کارستانی

ڈاکٹر کرامت مغل

’’بھراوا ذرا میری گل تاں سُنیں ‘‘۔ میں اپنے گھرنوں جاون والی دا موڑ مُڑن ای لگا ساں جدوں روبی مینوں ہولے جہی اوازماری۔
اوہدا انداز عجیب ۔۔۔۔۔۔مشکوک جہیا ۔ اوہدے جوبن وچ جویںکوئی راز لُکیاہویا۔
شام ہوندی پئی ۔دن بھردے تھکے ہارے پنچھی واپس اپنے آلھنیاول پرتدے پئے سن۔اسمان اُتے اُڈ دے پنچھی ڈاڈھے سوہنے بنے لگدے سن۔ گھراں وچ رات دا روٹی ٹکر پکاون دے آہر پاہر کرن پاروں‘ونوون کھانیاںدی خشبوئی کھلری ہوئی۔ چُلھیاںوچوںنکلدے مُڑمٹی دھوئیں نے فضانوںگھسمیلا جہیا کردتا۔ باجی روبینہ مینوںمیرے گھر دے بُوہے توںایویںدوتِن کرناں دُور روک لیاتے اپنی گل سُنن لئی آکھ دتا۔
اوہ طلاقی ہوئی عورت اے۔بھرادی بیوی طلاق لے لئی تاںوٹے سٹے دی وجھا کرکے اوہنوںوی طلاق لینی پئی ۔
ذرا پچھے جاواںتاںمیںرُوبی نوںاوس ویلے توں جانداآںجدوںاوہ تے اوہدے نال دیاںہوردوتِن کُڑیاںسکولے پڑھن جاندیاںہوندیاںسن ۔ اوس ویلے میںسکول پڑھدا ساںتے اوہ وی ۔روبینہ دا رنگ اینا چٹا ‘ اسیں تنے چارے مُنڈے جہڑے ‘سکولے پڑھن جاندے ساں ‘دل ای دل وچ اوہنوں’’انگریزنی ‘‘سدّدے ساںاوہدے مونہ تے کہن دی سانوں ہمت نہ رہندی۔اوہدے رُوبرو سانوں کسے قِسم دی گل کرن دی کدے دی ’’جُرئت‘‘ نہیں سی ہوئی ۔
اوہ بہت زیادا مُونہ پھٹ تے شکا یتل جہی کُڑی سی ۔ اسیں چارے سکولی مُنڈے دل ای دل وچ اوہنوں پسند کردے ساںنالے اوہدے اُتے عاشق ساں ایہ گل اوہنوں دسن دا اوہنے سانوں کدے وی موقعا نہ دِتا ۔ سگوں اک واری ایویں ای اوہنے ساڈے ٹیچر اگے ساڈی شکایت لا دِتی ۔ ایہ ٹیچرپچھوں کسے پِنڈ وچوں ‘آندا اوسے راہ اُتے سایکل چلاندا ‘سکول جاندا سی‘جہڑے راہ اُتے ٹُر دے اسیں سکول جاندے ساں ۔ اوس ٹیچربھاویں خُدعشق کرکے اِک اُستانی نال دُوجا ویاہ کیتا ہویا اے۔پر اپنے شاگرداں دی اخلاقی حالت بارے اوہدا روّیا بڑا سخت اے۔ پڑھا کوواں دی آپسی ’’چھیڑچھاڑ‘‘ اُتے اوہ باز وانگوںنظر رکھدا اپنے بارے اوہ غُٹرغوںکردے کبوتر ہار ہوجاندا۔
اوس ٹیچر جد دی شکایت ایہ مُنڈے سانوں کُڑیاں نوں اکھاں مار دے نیں ‘تاں جویں کہ دستور اے ایہوجہے معاملے وچ عورت نوں ای ہمیشا سّچا بجھیا جاندا اے۔ اوہناں یقین کرلیاتے سانوں صفائی دا موقعا دِتیوں بغیر ساڈی دُھلائی کردتی ۔ اوس توں بعد ساڈے دِلاں وچ رُوبی دے بارے اک نفرت تے غصّا جہیا پیدا ہوگیا تے اسیں فِراوہنوں نظر انداز کرنا شروع کر دتا۔
اوہنوں رُوبی دی بجائے ‘فیجنی کڑیجی‘بلاون لگ پئے ۔
