اپنا پھبدا اے۔‘‘
اوہ اینا مون￿ہ پھٹ تے وَدھیا ہویا سی کہ فرزانہ دے خاوند نال وی ایہو جہیاں فضول گلاں کرن توں باز نہ آندا۔
’’آپاں دوویں بیویاں نہ وٹا لئیے۔ میرے والی توں لے لے تے اپنی مینوں دے دے۔تسیں دوویں’میری بیوی تے توں، ہیگے وی اکو جہے ای او۔تہاڈی جوڑی بڑی پھبے گی۔دوویں ای ڈھینگ ولاویں جے۔‘‘ اگوں فرزانہ دا سائیں اصلوں سِدھا۔اوہ بجائے سختی نال روکن دے دَند کڈھ دیندا۔
’’تیری بیوی تاں میری بھین اے۔نا لے اِنج وی کدی ہویا اے۔‘‘
’’لے ایویں ای،کوئی بھین بھُون نہیں اے اوہ تیری۔توں سودا کرن والا بن باقی میں آپ سن￿بھال لواں گا۔‘‘
فرزانہ داخاوند جلال دین جہنوں لوکی جلّا جلّا کہندے،شرم دا مارا چُپ رہندا یاں اوہنوں کوئی گل ای نہ آندی تاں اکبر اک پیر اگان￿ہ وَدھدا۔
’’اچھا یار سوداتاں برابر دا اے۔بیوی دینی تے بیوی لینی اے۔پر میاں توں کیوں جے لا غرض ایں۔نالے سوداکرن دی وِل وِل وی مینوں ای لگی ہوئی اے۔ایس پاروں توں وادھا لے لویں۔‘‘
کئی سنن گنن والے کولوں پچکا بناندے۔
’’وادھا کیہ دیویں گا اکبرا؟‘‘
’’جو میاں جلّا آکھے‘‘
جلّے نوں غصا لگدا۔اوہ غصے دا وکھالا کرن دی کوشش کردا پر اوس ویلے تک کون پرواہ کردا ایہو جہی گل تاں شروع وچ ای کسے نوں نہیں کرن دئی دی۔
’’میں تاں اپنی پُج موجب حاضر آں‘ فیر وی جلّے صاحب کولوں پچھ لوو‘اوہ کیہ منگدااے ؟‘‘
’’اوہ تاں بولدا ای نہیں پیا ‘‘کوئی شوخا آکھدا۔
چلو تریاکل متھ لینے آں،جو تریاکل آکھے گا میں دے دیوں گا۔

فرزانہ بڑی چنگی طرحاں اکبر دے اندر دا کوڑھ جاندی سی۔اوہنوں پتا سی اوہ ہاسے ہاسے وچ اپنیاں حِرصاں دسدا اے۔ہاسے گاویں وچ اپنے دل دی گل کرنی سوکھی ہوندی اے۔اوہنوں پتا سی ایہ صرف ہاسا نہیں اے۔اکبر دا وَس چلے تاں اوہ شاموں پہلے ادلی بدلی کر لوے۔سگوں شام تاں دُور اے اوہ تاں جھٹ وی نہ پین دیوے۔کیوں جے انج سودا وٹّا ہو نہیں سکدا ایس لئی اوہ گلاں کر کر ساردا اے۔گلاں نال سواد لیندا اے تے اصل وچ اوہنوں کجھ ہور ای سنیہا دیندا اے۔اوہ اوہدے نال بھیڑے سن￿بن￿دھ قائم کرنا چاہندا اے۔تے انج گل نہ بنے تاں فیر اوہ اوسراں دی ادلی بدلی چاہندا اے جسراں دی پنڈ دیاں دو بندیاں کیتی ہوئی سی۔اوہ دو بندے آپو وچ بیلی بنے ہوئے سن تے اَ صل وچ اندر خانے اوہ اِک دوسرے دیاں بیویاں دے بیلی سن۔اوہ سانجھی رضامندی نال اِک دوجے دی بیوی نوں وَساندے پئے سن۔
اکبر وی کجھ انج دا ای تعلق بنانا چاہندا سی۔اوہ تاں فرزانہ اوہدے تے نہ وِسی نہ اوہدا سائیں ایسراں دا سی۔ایس پاروں اکبر دی غیرت توں وانجھی سدھر کدے وی پوری نہ ہوئی تے اوہ اندرے اندر کڑھدا رہیا۔
تے اَج فرزانہ نوں مارن کُٹن والیاں وچ اِک اوہ وی سی۔
اتے اوتھے ای فرزانہ دی ماسی داپُتر ندیم وی بیٹھا اے۔ندیم عمر وچ فرزانہ نالوں تھوڑا جہیا چھوٹا اے۔اوہ قد دا نکّا سی۔پر اُنج بڑا ترکھا ،اوہنوں جیکر نِکّے قد پاروں کوئی مخول کردا تاں اوہ اگوں فٹ جواب دیندا ،
’’توں میرا قد نہ ویکھ میرا ’’لگ‘‘ ویکھ۔‘‘
ہُن ایس گل دے جواب وچ کوئی کیہ آکھدا شاید اوہدا ’’لگ‘‘واہوا ای ہووے گا۔اوہنے اک واری فرزانہ نوں اپنالگ وکھاون دی کوشش کیتی سی۔فرزانہ اپنی ماسی نوں ملن اوہناںدے پِنڈ گئی ہوئی سی۔اوہنوں ندیم دی اکھ وچ سوردا وال تاں دس پیا۔پر اوہنوں ایہ نہیں سی پتا کہ ندیم اینی جرئت وی کر لوے گا۔
اوہ اوہدے اشاریاں کنایاں نوں بڑی چنگی طرحاں سمجھدی پئی سی۔نالے مرد دِیاں اَکھاں نوں پڑھن لئی عورت نوں کسے راکٹ سائنس دے علم نوں جانن تے سکھن دی لوڑ نہیں ہوندی۔
فرزانہ دا ایہ خیال سی اوہ ندیم نوں نوں گھاہ نہیں پاوے گی تاں گل اشاریاں کنایاں تک ای رہوے گی۔اوہ تھک ہار کے اوہداپچھا چھڈجاوے گا۔
اوہدا نہیں سی خیال کہ ندیم اینی جُرئت کرلوے گا۔اتے اوہ غلط سوچدی سی اِک دن جد رب سببی اوہ دوویں گھر وچ اکلّے سن۔ندیم نے اواگت اوہنوں جپھی پالئی۔حالے اوہ حیرت دے دریا وچ ای سی تے پوری طرحاں سنب￿ھلی نہیں سی۔
اتے اوہدے مون￿ہوں بس اینا ای نکلیا ’’ایہ کیہ بدمعاشی……‘‘ ندیم نے اوہنوں چک کے منجی تے ماریا۔ایس توں اگے اوہ سبھ کجھ ہوجاندا جو ندیم چاہنداسی جے فرزانہ بھورا وی ڈِھل وکھاندی۔فرزانہ نے ڈِھل نہ وکھائی۔اوہنے ندیم دا مونہ￿ کھرونڈھ کے چھِل دِتا۔ فرزانہ دی…… بھرپور مزاحمت دے دوران اوہدی اُنگل ندیم دی اَکھ وچ وج گئی تے ندیم دیاں چِیکاں نکل گئیاں۔اَکھ دی پِیڑ نے اوہدے اندر وڑے ہوس دے اوس شیطان نوںباہر کڈھ دتا جہدی شہہ تے جہدے قبضے ہیٹھ آکے اوہ فرزانہ اُتے حملا آور ہویا سی۔اوہنے فرزانہ نوں چھڈ کے دوویں ہتھ اپنیاں اَکھاں تے رکھ لئے تے اوویں ای پیراں بھاربھوئیں اُتے بہندا لگا گیا۔
پہلوں فرزانہ دا دِل کیتا کہ ندیم دی کرتوت اپنی ماسی نوں دسے فیر اوہ ولا گئی۔اوہنے سوچیا ندیم نوں اپنی کیتی دی چنگی بھلی سزا مل گئی اے۔ ہُن شکائت لاکے گل کیہ وَدھانی۔اصل وچ فرزانہ نوں جویں کہ عورتاں دا ذہن اے ندیم تے ترس آگیا۔

ایہدے ماپیاں نوں بُلا کے ایہنوں اوہناں دے حوالے کرو۔جے اوہ غیرت والے ہوئے تاں آپ ای ایہدا بنھ سُبھ کر لین گے۔‘‘
ایہ تے پتا نہیں کِنیاں ای ایہو جہیاں گلّاں سن جہڑیاں راجے تے اکبر ورگے اوتھے کردے پئے سن۔مطلب جِنے مون￿ہ اودوں دُگنیاں گلاں۔جہناں دی اپنی کھڑکی بجھدی نہیں سی اَج اوہ دُوجیاں دے کھِڑک بنھن دے دعویدار سن۔جہناں نوں اپنے ای گھروں دُوجی وار منگیاں سالن نہیں سی ملدا اَج اوہ وی اوتھے چودھری بنے ہوئے سن۔