رُوبی ہُونڈرہیل سی۔ پنچویں جماعت وچ ای بوتے جڈی اُچّی تے دُنبے وانگوں پھِٹی ہوئی سی۔ پوری رن لگدی ۔ شاید ایسے پاروں ایدھر اوہنے پنجویں دا امتحان دتا اودھر اوہدے پیواوہنوں سکولوں اُٹھا لیا۔ فر اوہ تھوڑی ہور وڈی ہوئی تاں پِنڈ دے ایویں گِٹھ مُٹھئیے جہے مُنڈے نال اوہدے پھسن دی خبر آئی ۔ (ایہ گل اوس مُنڈے آپ ای اپنے کِسے بیلی نوںدسی سی)۔ اوس مُنڈے وچ ایس توں علاواہور کوئی خوبی نہیں سی کہ اوہدا رنگ وی کسے انگریز وانگوں چِٹاہووے ۔ اوہ رُوبی دے دُور دے چاچے دا پُتر سی تے اوہدا اوہناں دے گھر کھُلھا ڈلھا آون جاون سی۔
اوہوگل کہ عورت اوہ کبوتری اے جہڑی سبھ توں پہلوں دِسن والی چھتّری اُتے بہ جاندی اے۔
رُوبی دی دوستی دی ماڑی جہی مشہوری ہوئی تاں اوہدے پیو نے اوہنوں اوہدے بھرا دے وٹے تے ویاہ دتا۔
ہُن تاں اوہدی طلاق ہوئی نوں وی پندرھاں سولھاں ورھے ہوگئے سن ۔ اوہدا چِٹا رنگ دھوانکھیا گیا ۔ ویلے نے اوہدا کُو لا مُونہ ‘پتھر کر دِتاسی ۔ اوہ پکی پیڈھی تے پنکاراں ہوگئی سی۔
رُوبی دی اِک دھی تے اِک پتر اے۔ ایہ دوویں اوہدے کول ای سن ۔

دھی اوہنے ٹایمو ٹایم ویاہ کے بِلے لا دِتی ۔ پتر اوہنے پچھلے سال ویاہیا سی۔
سُنیا اے جد اوہنے پُتر ویاہیا تے اوہدا پتر تے اوہدی نونہ رات نوں اکٹھے سون لگے تاں اوہدے اندر دی سُتی عورت و ی انگڑائی لے کے جاگ پئی۔ مجھ بھُکھی ہووے تاں اوہ تُوڑی نوں وی مُون￿ہ مارلیندی اے۔
اِک واری اوہ میرے پچھے موٹر سایکل اُتے بہ کے شہروں پِنڈ نوں پرتدی پئی سی تاں اوہ کُجھ زیادا ای میرے نیڑے ‘ہوکے کجھ ہورویں جہی اواز وچ کجھ ہورویاں گلاں کرن لگ پئی ۔ویلے ویلے دی گل اے جہڑی کدے میرے ول ویکھ کے نک مُونہ وٹدی ہوندی رہی۔ جہنے ایویں ہاسے گاویں صرف شرارت وچ ای سانو ں ساڈے ٹیچر کولوں پھینٹی لوائی ۔ اج خُد ای میری کھُرلی دا اوکھر (کھُرلی وچ بچیا کھچیا چارا) کھاون لئی اتاؤلی ہوئی کھلوتی ہووے۔
میں انج ظاہر کیتا جویںمینوں اوہدے اشاریاں کنایاں دا پتا ای نہیں لگا۔
جویں اوہدی بجھارت میں بُجھ ای نہیںساں سکیا۔ایہدی اِک وجھا تاں اوہدے پیو دے بُولھی کُتے جِڈے مُونہ دا ڈر سی۔ اوہ چک پہلو وڈھدا‘ تے ویکھدا پچھدا بعدوچ ۔ دُوجی وجھا رُوبی دابے ڈول تے بے ڈھب جُسا سی۔
میرے اندر دا بلب نِکے کمرے وچ جگدا سی ۔ وڈے ہال وچ روشنی پھیلا ناہُن میرے وسوں بھاویں باہر لگدا سی۔ رُوبی حالے اوتھے ای کھلوتی ‘کسے وڈی غُلط فہمی دا شکار سی ۔