تے فرزانہ اوہ اوتھے چونترے تے لتاں لمیاں کر کے تے سر نیواں کے بیٹھی سی۔اوہدے سِر دے والاں کھلر کے اوہدا مون￿ہ لُکا دِتا۔اوہ بے چارگی تے عبرت دی تصویر بنی ہوئی سی۔اَج گلیاں دے ککھ بھارے سن تے اوہ ہولی ہو گئی ہوئی سی۔
تے اوتھے پنڈ د ا نمبردار وی آگیا ہویا سی۔
وڈانمبردار کجھ ورھے پہلوں مرگیا سی۔ہُن اوہدے پُتر نمبر داری سن￿بھالی ہوئی سی۔ایہ پینتی چھتی ورھیاں دا ہولے جُسّے تے بھاریاں مُچھاں والا بندا سی۔جوانی وچ اوہنے اپنے پیو توں لُک چھپ کے بتھیرا ”چریا”(ایہ وکھری گل اے پیو نوں سارا پتا ہوندا سی)فیرپیو دے مرن توں بعد جد اوہ خُد نمبردار بنیا تاں اوہنوں کھلھ کھلہا کے من آئیاں کرن دا موقعاملیا۔
اوہ پِنڈ دی تے پنڈوچ وہیج کے آون والی ہر چج دی تے مون￿ہ متھے لگن والی زنانی نوں لوبھ لالچ دے کے’’دھونس وکھاکے تے دَھاندلی کر کے‘‘مطلب ہر حربا اَزما کے فتح کرن دی کوشش کردا۔عورتاں نوں فتح کرن دی عادت اوہدی گھٹی وچ سی۔جہنوں اوہ بدل نہیں سی سکدا۔
اوہنے چاردن فرزانہ دے آسے پاسے وی غٹر غوں کیتی ہوئی سی۔اِک دن اوہنے اپنی حویلی وچ فرزانہ نال زبردستی……
اَج اوہ وی دھاڑن لگا۔
’’ایہ شریفاں تے بھلے مانساں دا پِنڈ اے۔ایتھے عزت دارلوک رہندے نیں۔ اسیں سارے دِھیاں بھیناںوالے آں۔ایہ رَن ہن اُدھلن توں بعد ایس پنڈ وچ رہن دے قابل نہیں رہی۔کل نوں ایہ پِنڈ وچ ٹُرے پھرے گی تاں ساڈیاں دِھیاں بھیناں نوں وی اوہو کجھ سکھاوے گی۔جوکجھ ایہنے خُد کیتا اے۔جے اَج ایہنوں ایہدی کیتی دی سزا نہ دتی گئی تاں ساڈیاں دِھیاں بھیناں تے بیویاں دے دِلاں وچوں ساڈا ڈر تے خوف نکل جاوے گا۔تے اوہ آکھن گئیاں ‘‘کسے نے فرزانہ دا کیہ وگاڑ لیا”جے ایہدیاں لتاں نہ بھنیاں گئیاں تاں دوجیاں وی ایہو کجھ کرن گئیاںتے دھڑلے نال کرن گئیاں۔
ایہنوں اِنج عبرت دا نشان بناؤ کہ دوجیاں زنانیاں نوں کنّ ہوجاون۔اوہ کوئی غلط قدم چکن لگیاں سو نہیں ہزار تے لکھ واری سوچن۔اوہ اینیاں ڈر جاون کہ اَکھ وچ پائیاں نہ رڑکن۔‘‘
’’ٹھانے دی فکر نہ کریا جے ‘ٹھانا میں آپے ٹھلھ لواں گا۔‘‘
’’اُو ن￿ہ!ٹھانا ایہ آپے ٹھلھ لوائے گا جویں ٹھانے دار ایہدا بھَنویا اے۔‘‘حویلیوں باہر کندھ اُتوں تماشا ویکھدے اِک ورودھی نے تُھک سُٹدیاں آکھیا۔
’’ ایہ نمبردار بڑا کمینا بندا اے۔سپ داڈنگیا بچ جاندا اے ا یہدا ڈنگیا تاں پانی وی نہیں منگدا۔ایہدا کم ای ایہ اے۔ایہ پوڑھی اُتے چڑھا کے تھلیوں پوڑھی کھچ لیندا اے۔ ایہدے پچھے لگ کے، ایہدے آسرے تے جے ایہناں لوکاں کوئی کارا کیتا تاں فیر آپے ای بھگتن گے۔‘‘ کِسے ہور نے اپنے اندر دی ہواڑ کڈھی۔
ہاں جی لاہور دا راہ تے ہر کوئی وکھاندااے،کرایا کوئی نہیں دیندا۔

جے ایہناں نمبردار دیاں گلاں وچ آکے فرزانہ نال کوئی اُچی نیویں کیتی تاںچھلی پونی تے جُلّیاں بسترے ویچ کے وی ایہناں جیلوں باہر نہیں آنا۔
ایہ گلاں اوہ پئے کردے سن جہڑے کندھ اُتوں دی ویکھدے پئے سن تے کُجھ کوٹھیاں اُتے چڑھے ہوئے سن۔
تماشا واہواچرچلیا۔ چاہندیاں ہویاں وی کوئی اگان￿ہ نہیں ہویا۔
کسے نے وی فرزانہ نوں نہیں چھڈایا۔
اخیر پنڈ دے اک معزز بندے ماسٹر شریف دی بیوی کولوں رہیا نہ گیا۔
اوہنے بتھیراچرچُپ کیتی پر جدوں اوہدے کولوں سہن نہ ہویا تاں اوہنے کندھ نال کرسی رکھی ،کول کھلوتی زنانی نوں کرسی قابو کرن نوں آکھیا تے کرسی اُتے چڑھ کے کندھ توں پولی جہیا لتھ کے حویلی وچ وڑگئی۔اوہنوں کجھ کجھ ہماں سی کہ اوہ لوک اوہدا حیا کرن گے۔
’’چل ہُن بس کرو۔بتھیری ہوگئی ایہدے نال۔ ایسراں ماریاں کُٹیاں ایہنوں کوئی اوہری سٹ لگ گئی تاں ایہ مَر وی سکدی اے۔کیوں اپنے اُتے قتل پاندے جے۔‘‘اوہ اگے وَدھدی ہوئی بولی۔
’’ماسی توں چُپ کر‘‘
’’توں بھین اپنے گھر نوں جا‘‘
’’کیوں؟میں کیوںچُپ کراں؟میں کیوں گھر نوں جاواں؟میرے کولوں نہیں ویکھیا جاندا ،ایہنوں ایسراں کٹیندیاں مریندیاں۔‘‘
’’تے تُوں نہ ویکھ۔تینوں کسے سدّا گھلیا اے۔‘‘اِک گستاخ دی اَوازآئی۔
’’تُسیں نہ تماشا لاؤ تے نہ پِنڈ ویکھے۔‘‘
’’تینوں نہیں پتا ایہنے کیہ کیتا اے؟‘‘
’’پتا اے‘پتا کیوں نہیں‘میں وی ایسے پِنڈ وچ رہنی آں‘‘
’’فیر وی توں……ایہنوں چھڈاون آگئی ایں۔ایہداپُٹھا چالا۔… ایہداپُٹھا کارا…ایہدی بھیڑی کرتوت؟‘‘
’’ہاں آگئی آں۔بندا بھُلنہار اے۔ایہدے توں وی بھُل ہوگئی اے‘‘
’’ایہنے انج نہیں جانا۔ماسٹر صاحب کتھے نیں؟اوہناں نوں فون کرو۔‘‘
’’کرو اوہناں نوں فون۔آون اوہ ایتھے۔تُسیں سارے کِنے کُونیک پاک تے حاجی او میں چنگی طرحاں جاندی آں تے ماسٹر صاحب،اوہناں بارے ہُن میںکیہ آکھاں میرا مون￿ہ بند ای رہن دیو‘‘
فیر اوہناں نوں پریشان ویکھ کے دُبارا بولی۔
’’ تُسیں مینوں ماسٹر داڈراوا نہ دیو ،اوہ مینوں فرزانہ نال ہمدردی کرن توں نہیں روک سکدا۔ تُسیں نہیں جاندے پرمیں جاندی آں اوہ آپ کِنّا………. پُٹھا…….. ٹُردا اے‘‘۔اوہ پوری طرحا ں جذبات دے قبضے وچ لگدی سی۔
اوہدی ایہ آکھی سُن کے سُنن وا لے حیران تے پریشان کھلوتے دے کھلوتے ای رہ گئے۔
سمجھن والے سمجھ گئے تے جہناں نوں سمجھ نہ آئی اوہ گل دی گہرائی وچ اُترن دا جتن کرن لگ پئے۔
ماسٹر دی گھر والی تے فرزانہ ہولی ہولی حویلی دے گیٹ ول وَدھ رہیاں سن آل دوال تے سارے ماحول وچ چُپ چھا گئی۔ سارے دَم سادھے کھلوتے سن۔ فیر… فیر……کجھ لمحے جویں ہر پاسے چُپ پسر گئی ہووے …فرزانہ دے کن￿بدے ہتھاں نال حویلی دے وڈے گیٹ دا زنگالیا کُنڈا کھلدیاں سار ای زمین اُتے ڈِگ پیا۔اوہدے وچ لگیا اِکو اِک کِل پتا نہیں کہڑے ویلیاں دا ٹُھکیا ہویا سی کِنّے کُوچر دا،ہِلدا ہویاڈِگوں ڈِگوں پیا کردا سی…
اَخیر اوہ زنگالیا کِل ڈِگیا تے بوہا کُھل جاون دی اَواز نے چُپ نوں کھا لیا۔٭