میلیاں ٹھیلیا ں وچ کوڈی کھیڈن والے اِک جنے دا واقعایاد آندا اے ۔ اوہ بڑا پُھرتیلا تے چھوہلا سی۔ پچھلے پیریں اِنج بھجدا جویں سدھا بھجدا پیا ہووے بہت گھٹ چاپھی اوہنوں پھڑدے سن۔ واہواچِر اوہدی گُڈی چڑھی رہی ۔ فیرکسے رولے وچ اوہدے اُتے پُلس کیس بن گیا ۔پورا سال اوہ رُلیا سال پِچھوں اوہنوں اِک سال دی قید بول گئی ۔جیلوں چھُٹ کے آیا تاں اگلے دن اوہدے پِنڈ وچ میلا سی۔اوہ وی لنگوٹاکس کے میدان وچ نِکل آیا پہلی کوڈی گیا۔ہتھ لاکے پچھلے پیریںبھجن لگاتاں جا پھی اوہنوں دھکا ماریا تے اوہ کنڈبھر نے بھوئیں تے جاڈِگا۔
واہوا چنگا چِر اوہدے کولوں اُٹھیا ای نہ گیا۔
رُوبی وی میری بے پرواہی دے دھکے نال ڈِگی واہوا چِر نہ اُٹھ سکی۔
میری ’لاغرضی ‘ دا غُصّا اوہنے میری گھر والی نال لڑ کے کڈھیا ۔
جدوں میں وچوں بولن دی کوشش کیتی تاں اوہ مینوں وڈھن وانگوں پئی۔
اُنج تاںعورتاںمرداںدی برابری دیاں سن پر لڑائی دے معاملے وچ اوہیو پُرانا رواج اے کہ مرد دی اِک تے عورت دی سو ‘اِک برابر نیں ۔
رُوبی ہُن لڑائی لڑن وچ بڑی مہارت حاصل کرچُکی سی۔ اوہ اِکو ساہے پوری اِک درجن ون سونیاں گالھا ں کڈھن دی ماہرہو گئی ہووے ۔ جدوں لڑدی تاں مخالف عورت نوں اوہدی کِسے پُرانی یاں نویں کرتوت ‘ دا مہنا ماردی ۔ اگوں اوہ وی اِٹ دا جواب پتھر دی صورت دیندی تاں ایہ سینے تے ہتھ مار کے آکھدی ،
’’میں ساری جوانی عّزت نال گزاری اے۔ کوئی مائی دا یار بان￿ہ کھلی کرکے آکھے اوہنے میرے نال بھیڑ کیتا ہووے یاں مینوں بھیڑ کردیاں ویکھیاہووے ‘‘اوہدی ایہ گل میں سُندا تاں مینوں اوہدی اوہ ’’چھیڑ چھاڑ‘‘ چیتے آجاندی جہڑی اوہنے میرے مگر موٹر سایکل اُتے بیٹھیاں کیتی۔ اوہ تاں میں ای ہُنگارا نہیں بھریاسی اوہدے ولوں تاں کھُلی دعوت ۔
اُنج تاں ساریاں زنانیاں ‘بھاویں چنگیاں ہوو ن ‘بھاویں مندیاں ‘ہمیشا اپنی پاکدامنی داڈھنڈورا ای پِٹدیاں نیں ۔
لڑائی وچ جے کوئی مرد اوہدے وِرودھ وچ بول پیندا تاں رُوبی اوہنوںچن￿بڑ جاندی ۔ مرداں نال لڑائی لڑن ویلے اوہ اِک ہور ای طریقا ورتدی ۔
’’ایہنے تاں مینوں گندی گالھ کڈھی اے‘‘ ایہ الزام لاکے مرد دا اِنج اُڈھ مُڈھ پُندی کہ اوہ وچارا حیران تے پریشان رہ جاندا ۔

حیرانی دے بھارتھلے مدھیا‘اوہدے حملے دی واچھڑ وچ سہمیا اوہ وچارا ایہ دسنوں وی آتر ہوندا کہ اوہنے تاں ایہوجہے کوئی لفظ بولے ای نہیں ۔
سوانیاں دی ہمدردی وی رُوبی نال ای ہوندی ’’ لئو نی بھیناں مرد دا کیہ حق اے اوہ زنانی نوں گالھ کڈھے‘‘
پِنڈ وچ نکیاں نکیاں لڑائیاں خبراں چھیتی پھڑدیاں نیں ایداں ای چھیتی مُک وی جاندیاں نیں ساڈی دوواں گھراں دی وی چھِیتی ای آپو وچ بولا چالی شروع ہوگئی ۔
فِر اِنج ہویا کہ ساڈے علاقے دے مقامی عُہدے دارنے ’’بے نظیر انکم سپورٹ پروگرام‘‘ دے فارم ساڈے پِنڈ نہ اپڑن دتے ۔اوہنوں ایہ رنج سی کہ ساڈے پِنڈ والیاں ‘نالیاں تاں اوہدی گرانٹ وچوں بنوالیئاں سن پر بلدیاتی الیکشن وچ ووٹ اوہدے وِرودھنوں پا دتے سن ۔
مینوں حکومتی پارٹی دے اوس عُہدے دار دا اِک فِقرا حالے تک یاد اے۔اوہنے آکھیا سی‘ ’’اسیں ووٹ اِک وار لینا ہوندا اے تے فیر سارا عرصا اپنے ووٹراں دی سیپی کرنی ہوندیاے‘‘۔
ایس طرحاں اوہنے بے نظیر انکم سپورٹ پروگرام دے فارم ساڈے پِنڈ نہ گھل کے غُصّا ماریا ۔ہُن اتفاق ایہ سی کہ ساڈے علاقے داجہڑا ایم پی اے اے‘ اوہدا ڈریور میرا چنگا بھلاجانن والا سی۔ میں اوہدے اگے گل کیتی تاں اوہ زیادا تاں نہیں پنج فارم مینوں دیون تے راضی ہوگیا ۔
پنج فارماں اُتے پنج عورتاں نوں امداد جاری ہونی سی۔ جدوں میں حقدار بیواتے غریب عورتاں دی لسِٹ بنائی تااوہناں وچوں تِناں دے تاں حالے شناختی کارڈ ای کوئی نہیں بنے سن۔ مجبورہو کے گھٹ غریب تے مستحق عورتاں دافارم بھرنا پیا ۔ہاں رُوبی دا کارڈ بنیا ہویا سی ۔
امداد شروع ہوئی تے پیسے آون لگے تاںاوہ میری بڑی ممنون تے شکر گزار ہوئی ایہ وکھری گل اے کہ مقامی عُہدے دار نوںپتا لگا تاںاوہ میرے نال ناراض ہوگیا۔
ایتھے اِنج ای اے سارے تاںرب نال وی راضی نہیںنیں۔
رُوبی اوس توں بعد ہمیشا میرے نال محبت تے احترام نال پیش آندی رہندی۔ اوہدے گھر جدوںوی کھیر پکدی اوہ تھالی بھر کے میرے واسطے گھلدی ۔اوہنوںپتاسی کہ کھیر میںبڑے شوق نال کھاندا آں۔نال ای آکھدی ’’کوئی ہور امداد ی سکیم آوے تاںسانوںپتا ای نہیںلگن دیندے ۔ہمیشا اپنا ای ڈِھڈا گے ڈھاندے نیں۔‘‘
اوہدااشارا پِنڈدے دُوجے نمبر اُتے آون والے چودھری دی پہلی بیوی ول ہونداجہڑی مستحق نہ ہوندیاں وی تھاںتھاںامدداں لیندی رہندی ۔میںوی ہامی بھرچھڈدا۔جہڑیاںبیبیاںشناختی کارڈنہ بنے کرکے ‘امداد نوںرہ گیئاںسن اوہناںوی ہُن شناختی کارڈ بنوا لئے سن۔ اوہناںوی میرا بُوہاپٹ ماریا ۔جویںسبھ کجھ میرے ہتھ وس ہووے ۔مستحق ‘غیر مستحق سارے مُفت لبھدے پیسیاںمگرپِچھے ای سن۔
اج تے ہُن شام دا انھیرتیزی نال پھیلدا پیا سی۔ اُتر دی رات وچ رُوبی مینوں میرے گھردے باہر بے بُوہے توں ایویں تھوڑی دُور ٹھلھی کھلوتی سی ۔ پتانہیں اوہ کہڑی خاص گل میرے نال کرنا چاہندی اے ۔’’گل اِنج اے …واہوادِناں دی تیرے نال گل کرنا چاہندی ساں پُرڈردی ساں کہ توں کدھرے غُصا ای نہ کر جاویں ‘‘
’’نہیں نہیں غُصے والی کہڑی گل اے‘‘میں وی جواب دتا۔
اُنج اندروں میرا دل دھڑکیا کہ ایہو جہی کہڑی گل ہو سکدی اے جہڑی سُن کے مینوں غُصا آسکدا اے۔
’’ویکھو جی مینوں تاں ڈرآندا اے‘‘اوہ جویں پکی پئی کردی ہووے ۔
ہُن عجیب صورت ئِ حال بن گئی اے ۔اوہ گل دسنا وی چاہندی سی تے دسدی وی نہیں سی پئی ۔پتا نہیں اوہ میتھوں کِسراں دی یقین دہائی کروانا چاہندی سی ۔اوہنے میرا چنگا بھلا تجسس جگا دِتا۔ہُن میں گل سُنیوں بغیر رہ وی نہیں سکداساں۔
ویکھوجی مینوں تاں ڈرآندا اے

جسراں میں مہنا جی دی گل دا اعتبار نہیں کیتا‘ایسراں کوئی وی اوہدی گل دا یقین نہیں کرے گا۔ راہی لنگھ جاندے نیں تے کُتے بھونکدے رہندے نیں ۔راہیاں کدے دی کُتیاں نال رولا پا کے اپنا پندھ کھوٹا نہیں کیتا۔
’’جے توں گل کھا ریا تاں فِر تاں رولا پوے ای پوے ۔ جہڑے کن نہیں سُنیا اوہ وی سُنے گا گُڈی تے بانو وی بد نام ہوون گئیاں ۔نالے ہُن تاں مہناجی جھُک کے گل کردی پئی اے۔تُہاڈے گل کھارن نال اوہدا جھک لہ جاوے گا ۔ اوہ وج گج کے بولن لگ پوے گی‘‘
تے میں سوچیا ۔ ایہ آکھدی تاںاوہ ٹھیک ای اے۔ گند وچ لت ماریاں خُد اُتے ای چھِٹاں پینددیاں نیں تے سیانے آکھدے نیں ’’کُکڑ کھیہ اُڈائی اپنے سر وچ پائی ۔میں گل کھار کے کیہ کڈھنا پانا اے؟‘‘
میں چُپ کر گیا ۔
اُنج مینوں فقیر ے اُتے از حد غُصا آیا ۔اوس فراڈیے نے ٹھیک نہیں سی کیتا ۔اُنج پنج وقت دی نماز پڑھدا اے۔دُھنی تک داڑھی پلمدی سُو ۔محنت مزدوری‘دیہاڑی دّپاکرکے حق حلال دی کما کے‘روزی کھاندا اے۔ کدے کِسے نال اُچی نِیویں نہیں کردا ۔ اپنے راہ جاندا اے تے اپنے راہ آندا اے ۔ فیر اوہنے میری چُغلی کیوں کیتی ہونی؟
ہُن تہاڈے کولوں کیہ لُکانا اے ۔ایہ کل تاں ٹھیک اے کہ میں گُڈی تے بانو‘دوواں بھیناں نال چھلیاں لین اوہناں دی پیلی وچ کدے وی نہیں گیا۔لیکن اکّلی گُڈی نال چھلیاں لین ضرور گیا ساں ۔
گُڈی نال میں چھلیاں لین گیا ساں تے راہ وچ اساں کُجھ گلا ں وی کیتیاں سن تے داء لاکے اوہنوں چُمیا وی سی ۔اوس ویلے اسیں دوویں ایہ بھُل گئے ۔ماں جِسراں کندھاں نوں کن ہوندے ایسراں ہوا دیاں وی اکھاں ہوندیاں نیں۔
اسیں تاں سماں یارداتے گھسّا بازوالا لاون دے چکر وچ ساں۔
ساڈی شامت نوں فقیر یا راہ وچ گھا ہ پیا کڈھ رہیاسی ۔ اوہنے ساڈیاں گلاں وی سُنیاں سن تے سانوں ویکھیا وی ہونا اے ۔ جے مرد ہوندیاں ساڈے بھیت نوں بھیت ای رکھدا ‘کیوں تے بھیت دسنا مرد دا کم ناہیں تے مرد سوئی جوویکھ دم گھٹ جائے ۔‘‘ ایہ میرا وچارسی۔
اوہدے کولوں ساڈا کاراپچایا نہ گیا ۔اوہنے گھر آکے اپنی بیوی اگے گل کر دِتی سّچ اے بندا بھاویں کِنا وی چنگا ہووے ضروری نہیں کہ اوہ چُغل خور وی نہ ہووے ۔ ایویں کئی چنگے بھلے مانس بندے ٹھیک ٹھاک غیبت کرن والے ہوندے نیں۔ فِر ایہ مہناز وی چنگی نہ کیتی ۔ جے اوہدے سائیںاوہنوںگل دس ای دتی سی تاں اوہ ای چُپ کرجاندی ۔ پرکتھوں جی‘ کدے زنانیاں وی اپنے راز توں علاوا کسے ہور دا راز لُکایا اے؟فِر جویں کہ لوکاں دی عادت اے کھن￿بھ دی ڈار بنا دیندے نیں ۔ مہناز نے گُڈی دی بھین بانو نوں وی ساڈے نال لبیڑ دِتا ۔ اوہنے تاں بڑی چوڑی ہوکے گل کیتی ہونی اے ۔لوکاں دیاں ڈھکیا ں چھُپیاں گلاں توں باخبر ہوکے گل کیتی ہونی اے ۔ ٹوٹے اپنے کولوں جوڑ کے ایسراں اگے بھیت ورتاون والے خُد نوں بڑا اہم سمجھدے نیں ۔ حالاں جھٹ دی جھٹ اہم بنن لئی تے بہت زیادا باخبر اکھوان لئی فیر ایہ مہناز‘ اوہیو ای تاں اے‘ جہدے لئی بے نظیر اِنکم سپورٹ پروگرام دا فارم لئے نیں۔ لیا کے اپنے ہتھیں فِل کیتا سی۔ اوہ پچھلے دوسالاں توں ہزاراں رپئے لے چُکی اے ۔ میں کوشش نہ کر دا تاں ایہناں نوں فارم وی کوئی نہیں سی لبھنا۔ اُنج اوہ میری بڑی عزّت کردی رہندی۔ کدے کِسے کم میں اوہناں دے گھر چلا جانا‘ تاں اوہنے فٹا فٹ چاہ بنان دی تیاری کرن لگ پیناں ۔ میں نان￿ہ نُکر کرنی تاں اوہنے دُدھ دا گلاس بھر کے بدوندی مینوں دینا۔
اصلوں اوہناں گھر سجر سُوئی مجھ سی۔ گھر دے لویرے دی کیا بات اے۔ ساڈی فِر یج وچ کرنٹ آون لگ پیا تاں ایسے مہناز دے پُتر نے اوہ ڈیفیکٹ دُور کیتا۔
راہ جاندیاں کدے ٹا کرا ہوجانا تاں اساں اِک دُوجے نوں کھِڑے متھے مِلنا تے اِک دُوجے دا حال چال پُچھنا۔

اوہ اپنی وڈی دھی دا ویاہ کرن بارے سوچدی رہی ۔ اوہنے مینوں آکھیا ہویا سی کہ حکومت ولوں کوئی امداد مِلدی ہووے تاں مینوں لے کے دیویں ۔
میں اوہدے نال وعدا کیتا۔ہُن تاں میں کدے وی اوہدے لئی کوشش نہیں کراں گا سگوں کوشش کیہ ‘ میں تاں امداد مِلدی وی ہوئی تاں وچ لت ماردیاں گا۔
اصلوں ایہ لوگ ایس قابل ای نہیں نیں کہ ایہناں نال کوئی نیکی کیتی جاوئے ۔
مینوں حضرت علیؓ داقول چیتے آیا ‘ جہدے اُتّے احسان کرو ‘ اوہدے شرتوں بچو۔ سُنیا اے بھُٹو نے جنر ل ضیا‘اُتے نواز شریف نے پرویز مشرف اُتے احسان کیتا سی۔ایہناں سبھ دا حال تہاڈے ساہمنے ای اے نا۔
میں مہناز ہورا ں دے خلاف ڈِھڈوچ گنڈھ بنھ لئی ۔
اتفاق ویکھو کہ اگلے ای دن مہناز داپُتر ساڈے گھر موٹر سایکل منگن آگیا۔میں بڑی کٹھورتا نال نان￿ہ کردتی۔ دھو ‘کے چٹا دُدھ ورگا جواب دتا ۔
ٹھٹھورگا مُونہ لے کے واپس جاندے مُنڈے نوں پِچھوں نیڑیاں بھُجیاں گلاں وی وگا ماریاں۔
’’بڑے ڈھیٹ تے بے شرم لوک نیں۔اِک پاسے مینوں بدنام کردے نیں‘‘ دُوجے پاسے موٹر سایکل منگن آجاندے نیں۔ حیاتاں لوکاں دے نیڑیوں ای نہیں لنگھیا‘‘
’’جدوںکم مطلب ہوندا اے‘بڑے بیبے بن بن آندے نیں تے پیراں وچ بٹھین تائیں جاندے نیں۔ فیر بدنام کرن لگیاں جھٹ نہیں لاندے ۔ ذرا دی ذرا مون￿ہ بند نہیں نیںرکھیا جاندا‘‘
’’بندا پُچھے مہناجی نے ہُن کہڑے مُونہ نال اپنے پُتر نُوں میرے دل گھلیا اے ۔‘‘
فِر انج ہویا کہ میں راہے پاندھے مہناجی یاں فقیر یے ‘ نوں بُلاناتاں کیہ ‘ اوہناں ول ویکھنا وی چھڈ دتا سگوں میں اوہناں نوں ساہمینوں آندا ویکھ کے راہ بدل لیندا ۔اِک دوواری میں محسوس کیتا کہ اوہ مینوںبُلانا چاہندے نیںپر میری بے رُخی ویکھ کے چُپ کر جاندے نیں۔اوہناں نوں ویکھ کے مینوں قہر چڑھ جاندا ۔ میریاں اکھّا ں وچ خون اُتر آندا اے ۔
اِک دو وار مینوں مہناجی دے گھر جاون دی لوڑپئی۔ میںنہیں گیا۔ دل تے دماغ وچ اوہناں دے خلاف بھیڑے منصوبے سوچدا تے بناندارہیا۔
گُڈی نال بولنا چلنا‘ مِلنا گھِلنا بہت گھٹ کردِتا ۔جِنا چِر کچّی رجھدی رہوے ‘ہور گل اے۔اِک وار گل لوکاں دے ہوٹھاں اُتّے چڑھ جاوے تاں فیر احتیاط ضروری اے ۔ اُنج میں رُوبی توں علاوا کِسے ہوردے مون￿ہوں اوہ گل نہ سُنی ۔
جدوں ساڈے تعلقات چنگے ہوندے سن ‘اودوں مہناز ہفتے وچ اِک ادھ وار کدی خُد تے کدی اپنی کُڑی ہتھ ساڈے گھر نویں موسم دی سبزی گھلدے سن ۔ایہ سبزی اوہناں کِسے زمیندار نال ادھ تے لائی ہوئی سی۔ اوہناں سبزی گھلن والا سلسلا اِک مہینا ہو رچالُو رکھیا ۔فِر اوہناں وی شاید میرے نال چنگے تعلقات والا ورقا پاڑ دِتا ۔ہر کوئی اپنے گھر سردار ہوندااے۔ہر کوئی اپنے گھروںکھا کے سوندااے۔
’’ایہ تاںجی نوںجی ہوندااے۔ جہڑاجانے آپ نُوں‘اوہدے جانیئے باپ نُوں۔جے ایہ سانوںنہیں بُلاندا تاںکیہ اسیں مرجاواںگے ؟۔نہیںتے نہ سی اوہناںسوچیا ہونا اے۔
چھے مہینے لنگھ گئے ۔
اِک شام دی گل اے میںاپنے گھر ای ساں ۔ بھُکھ لگی ہوئی سی ۔ روٹی پکن دے انتظار وچ بڑی بے دِلی نال کتاب دے ورقے پھرولدا پیا ساں ۔اچن چیت مہناز تے فقیریا بُوہا ٹپ کے ساڈے گھر آوڑے ۔
میری بیوی نے اوہناںنوں جی آیاںآکھیا۔
’’اج میں پُچھن آئی آں کہ ساڈے کولوں کہڑی غلطی ہوئی اے کہ میرا بھرا ساڈے نال وٹیا گھٹیا رہندا اے‘‘مہناز نے پیندی سٹے ایہوگل کیتی۔

جدوں ساڈے تعلقات چنگے ہوندے سن ‘اودوں مہناز ہفتے وچ اِک ادھ وار کدی خُد تے کدی اپنی کُڑی ہتھ ساڈے گھر نویں موسم دی سبزی گھلدے سن ۔ایہ سبزی اوہناں کِسے زمیندار نال ادھ تے لائی ہوئی سی۔ اوہناں سبزی گھلن والا سلسلا اِک مہینا ہو رچالُو رکھیا ۔فِر اوہناں وی شاید میرے نال چنگے تعلقات والا ورقا پاڑ دِتا ۔ہر کوئی اپنے گھر سردار ہوندااے۔ہر کوئی اپنے گھروںکھا کے سوندااے۔
’’ایہ تاںجی نوںجی ہوندااے۔ جہڑاجانے آپ نُوں‘اوہدے جانیئے باپ نُوں۔جے ایہ سانوںنہیں بُلاندا تاںکیہ اسیں مرجاواںگے ؟۔نہیںتے نہ سی اوہناںسوچیا ہونا اے۔
چھے مہینے لنگھ گئے ۔
اِک شام دی گل اے میںاپنے گھر ای ساں ۔ بھُکھ لگی ہوئی سی ۔ روٹی پکن دے انتظار وچ بڑی بے دِلی نال کتاب دے ورقے پھرولدا پیا ساں ۔اچن چیت مہناز تے فقیریا بُوہا ٹپ کے ساڈے گھر آوڑے ۔
میری بیوی نے اوہناںنوں جی آیاںآکھیا۔
’’اج میں پُچھن آئی آں کہ ساڈے کولوں کہڑی غلطی ہوئی اے کہ میرا بھرا ساڈے نال وٹیا گھٹیا رہندا اے‘‘مہناز نے پیندی سٹے ایہوگل کیتی۔
اوہناں نوں ویکھ کے سخت ہوندا میرا چہرا ‘ایہ گل سُن کے ڈِھلا پے گیا۔
’’آہ تیرا بھرا بیٹھا اے جد پُچھ لئے ۔مینوں تاں کِسے گل داپتا نہیں۔‘‘میری بیوی آکھیا۔
اوہ دوویں جی میرے ساہمنے والی منجی اُتّے بیٹھ کے میرا مُون￿ہ تکن لگ پئے ۔میں اپنے چہرے نوں گھن￿بیر بناون دی کوشش کیتی پر ناکام رہیا۔
’’دسو بھرا جی ساڈے کولوں کہڑا ایڈا وڈا گُنا ہ ہویا اے کہ ساڈے بھرانے ساڈے بُوہے اگوں لنگھنا ای چھڈ دتا اے‘‘ ۔ مہناز بڑی اپنت نال گل کرن لگی۔
’’ایہوجہی تاں کوئی گل نہیں ‘بس اُنج ای‘‘میں رُکھا ہوکے ٹالن دی کوشش کیتی۔
’’ہُن اسیں ایڈے بال وی نہیں آں‘کوئی نہ کوئی گل تاں ہیگی اے۔قسم چکو اکے اج اسیں آپ ای اپنا قصور پُچھن آگئے آں‘‘ فقیریابولیا۔
’’تے پُچھ کے ای جاواں گے ‘‘ مہناز آکھیا۔
’’حیرانی دی گل اے کہ تُہانوں اپنی کیتی زیادتی داوی پتا نہیں ‘‘میں رُکھّارُکھّا بولداپیا ساں۔
’’جے پتا ہوندا تاں اسیں تہاڈے کولوںکاہنوںپُچھن آندے‘‘
’’تُہانوں بلکل پتا نہیں تُساں میرے اُتے کیہ طوفان تولیا اے میں حیرت تے صدمے نال زیادا پُچھیا۔
’’دسیاتاں اے، سانوں اپنی غلطی اپنے گُناہ داکوئی پتا نہیں ۔جے تُوں دس دیویں تاں تیری مہربانی‘‘
میں اوہناں نوں ساری گل سُنا دِتی ۔
اوہ حیران ہوگئے ۔اوہ اِنج گُم صُم ہوئے کہ واہواچِر بول ای نہ سکے ۔
’’اللہ دی قسمے اساں ایہو جہی کوئی گل نہیں کیتی ‘‘دوویں جی ہم اواز بولے ۔
’’ایہ گل اوہنے اپنے کسے ساڈے پاروں اپنے کولوں گھڑی اے۔اصلوں اوہدے کولوں تُہاڈا ساڈانیڑ نہیں جریا گیا‘‘مہناز کُجھ سوچ کے بولی۔
’’اسیں ایتھے بیٹھے ای نِگھر جایئے جے اساں کوئی انج دی گل کیتی ہووے ‘‘
’’بس بس مینوں یقین آگیا۔مینوں ہور زیادا گُنا ہ گار نہ کرو‘‘۔میں چِیک اُٹھیا۔اوہناں نوں قسماں چُکدیاں ویکھ کے میں ڈر گیا ساں۔
اوہ سّچے سن۔ سّچے بندے دا اپنا اِک ٹورہر ‘اِک حُسن ہوندا اے۔
کُجھ چر اسیں سارے چُپ بیٹھے رہے ۔
فیر ایہ چُپ مہناز توڑی،’’تُسیں کم سوکم اِک وار ساڈے کولوں تاں پُچھ لیندے‘‘۔
’’بس میں سوچیا کیہ ایویں ۔۔۔۔۔۔۔۔۔‘‘میں چُپ کر گیا۔
تے ہُن سوچدا پیا آں ’’اوہنے میرے نال ایہ کہڑی چال کھیڈی……؟٭٭